بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی تربیت از دیدگاه دین اسلام و بزرگان است . روش تحقیق به صورت کتابخانه ای بوده و از آثار و مقاله های منتشر شده در زمینه تعلیم و تربیت ، قرآن کریم ، احادیث و سخنان بزرگان استفاده گردیده است . یافته ها بیانگر این است که مکاتب مختلف تربیتی روش های مختلفی را عرضه می کنند اما اسلام روش خاصی را برای تربیت انسان ها ارایه می دهد .
روش تربیتی اسلام در قرآن ، حدیث و سنت بیان گردیده است . در نتیجه اسلام سعی دارد تا با آگاه نمودن افراد از خود و جهان اطراف ، به تربیت همه جانبه شخصیت آنان بپردازد و جامعه ای براساس برادری و برابری و حق و قانون ایجاد کند . از مهم ترین مشخصه تربیت اسلامی جنبه اخلاقی و پرورش بعد معنوی انسان است . اسلام الگوی کاملی را برای تربیت انسانها پیشنهاد می کند که هدف آن پرورش انسان هایی صالح ، درستکار ، مومن و متقی است .
مقدمه:
تعلیم تربیت آدمی کاری پر ارج و در عین حال وقت گیر است و نتایج قطعی و نهایی آن نسبتا دیر آشکار می شود. ارجمندی آن از آن جهت است که آدمیت آدمیزاده به چگونگی تربیتش بستگی دارد. اگر در شرایط مناسبی پرورش یابد، به خیل نیکان می پیوندد و اگر تربیت وی مورد غفلت واقع شود، چه بسا که از حد حیوان نیز فروتر رود. وقت گیری آن هم بیانگر این واقعیت است که آدمیزاده یا مورد تربیت، موجودی بالقوه است و در آغاز زندگی جز به صورت، آدمی نیست. و نه تنها زمان نسبتا دراز طول می کشد تا در پرتو تدابیر تربیتی مناسب آدمی خو شود، بلکه آمادگی وی برای قبول لوازم آدمیت نیز امری تدریجی است و تحقق آدمیتش در هر مرحله، در گرو تحقق نسبی آن در مراحل قبلی می باشد
تربیت باید با برنامه دقیق و حساب شده انجام گیرد تا موفقیت آمیز بوده و نتیجه بخش باشد. در تربیت پند و اندرز تنها کافی نیست بلکه باید اوضاع و شرایط بر طبق مراد فراهم شود تا نتیجه مطلوب ببار آید. مساله تربیت در کشور های به اصطلاح پیشرفته شرقی و غربی از اهمیت به سزایی برخوردار است، تحقیقات فراوانی به عمل آمده و کتاب های سود مندی نوشته شده است.
اما در کشور ما چندان توجهی به این مساله حیاتی نشده است. البته تعدادی متخصص و کمی کتاب داریم ولی به قدر کافی نیست. بسیاری از کتاب های خارجی به زبان فارسی ترجمه شده و در اختیار همگان می باشد لیکن آن کتاب های عموما شرقی و غربی دو عیب بزرگ دارند. عیب اول انسان را فقط از دیدگاه جسمانی و زندگی دنیوی مورد بحث قرار داده اند و از سعادت و شقاوت نفسانی و زندگی اخروی غفلت کرده اند. عیب دوم این که مبانی و پایه های مسایل تربیتی غرب، آزمایشها و آمارگیری ها است و رنگ دینی ندارد. لذا این گونه کتاب ها نمی توانند برای مسلمانان مفید وجامع باشند.
بیان مساله:
تعریف تربیت چیست؟ رشد وتکامل ازدیدگاه اسلام شامل چند مرحله است؟ چه عواملی در رشد موثرند؟ تربیت اسلامی چه نوع تربیتی است؟ تربیت عقلانی چیست؟ هدف تربیت از دیدگاه قرآن کریم چه می باشد؟ امامان و بزرگان چه نظراتی درباره تربیت دارند؟ نقش تشویق وتنبیه در تربیت چیست؟ می خواهیم به سوالات مطرح شده در این مقاله پاسخ دهیم.
پیشینه تحقیق:
در زمینه تعلیم وتربیت اسلامی مقالات و کتاب های بسیاری تالیف شده برای نمونه بخشی از مقاله دکتر مهدی ممتحن1تحت عنوان»واکاوی نگاره های تعلیمیBتربیتی تشویق وتنبیه در آثار سعدی« وبخشی ازمقاله احمد اکبری2، جهانگیر مسعودی3 تحت عنوان »فلسفه برای کودکان:رویکردهای تربیت دینی به آموزش تفکر«در همین زمینه است که به چاپ رسیده اند. کتاب های تعلیم وتربیت دراسلام4،اصول وروش های تربیت در اسلام5 ،رازهای تربیت6 ازجمله معدودی از این اثرها است که قبلا تهیه و تنظیم شده.
روش تحقیق:
روش تحقیق انجام شده به صورت کتابخانه ای است که با استفاده ازکتاب های منتشر شده در زمینه تعلیم وتربیت،مقالاتی در زمینه تشویق و تنبیه ،آیات،روایات،احادیث ودیدگاه های بزرگان سعی شده که مقاله ای مفید و سودمندتنظیم گردد وسعی شده بیشتر از منابع داخلی استفاده گردد.
تعریف تربیت:
تربیت را می توان رشد طبیعی وتدریجی و هماهنگ همه نیرو ها و استعداد های آدمی دانست.یا تربیت را ارایه نوعی زندگی قلمداد کرد که با ساخت شخصیت انسان مطابقت داشته و بر ارزش های معنوی وی مبتنی است.مرحوم مطهری تربیت را عبارت از به فعلیت در آوردن استعدادهای درونی که در شی هست می داند.تربیت در این معنا همه قوای بالقوه انسان را به صورت بالفعل در می آورد.برخی تعاریف تربیت به ابعاد شخصیت توجه کرده و گفته اند که تربیت راهنمایی همه جنبه های شخصیت فرد یا پرورش کودک در تمام نواحی وجود وی است.همه جنبه ها و تمامی نواحی وجود شامل ابعاد جسمانی،عاطفی،عقلانی ومعنوی شخصیت فرد می شود.تربیت می تواند شامل کوشش هایی بشود که به منظور پرورش نوباوگان در مرحله معینی از حیات آنان صورت می گیرد وآنان را به سمت رشد وکمال پیش میبرد.تعریف وحدود تربیت در اسلام را می توان از طریق بررسی مفاهیم واصطلاحاتی که در این زمینه در قرآن وحدیث بکار رفته است بدست آورد.
مراحل رشد وتکامل از دیدگاه اسلام:
از دیدگاه اسلام انسان موجودی است پویا ودر حال تغییروتحول جسمانی،روانی،اخلاقی،اجتماعی و...که در طول عمر خود ازمراحل معین عبور می کند.قرآن کریم در باره رشد انسان می فرماید:خدایی که شما را ازخاک ناچیز آفریدوسپس از قطره آب نطفه ،وآنگاه از خون بسته علقه ،پس شمارا از رحم مادر طفلی بیرون آوردتا اینکه به سن رشد وکمال برسید وباز پیر وسالخورده شوید وبرخی از شما،پیش از سن پیری وفات کنیدوهمه به اجل خود برسید.این چنین کردیم تامگر قدرت خداوند راتعقل کنید. در این آیه شریفه به صورت واضح به دو دوره قبل وبعد تولد اشاره شده است.
