بخشی از مقاله
چکیده
دما یک پارامتر ترمودینامیک و مهم جوی می باشد که تغییر آن منشأ بسیاری از تغییرات فیزیکی، شیمیایی و زیست محیطی است. روند تغییرات دما در دهه های اخیر و رخداد امواج گرمایی بعنوان نمادی از مخاطرات جوی در جهان و ایران، همزمان با گرمایش جهانی، نشانی آشکار از وقوع تغییرات اقلیمی در قرن حاضر است.
در پژوهش حاضر با برررسی آمار بیشینه دمای روزانه 11 ایستگاه سینوپتیک استان در سال 1391موج، َابَرگرم سه روزه 1391/4/30 - تا - 1391/5/1 شناسایی شد. در ادامه سامانه ها و الگوهای همدیدی موجدجمواَبَرگرم یاد شده بر روی نقشه های میانگین روزانه فشار سطوح تراز دریا و 600hpa موجود در پایگاه داده NCEP/NCAR مورد تحلیل قرار گرفت. تحلیل نقشه های فشار آشکار نمود که رخدادموج َابَرگرم سه روزه 1391/4/30 - تا - 1391/5/1 استان هرمزگان در سطح تراز دریاغالباً متأثر از حضور سامانه کم فشار گنگ با خاستگاه فضایی شبه قاره هند، ایران تا شبه جزیره عربستان و در سطح 600hpa با استیلای الگو و زبانه های پرفشار آزور بر روی نیمه جنوبی ایران و استان همراه بوده است.
.1 مقدمه
دما از محسوس ترین عناصر اقلیمی است که ارتباط تنگاتنگ با سایر عناصر اقلیمی دارد و تغییرات آن باعث یک سلسله واکنش های زنجیره ای زیست محیطی دامنه دار می گردد
دمای جهان را به عنوان معیار عمومی برای پایداری اقلیم جهانی معرفی می کند. بر همین اساس این پارامتر به عنوان یکی از عناصر اقلیمی، شاخص مناسبی برای ردیابی تغییر اقلیم است
یکی از عوامل سازنده ی محیط زیست و شاید از اساسی ترین آنها اقلیم است. دما یک پارامتر ترمودینامیک و مهم جوی می باشد که تغییر آن منشأ بسیاری از تغییرات فیزیکی، شیمیایی و زیست محیطی است. روند تغییرات دما در دهه های اخیر و رخداد امواج گرمایی بعنوان نمادی از مخاطرات جوی در جهان و ایران، همزمان با گرمایش جهانی، نشانی آشکار از وقوع تغییرات اقلیمی در قرن حاضر است.
به دلیل اهمیت و تأثیر دما بر شرایط محیطی و اقتصادی- اجتماعی و نیز نقش آن در برنامه ریز یهای خرد و کلان، بررسی تغییرات رفتاری آن در بازه های زمانی طولانی مدت - روند - و کوتاه مدت - فازها و چرخه ها - بویژه در ارتباط با الگوههای گردشی جوی ضروری است. هدف تحقیق حاضر بررسی شرایط همدیدموج اَبَرگرم سه روزه 1391/4/30 - تا - 1391/5/1 استان هرمزگان است. بر این اساس هدف آن شناسایی الگوها، منشأ ورود و مسیر حرکت آنها و شرایط سینوپتیکی مؤثر در بروز امواج گرما و یافتن مدل مناسبی جهت توجیه آن است.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
علیائی - - 1382 با دیدگاهی آماری ویژگی های زمانی- مکانی امواج گرمایی در ایران را مورد مطالعه قرار داده و بر تمرکز زمانی آن ها در تیرماه و شدت امواج گرمایی در غرب و جنوب غرب ایران تاکید کرده است. احمدآبادی و احمدی - 1384 - ضمن تحقیق، از دو حالت سینوپتیک وقوع امواج گرمایی در ایران، یکی تقویت و استقرار پرفشار جنب حاره روی خاورمیانه - پرارتفاع عربی - که زبانه ای از پرفشار جنب حاره ای آزور محسوب می شود، است و در حالت دوم کم فشار حرارتی روی فلات ایران تقویت شده و به سمت عرض های بالا جابجا می شود. این بسط شمالی همراه با جریانات جنوبی باعث انتقال گرما به عرض های شمالی می شود. براتی و موسوی - - 1384 ضمن تحقیق در خصوص امواج گرمایی زمستانه ایران نتیجه گرفتند که هسته های گرما عموماً در ایستگاه های درونی سرزمین ایران به ویژه در محورهای کوهستانی زاگرس و البرز نمایان شده اند.
