بخشی از مقاله
چکیده
در پژوهش حاضر تبیین مبانی معرفت شناختی مدارس آینده درسه محور؛ مدارس آینده، معرفت شناختی و مبانی کسب دانش درمدارس آینده مورد بررسی قرار گرفته است. روش انجام پژوهش تحلیل اسنادی بوده است. عمدهترین یافتههای پژوهش عبارتند از: رویکرد مدارس آینده رویکرد جامع و تلفیقی است از آن جهت جامع است که به منظور برآوردن نیازهای دانش آموزان با روش های یادگیری متفاوت و استفاده از ابزارهای چند رسانه ای تلاش خواهد شد تا زمینه رشد همه جانبه استعدادهای دانش آموزان را تدارک بیند و تلفیق مانه گونه که قبلاً بیان شد به جای استفاده ابزاری از فناوری اطلاعات و یا ارائه واحد مستقل فناوری در کنار سایر واحدهای درسی تلاش خواهد شد که به صورت تلفیقی ما بین برنامه های درسی و روش ها و شیوه های یادگیری نسبت به کارآمد و اثر بخش نمودن نظام آموزشی اقدام نمود.
مدل های آموزشی مدارس آینده شرکت فعالانه دانش آموزان را طلب می کند. دانش آموزانی می توانند از این رویکرد بیشترین فایده را ببرند که دارای تفکر خلاق باشند و ازتوانایی قابل قبولی برخوردار باشند. مدارس آینده محیط همکاری و رقابت هستند و مواد آموزشی و تمرینات جهت بسط این مهارت ها در دانش آموزان طراحی شده اند. شاید بتوان مناسب ترین الگو برای توسعه فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش را الگوی مدارس آینده توصیه نمود. وجوه مطرح در مدارس آینده می تواند شامل محتوی و مواد درسی روشهای نوین تدریس، معلم و مدیر مدارس آینده، ارزشیابی مدارس آینده، یادگیری الکترونیکی، آموزش مجازی و آموزش از راه دور باشد.
معرفت شناختی مدارس آینده نوع خاصی از کسب دانش در این نوع مدارس است که بر آموزش الکترونیکی متمرکز بوده و حضور معلم در این کلاس ها با کارکرد تسهیل کنندگی همراه است. دانش آموزان در تهیه محتوای درسی همراه معلم هستند . هر دانش آموز می تواند با توجه به استعداد و میزان یادگیری به مرحله بالاتری از یادگیری دسترسی داشته باشد و یادگیری در این نوع مدارس مادام العمر، همه مکانی و به صورت 24/7 می باشد.. عده ای از اندیشمندان مانند ژاک دلور ، جانسون، و ... به استقبال انقلاب فناوری رفتند و در طرف دیگر ویلیام فلام، جمز گوتری، و... بر این اعتقادند که برخی از امیدهای موردانتظار از انقلاب فناوری درتعلیم و تربیت آرمانیبود اما آنچه واقعاً اتفاق افتاد چیز دیگری بود.
واژه گان کلیدی: معرفت شناختی،آینده اندیشی، مدارس آینده، مدارس هوشمند، آموزش الکترونیکی.
مقدمه
بررسی نظام آموزشی آینده مستلزم شناخت و تجزیه و تحلیل همه جانبه است چرا که هدف گذاری و تبیین آن بر نظام آموزشی و جامعه تأثیری فراگیر خواهد داشت. در این راه چارچوبی مناسب برای سنجش دقیق قطعا میزان های فلسفی تربیتی آموزش و پرورش خواهد بود. تبیین مبانی معرفت شناختی مدارس آینده و مقایسه آن با ساختار نظام های آموزشی کنونی کمک خواهد نمود با دیدی نقادانه و مبتکرانه به بررسی وضع نظام آموزش پرداخت و ضمن یافتن نقاط مثبت و منفی زمینه را برای تقویت و تغییر متناسب و هماهنگ نظام آموزشی برای حرکت به سمت ساختارهای نوین آماده ساخت لذا در مقاله حاضر به تحلیل ماهیت مفهوم مدارس آینده، وجوه مطرح درمبانی معرفت شناختی مدارس آینده و تاکیدات خاص صاحب نظران شاخص در حوزه مذکور پرداخته شده است.
