بخشی از مقاله
چکیده
آب از جمله نیازهای اساسی انسان و نیز نهاده بسیاری از فعالیتهای تولیدی و خدماتی می باشد. تفاوت در معیارها، فرهنگ ها و نیز مشخصات حوضه های آبریز مختلف باعث شده است که از رویکردهای مختلفی برای تخصیص منابع آب بین مصارف آن استفاده گردد. از جمله این رویکردها می توان رویکرد تامین نیاز ، اقتصادی، زیست محیطی، مدیریت یکپارچه و توسعه پایدار و نیز حل اختلاف را نام برد.
در رویکرد اقتصادی تخصیص آب، هدف حداکثر کردن سود و یا حداقل کردن هزینه اختصاص آب به مصارف مختلف می باشد. به دلیل تغییر پذیری شرایط و نیز عدم قطعیت، منافعی که از تخصیص آب بین بخش های مختلف یک سیستم منابع آب بدست می آید تحت ریسک بوده، تغییر خواهد کرد . تئوری پرتفولیو مدرن - - MPT که در تحلیل سرمایه گذاری به کار گرفته می شود بین بازده و ریسک با تنوع سرمایه گذاری ارتباط ایجاد کرده است. اگرچه مطالعات گوناگونی در ارتباط با منابع آب تحت عدم قطعیت انجام شده اما رابطه بین ریسک و بازده را به طور صریح در نظر نگرفته اند. از این تئوری و مفاهیم آن می توان برای در نظر گرفتن وابستگی بین مصارف مختلف آب در تخصیص بهینه آب و نیز رابطه بین ریسک و بازده استفاده نمود. بر اساس این تئوری آب می تواند به عنوان یک سرمایه ایی که باید بین بخش های مختلف تخصیص داده شود در نظر گرفته شود.
مقدمه:
با توجه به محدود بودن منابع آب تجدید پذیر در سطح حوضه رودخانه ها و نیز افزایش تقاضا برای آب در مصارف مختلف آن - کشاورزی، شرب، صنعت و محیط زیست - در اثر افزایش جمعیت و نیز رقابت بر سر استفاده از منابع، ضرورت توجه به مباحث تخصیص منابع آب افزایش یافته است - کریمی و موسوی، . - 1390 از جمله این رویکردهای تخصیص آب می توان رویکرد تامین نیاز - - Frick et al., 1990، اقتصادی - Hellegers and Davidson, 2010, - Stamford da Silva and Campello de Souza, 2008، زیست محیطی - - Loomis, 2000، مدیریت یکپارچه و توسعه پایدار - - Loucks, 2000 و نیز حل اختلاف - - Dlamini et al., 2007 را نام برد.
برای تخصیص آب بر اساس معیارهای اقتصادی از تکنیک های مختلف برنامه ریزی ریاضی - - Wang et al., 2007 استفاده می شود، و همچنین اهمیت یکپارچه نگری در مدیریت منابع آب باعث شده که جنبه های زیست محیطی، هیدرولوژیکی و اقتصادی بطور همزمان در مدلهای هیدرو اکونومیک در نظر گرفته شوند - George et al., 2011, Pulido-Velazquez et al., 2008, Rosegrant . - et al., 2000 همچنین برخی از مدلها جنبه های اقتصادی، اجتماعی و بیوفیزیکی را نیز در تخصیص در نظر می گیرند .
- de Lange et al., 2010 - در این نوع تخصیص ها عموما یک مدل شبیه سازی حوضه رودخانه با یک مدل بهینه سازی اقتصادی یا اکولوژیکی و یا با تعداد محدودی از معیارها و اهداف اجتماعی متصل می گردد. به دلیل تغییر پذیری شرایط منافعی که از تخصیص آب به بخش های مختلف بدست می آید دارای عدم قطعیت می باشد که در صورتی که انحراف آن از مقادیر مورد انتظار زیاد باشد به معنای ریسک بالای تخصیص می باشد - Marinoni et al., . - 2011 بنابراین برای تصمیم گیری بهتر درباره سرمایه گذاری دانستن رابطه بین ریسک و بازده دارای اهمیت می باشد.
تئوری پرتفولیو مدرن - - MPT که در تحلیل سرمایه گذاری در سهام یا دارایی ها استفاده می گردد اولین بار توسط مارکوئیتز در دهه 50 مطرح شد - . - Markowitz, 1952, Markowitz, 1959 فیگ - 2004 - از این تئوری برای ایجاد تنوع زیستی بهینه استفاده کرده است و دلیل اصلی استفاده از این تئوری را امکان ایجاد پرتقولیوهای گوناگون متناسب با بازده و ریسک مشخص در یک چارچوب تئوری بیان نموده است.