قویدل رحیمی - - 1390 ضمن تحلیل سینوپتیک موج ده روزه ابر گرم مستولی بر ایران در تیرماه 1389 نشان داد که وجود یک کم فشار حرارتی بر روی شبه جزیره عربستان و اثرات آن عامل اصلی گرمایش و گسیل موج اَبَر گرم در ایران بوده است. اسماعیل نژاد و همکاران - - 1391 در شناسایی امواج گرمایی ایران به این نتیجه رسیدند که موج های گرمایی کوتاه - دو روزه - رخداد بیشتری داشته است و تعداد امواج گرمایی پرتداوم کمتر رخ داده است. پایان زمستان و روزهای نخستین پاییز موج های گرمایی بیشتر و فراوان تر می باشد. این هنگام ها با گذار دوره سرد به گرم و گرم به سرد همزمان است.
موجهای با تداوم بیشتر کم رخداد بوده ولی درصد بیشتری از مساحت ایران را در بر گرفته اند و موج های کوتاه پر رخداد بوده و در گستره ی کمتری از ایران اتفاق افتاده اند. در شمال و شمال غرب، مرکز ایران و سواحل جنوب رخداد موج گرما بیشتر بوده است. همچنین امواج گرم در دوره آماری روند افزایشی داشته و در سال های اخیر، پر رخدادتر بوده اند.
مجرد - - 1394 در تحلیل آماری- همدیدی امواج گرمایی بالای 40 درجه سلسیوس در غرب ایران دو الگوی کلی برای ایجاد امواج گرمایی در منطقه تشخیص داده شد. الگوی اول - امواج نزدیک به حالت نرمال - که در آن پر ارتفاع آزور پر ارتفاع ثانویهای بر روی عربستان ایجاد میکند و به دلیل اینکه در عرض های جنوبی تر ایجاد می شود، تأثیرات کمتری بر روی نیمه غربی ایران دارد. الگوی دوم - امواج شدیدتر - که پر ارتفاع جنب حارهای آزور تا عرض های شمالیتر گسترش یافته و زبانه آن به-صورت کمربندی از شمال آفریقا تا روی ایران کشیده میشود - مانند موج گرمایی شدید سال . - 1998 در هر دو الگو، شکلگیری مراکز کم فشار حرارتی در سطح زمین در جنوب غرب ایران و مکش هوای گرم و خشک بیابان های عربستان به سمت منطقه مورد مطالعه، با رخداد امواج گرمایی همزمان بوده است.
بالوک1 و همکاران - - 2009عمده ی فعالیت های انسانی بر اساس متوشط دما پایه گذاری شده و ارگانیسم و فعالیت های ذهنی و بونی انسان و اغلب زیستمندان، نسبت به دماهای فرین به سدت حساس بوده و دچار مشکل می شود. امواج گرمایی از تظاهرات ،اصلی تغییرات اقلیمی جهان معاصر هستند که به لحاظ فراوانی وقوع و صدمات جانی و مالی به بار آمده، بسیار حایز اهمیت می باشند. یونکاسویچ2 و توسیچ - 2009 - 3با استفاده از روش های زمین آماری ،امواج گرمایی صربستان را مورد تحلیل قرار داده و امواج گرمای تابستان 1952 را که 16 روز در شهر سمودروسکا و 21 روز در شهر نیش تداوم داشته و هم چنین موج گرمای 18 روزه سال 1994در بلگراد را طو لانیترین امواج گرمایی صربستان شناخته اند.
تئوهاراتوس4 و همکاران - 2010 - موج گرمای شدید سال 2007 یونان مورد بررسی قرار گرفته و ثابت شده است که وقوع پدیده بلو کینگ موجب عدم تحرک آلاینده های هوا شده و در پی آن هوای گرم و آلوده موجب ایجاد شرایط اقلیمی بسیار ناسالمی در شهر یونان شده است. فئودال5 و شوکلا - 2011 - 6 مطالعات انجام گرفته نشان داده که موج گرمای شدید سال 2003 اروپا بر اثر افزایش دمای سطح آب دریای مدیترانه، دریای شمال و در بخش های شمالی حوالی دایره قطبی رخ داده و عامل استمرار زمانی موج گرما و وقوع بلوکینگ در بخش های زیرین، میانی و فو قانی تروپوسفر بوده است
.3مواد و روشها
با توجه به نیاز در این پژوهش، ابتدا از داده های بیشینه دمای روزانه 11 ایستگاه سینوپتیک استان در سال 1391، در زمان موج َابَرگرم سه روزه 1391/4/30 - تا - 1391/5/1 و سپس داده های مربوط به متغیرهای سطوح فشاری جو بالا استفاده شده است.
