بخشی از مقاله
چکیده
آزادي و اختیار نیازي جهان شمول است و گستره ي زندگی انسان را دربرمی گردد، ضربه به این نیاز طرح واره هاي ناسازگار ایجاد می کند و تأمین این نیاز، احساس استقلال، خودباوري و شایستگی را افزایش می دهد. پژوهش پیشرو به شیوه توصیفی تحلیلی، نیاز انسان به آزادي و اختیار را از نگاه اسلام، با بررسی قرآن و منابع روایی و از نگاه روانشناسی مورد بررسی قرار داده است. انسان از نگاه متون دینی بویژه قرآن کریم، داراي آزادي و حق انتخاب است و در نگاهی تحولی به زمینه سازي براي دست یابی به آزادي در سنین کودکی تأکید می کند.
آزادي در این سنین بیشتر جنبه ي مادي دارد اما با رسیدن به سنین رشد عقلی و بدنی، محدودیت هاي دیگري پیش روي انسان قرار می گیرد این تحقیق از بین آنها به آزادي انسان از نیازهاي روانشناختی پرداخته است. نیاز به امنیت جانی و مالی، پذیرش و محبت و همچنین احترام و شایستگی موثرترین نیازها و حقوق انسان هستند که تأثیر پایداري بر افکار و هیجانات انسان می گذارند. راهبردها و فنون متعددي در قرآن کریم براي تأمین این نیازها ارائه شده است.
درنتیجه از نگاه قرآن مسیر دستیابی به آزادگی از کودکی و با تأمین نیازهاي اولیه بویژه نیاز به آزادي شروع می شود و در سنین رشد عقلی با فراروي از نیازهاي مادي و با دریافت حمایت و امنیت الهی، انسان به آزادگی نزدیکتر میشود.
مقدمه
انسان موجودي نیازمند خلقشده - فاطر - 15/ و این نیازها در کودکی بیشتر هستند - روم - 15/ آنچه انسان را به تلاش و تکاپو وامیدارد و براي رفتار انرژي تولید میکند، نیاز است
نیازها بهصورت انگیزههایی براي انواعی از رفتارها درمیآیند و رفتارها نیز به منزله بازتابی از نیازها محسوب میشوند . اختیار و آزادي در زندگی از نیازهاي بنیادین انسان هستند.
انسان در اسلام مجبور نیست از طبیعت یا غریزه اطاعت کند او آزاد و مختار آفریده شده است و مسیر زندگی خویش را آزادانه انتخاب میکند. چنانچه خداوند می فرماید:
بگو: دین حق همان است که از جانب پروردگار شما آمده است هر که میخواهد، ایمان بیاورد و هر که میخواهد، کافر شود« - کهف29/؛ همچنین: انسان2-3/؛ بلد10-8/؛ مزمل19/؛ نبأ - 39/ آزادي انتخاب در انسان جاي تردید ندارد چراکه با علم حضوري خطاناپذیر درك می کند که حق انتخاب دارد
پیمودن آزادانه ي مسیر فطرت، انسان را به راه مستقیم الهی می رساند و او را از زنجیرهایی که بر افکار و رفتارش پیچیده، رها می سازد؛ - اعراف - 157/ طبق این آیه کوشش اسلام بر این است که انسانِ آزاد تربیت کند؛ آزاد از بند شهوت ها، آزاد از تسلط خشم، آزاد از گرایش به جاه طلبی و ثروت، آزاد از تسلط دیگران، تا راه خویشتن را منطبق بر واقعیت هستی همواره آزادانه انتخاب کند
مسیر دست یابی به چنین آزادگی، از تربیت آزادانه و همراه با محبت و قانون مندي در کودکی شروع می شود چنانچه متون دینی توصیه می کنند در حد امکان، کودك را آزاد بگذارند تا از فضاي کودکانه لذت ببرد، البته تا جایی که مانع رشد خود یا کسی نشود و یا به خود یا کسی آسیبی نرساند
رویکردها و تحقیقات روانشناختی با توجه به گرایش هاي فکري که از آن برآمده اند، نسبت به تأمین نیاز انسان به آزادي و اختیار متفاوت هستند، تفاوت رویکردها بر شیو ه هاي درمانی و سبک هاي تربیتی که توصیه می کنند تأثیر گذاشته است. این تحقیق پس از توصیف دیدگاه نظریات مطرح روانشناسی پیرامون این نیاز و نحوه ي تأمین آن، به دنبال برداشت نظر اسلام به ویژه قرآن درباره ي نیاز انسان به آزادي و اختیار است. هرچند تأمین آزادي و اختیار از جنبه هاي متنوعی مانند روانشناختی، سیاسی، اقتصادي، نظامی و اجتماعی قابل بررسی است در این پژوهش آزادي از نیازهاي روانشناختی انسان بحث میشود.
پیشینه
پیشینه طرح این نیاز در دانش روانشناسی به نظریه روانکاوي فروید1 بازمیگردد جایی که اظهار داشت کودك در یک سالگی به مرحله کنجکاوي و تسلط بر محیط و دستیابی به حدود و اختیارات، میرسد.