علت تأکید بر مبنای معرفت شناختی مدارس آینده ، نزدیکی این بعد با مسأله تدریس و یادگیری است و این که آشنایی با مبانی معرفت شناختی در کمک به معلمان، فراگیران و کلیه دست اندرکاران مدارس کنونی برای حرکت به سمت مفهوم و ساختار مدارس آینده جهت انتخاب گزینه های متناسب بسیار مؤثر خواهد بود.موضوع آموزش پرورش، امروز، یک چالش اساسی در جهان است. تعلیم تربیت در شرایط "جهانی" است. شهروند امروز دیگر عضو اجتماعی نیم قرن پیش نیست تنها احساسات متعلق به گروه یا ملت تشکیل دهنده هویت می باشد. آموزگار در گذشته تنها یک وظیفه داشت وآن تربیت نهادینه کردن افراد متعلق به قومیت های یک کشور بوده است در حالی که امروز وظیفه اصلی وی تبدیل فرد به شهروند جهان که متعلق به جامعه بین الملل در حال شدن است.
دیروز، منطق مدرسه ونهادهای آموزشی فراهم آوردن شرایط ورود سیاسی - فرهنگی کودک به جامعه بود اما امروز نهاد آموزشی منطق دیگری دارد وآن عبارت از انتقال اقتصادی وتوسعه ای با ملاحظه ویژگی های چون؛ شیوه جدید اندیشیدن به آموزش و پرورش، اتکاء بر اقتصاد،توجه به ویژگی سرمایه گذاری، سود بری میان هماهنگی اقتصادی وتوسعه انسانی، مدل وشیوه جدید مدیریت واداره براساس رابطه اقتصادی جدید اشتغال واتصال شغلی باید در دستور کار باشد.معرفت شناسی در تعلیم و تربیت "یکی از مباحث مهم فلسفه تعلیم و تربیت، بحث از معرفت شناسی تعلیم و تربیت است. معرفت، حالتی عمومی یارفتاری است که دراثر برخورد فرد، به امور مختلف در وی به وجود می آید.
وقتی از فرد بحث می شود، منظور، درک ، فهم، قضاوت، تمایلات ومهارتهایی است، که او در گذشته کسب کرده است. دلایل بسیاری را می توان برای اهمیت این موضوع اقامه کرد، از جمله اینکه یک معلم باید برای انتخاب روش تدریس خود و محتوایی که انتخاب کرده است دلایل موجهی را اقامه کند. بدیهی است هم انتخاب روش، هم انتخاب محتوا مستلزم پاسخگوئی به سؤالاتی خاص است: آیا دانستن ممکن است؟ دانستن فوق ماهیتاً چه نوع دانستنی است؟ منبع آن دانستن چیست؟ و همه اینها سؤالاتی معرفت شناختی است " - سجادی،1373، ص . - 41 از دیگر دلایل مطرح شده در رابطه با اهمیت معرفت شناختی این است که به فهم نگرش های غالب در پژوهش های تربیتی، عمل تربیتی و روش های تدریس کمک می کند. - کانینگهام و جرالد،ٌ ،. - 1996
فهمیدن معرفت شناسی مستتر در پژوهش و تدریس نیز به نوبه خود این توان بالقوه را دارد که معلمان و محققان را کمک کندکه درکار خود بهتر شوند. فهم معرفت شناسی مستتر در نظریه های تربیتی و پژوهش ها و اعمال تربیتی ما را در اتخاذ مواضع بهتر یاری خواهد کرد تا بتوانیم آن نظریه ها، پژوهش ها و اعمال را مورد آزمون و سنجش قرار دهیم .این نکته بدیهی است که تفاوت های موجود در روشها و رویکردهای متنوع تدریس، نظریه ها و اعمال تربیتی بیش از هر چیز به معرفت شناسی بر می گردد، مثلاً اینکه چه چیزی معنا دارد تا یاد داده شود، تا دانسته شود و فرد را فرهیخته گرداند.
زمانی که این مباحث معرفت شناسی روشن گردید، آنگاه فرد می تواند به قضاوت بنشیند و نظریه ها و اعمال را مورد سنجش قرار دهد و با نگاهی روشن به کار بپردازد اما، معرفت شناسی بنا به دلایلی دیگر نیز برای تعلیم و تربیت مقوله ای پایه ای و مهم است وآن اینکه تعلیم و تربیت اساساً درگیر با آموختن و یادگرفتن و دانش است.معلم به طور عمده در اندیشه رشد فکری دانش آموزان خود است. حتی هنگامی که وی علاقه مند به بهداشت جسمانی و سلامت روانی آنان باشد باز باید قضاوت خود را بر معرفتی معتبر استوار سازد . معلم باید به خاطر کار خود به شیوه فلسفی به تفکر بپردازد تا دریابدکه کم وکیف معرفت از چه قرار است.