از این تئوری در تحلیل های اقتصادی و سرمایه گذاری زیاد استفاده شده است اما در مدیریت منابع آب به ندرت استفاده شده است - Aerts et al., 2008, . - Beuhler, 2006, Wolff, 2008 مارینونی - 2011 - برای انتخاب پرتفولیوهای مناسب برای سرمایه گذاری در پروژه-های بهبود وضعیت کیفی آب در غرب استرالیا از آنالیز مطلوبیت هزینه - - CUA1 و متعاقب آن از بهینه سازی ترکیبی - - CO2 استفاده نمود. اگرچه مطالعات گوناگونی در ارتباط با منابع آب تحت عدم قطعیت انجام شده اما این کارها رابطه بین ریسک و بازده را به طور صریح در نظر نگرفته اند - . - Marinoni et al., 2011 در این مطالعه هدف آشنایی با این تئوری و مفاهیم آن و نیز امکان بکار گیریی آن در تخصیص منابع آب می باشد.
مواد و روشها:
تئوری پرتفلیو مدرن:
در سال 1950 هری مارکوئیتز3 مدل اساسی پرتفلیو را ارائه کرد که مبنایی برای تئوری مدرن پرتفلیو قرار گرفت. قبل از مارکوئیتز سرمایه گذاران با مفاهیم ریسک و بازده آشنا بودنداگرچه. آنها با مفهوم ریسک آشنا بودند ولی معمولاً نمی توانستند آن را اندازه گیری کنند. سرمایه گذاران از قبل می دانستند که ایجاد تنوع مناسب است. قانون شماره یک در مدیریت پرتفلیو ایجاد تنوع است. از آنجا که سرمایه گذاران نسبت به آینده مطمئن نیستند باید برای کاهش ریسک دست به ایجاد تنوع در سرمایه گذاری خود بزنند.
به عبارت بهتر تشکیل یک پرتفلیو متنوع، میزان ریسک را تا حد زیادی کاهش می دهد. پرتفلیو عبارت از ترکیبی از دارایی ها4 اعم از انواع سهام5، اوراق قرضه6 و دیگر اوراق بهادار7 می باشد که یک سرمایهگذار برای سرمایهگذاری تشکیل می دهد. بر اساس نتایج مدلسازی ریاضی این تئوری مجموعهای از پرتفلیوها برای هرسطحی از ریسک و بازده بدست می دهد، پرتفلیو کارا8 به معنای ترکیب مطلوب اوراق بهادار به نحوی است که برای یک سطح بازده، حداقل ریسک و یا برای یک سطح ریسک، حداکثر بازده وجود داشته باشد. مفروضات این مدل عبارتند از:
· سرمایه گذاران بازده را مطلوب دانسته و از ریسک گریزان هستند.
· سرمایه گذاران در تصمیمگیری منطقی عمل می کنند و تصمیماتی اتخاذ می کنند که باعث حداکثر کردن بازده مطلوب آنها شود.
بنابراین مطلوبیت سرمایه گذاران تابعی از بازده مورد انتظار9 و ریسک می باشد که بر اساس این دو پارامتر اساسی تصمیم گیری برای سرمایه گذاری انجام می گیرد. برای بازده دو مفهوم وجود دارد یکی بازده مورد انتظار و دیگری بازده واقعی می باشد. منظور از بازده مورد انتظار، بازده احتمالی سرمایه گذاری در یک دارائی یا سهام یا اوراق بهادار می باشد. اما بازده واقعی بازده محقق شده می باشد که می تواند کمتر یا بیشتر از بازده مورد انتظار باشد.
ورودیهای مورد نیاز این مدل عبارتند از:
· بازده مورد انتظار برای هر یک از اوراق بهادار
· انحراف معیار هر یک از اوراق بهادار
· کوواریانس میان نرخ بازده اوراق بهادار بازده مورد انتظار برای اوراق بهادار از رابطه زیر محاسبه می گردد که مجموع وزنی بازدههای محتمل اوراق بهادار می باشد احتمال اوراق بهادار وزن آنها می باشد.
با توجه به این رابطه مقدار بازده مورد انتظار پرتفلیو تابعی از بازده مورد انتظار هریک از دارائیها و نیز سهم هریک از دارائیها در پرتفلیو می باشد. مقدار ریسک پرتفلیو علاوه بر ریسک هر یک از دارائیها و نیز سهم هریک از آنها در پرتفلیو به عامل دیگری نیز بستگی دارد که این عامل بیانگر وابستگی بین دارائیها می باشد که بر روی ریسک تاثیر می گذارد. نوع همبستگی بین دارائیها مشخص خواهد نمود که افزایش تنوع پرتفلیو می تواند باعث کاهش ریسک گردد یا نه، که در واقع بیانگر کیفیت سهام انتخاب شده برای پرتفلیو می باشد.