"معرفت شناسی حتی اگر پرتأثیرترین زمینه فلسفی نباشد، ولی به یقین یکی از پرتأثیرترین زمینه های فلسفی است. اما فراسوی همه تأثیرهای معرفت شناسی، بی گمان باید به دگرگون ساختن نگرش آدمی درباره خود پس از تأمل ورزی معرفت شناختی اشاره کرد. این گونه تأمل ورزی آدمی را وا می دارد، تا فروتنانه ادعای همه چیز دانی را وانهد. فروتنی برآمده از ممارست با معرفت شناسی، از گونه فروتنی حاصل از پند و اندرز ناصحان نیست، بلکه برخاسته از نگاه متأملانه به کاستی ها و محدودیت هایی است که ما همواره با آنها ملازمت داشته ایم. معرفت شناسی امروزه زمینه ای بسیار پردامنه وگسترش یافته است. شاهد بر این ادعا نیز، انبوه آثار اعم ازکتاب و مقاله درباره پرسش های گوناگون معرفت شناختی است که در دنیای معاصر پیوسته انتشار یافته است".
مدارس آینده
مدارس آینده از دستاوردهای مهم توسعهICT در برنامه های آموزش و پرورش می باشد که نتایج آن نه تنها در محیط آموزشی تأثیرات خود را خواهد داشت بلکه تحولی نوین، همراه با تجارب واقعی محیط زندگی دانش آموزان و فردای آن ها خواهد بود. تصور آن است که با فعال شدن، دانش آموزان به جای کیف های مملو از کتاب های درسی حجیم، با کامپیوترهای کیفی سر کلاس درس حاضر خواهند شد. امکان دسترسی آن ها به اطلاعات نامحدود را فراهم خواهد ساخت. امتحانات از طریق رایانه انجام خواهد شد و دانش آموزانی که به علت بیماری نتوانند در کلاس درس حاضر شوند، قادر خواهند بود در منزل از طریق رایانه ها درس های خود را دنبال کنند - گریسون، ترجمه زوارکی ، - 1384
مدارس آینده الکترونیکی رویکرد جدید آموزشی است که با تلفیق فناوری اطلاعات و برنامه های درسی، تغییرات اساسی در فرایند یاددهی و یادگیری را به دنبال خواهد داشت. در این رویکرد نقش معلم به عنوان راهنما و نه انتقال دهنده دانش ، نقش دانش آموز به عنوان عضو فعال خلاق ، نقاد و مشارکت جو، به جای عضوی منفعل و مصرف کننده دانش و نظام ارزشیابی ، به صورت فرایند محور نه نتیجه محور، تغییر خواهد نمود هم چنین دراین نظام، فناوری اطلاعات، نظریه های آموزش و پرورش، برنامه درسی، محتوای درسی و روش های مدیریت به صورت هماهنگ در استخدام دانش آموزان، اولیا و مربیان در آمده اند - عطاران ،. - 1383
مدارس آینده تحولی عظیم را در نظام های آموزشی به دنبال خواهد داشت، به نحوی که دانش آموزان قادر خواهند بود فناوری اطلاعات را در تمامی زمینه های آموزشی، از جمله مدیریت و برنامه کلاس درسی به کار بندند . هدف نهایی از فعال نمودن مدارس آینده، تربیت نیروی کار مجهز به سواد رایانه ای است که بتوانند نیازهای قرن بیست و یکم را برآورده کنند - اردوان ،. - 1380رویکرد مدارس آینده رویکرد جامع و تلفیقی است از آن جهت جامع است که به منظور برآوردن نیازهای دانش آموزان با روش های یادگیری متفاوت و استفاده از ابزارهای چند رسانه ای - بصری ، کلامی ، شنیداری و عملی - تلاش خواهد شد تا زمینه رشد همه جانبه استعدادهای دانش آموزان را تدارک بیند و تلفیق همان گونه هک قبلاً بیان شد به جای استفاده ابزاری از فناوری اطلاعات و یا ارائه واحد مستقل فناوری در کنار سایر واحدهای درسی تلاش خواهد شد که به صورت تلفیقی ما بین برنامه های درسی و روش ها و شیوه های یادگیری نسبت به کارآمد و اثر بخش نمودن نظام آموزشی اقدام گردد.
به علاوه مدل های آموزشی مدارس آینده شرکت فعالانه دانش آموزان را طلب می کند. دانش آموزانی می توانند از این رویکرد فایده ببرند که دارای تفکر خلاق و نقادانه باشند و از سطح توانایی قابل قبولی برخوردار باشند. مدارس آینده محیط همکاری و رقابت هستند ومواد آموزشی و تمرینات جهت بسط این مهارت ها در دانش آموزان طراحی شده اند. شاید بتوان مناسب ترین الگو برای توسعه فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش را الگوی مدارس آینده توصیه نمود. - آموزش و پرورش آینده ، - 1384
