بخشی از مقاله
چکیده
یکی از زیرمجموعههای مهم در صنایع دریایی یک کشور بخش تعمیر و ساخت شناور می باشد. در ایران به دلیل ظرفیتهای پایین ساخت شناور، امکان تحقق نتایج مثبت تنها با تمرکز بر صنعت تعمیر شناور وجود دارد. برای نگارش این مقاله از مطالعات صورت گرفته در زمینه راهبرد انرژی کشور و همچنین نقاط قوت و ضعف صنایع دریایی از نگاه فعالان این حوزه استفاده شده است. عدم اهمیت صنایع دریایی در اسناد بالادستی خود گواه این مطلب است که باید توسعه این صنعت را در سایر صنایع جستجو نمود.
در این مقاله تلاش شده است با بررسی صنعت انرژی کشور و راهبرد توسعه ملی بر پایه آن، به ارائه الگویی جهت تعمیر شناور حمل گاز مایع بپردازیم. این کشتی به دلیل جایگاه استراتژیک گاز در آینده جهان، از نقش قابل توجهی برخوردار خواهد بود. بنابراین تلاش در جهت بومی سازی فناوریهای آن گامی مثبت برای آینده کشور است. با توجه به عدم تکمیل بخشهای تولید گاز مایع در فازهای پارس جنوبی، نگاه به این فعالیت پر ثمر میتواند از حال مورد توجه مسئولان مربوطه قرار گیرد.
کلید واژه: کشتی حمل گاز مایع، تعمیر کشتی، صنعت دریایی، انرژی، گاز، راهبرد توسعه
مقدمه
صنعت کشتیسازی کشور به دلایل مختلف مالی، مدیریتی و فنی از پویایی لازم برخوردار نیست. در نگاه کلی تنها برای ساخت شناورهای کوچک نظیر یدک کشها و لندینگ کرافتها مزیت نسبی وجود داشته و برای ساخت شناورهای بزرگ مقیاس مزیتی وجود ندارد. اما با احداث حوضچههای خشک در شرکت عظیم گسترش و تکمیل تجهیزات آن ظرفیت گستردهای برای تعمیرات شناورهای بزرگ حاصل میشود. تعمیر کشتی در جهان مقولهای است که حمل و نقل دریایی نمی تواند نسبت به آن بی تفاوت باشد.
چرا که مالکان کشتی برای حفظ و نگهداری کشتی نیاز به تعمیر آن دارند. این ضرورت سالهاست که در کشورهای مختلف احساس شده و تجربه آنها در جذب کشتیها برای تعمیر و ارزآوری بیانگر اهمیت صنعت تعمیر کشتی است. یکی از مشکلات اصلی در صنعت کشتیسازی و تعمیر کشتی، نوع نگاه مدیران به این مجموعه است. به طور مثال شرکت ایزوایکو به عنوان بزرگترین کشتیساز داخلی توان ساخت هر نوع کشتی با هر دانش فنی را در خود میبیند. این نگاه قطعا از روی ناآگاهی است.
برای نمونه کشتی های کانتینربر ساخته شده در ایزوایکو و نفتکشهای ساخته شده در شرکت صدرا نقطه شروعی در یک مسیر کارشناسی شده نبودند، چرا که هیچ برنامهای در سالهای اخیر برای ساخت شناورهایی از این دست در این شرکتها وجود نداشته است. اتکا به پول نفتی کشتی سازی را از صنعت به سرگرمی تبدیل نموده است و تصور مدیران بر این است که باید در زمینه ساخت هر نوع شناور اندکی تجربه حاصل نمود.
در یک نگاه کارشناسی ابتدا باید با توجه به امکانات موجود و سپس بر اساس نیاز بازار هدف، به انتخاب شناور یا شناورهای هدف ساخت پرداخت. تکمیل نبودن چرخه صنعت کشتی سازی در داخل این الزام را به وجود میآورد که در زمینه ساخت چند شناور به صورت تخصصی وارد شویم. بدیهی است هدف این مقاله بیان مشکلات کشتیسازی نیست، اما با توجه به روند تکمیل حوضچههای خشک در شرکت عظیم گسترش، بیم آن میرود تا این شرکت نیز، درست مسیر مشابه کشتی سازی را طی کرده و در زمینه تعمیرات به صورت تخصصی وارد نشود. بنابراین در این مقاله بر آن هستیم تا با ارائه نکاتی چند یکی از مهمترین شناورها برای کار تخصصی را معرفی نماییم.
راهبرد توسعه
امروزه انرژی از عوامل اثرگذار بر اقتصاد جهانی است، زیرا در فضای جهانی شدن و درهم تنیدگی منافع، هدفها و خواستها و نیز ناهمگونی بازیگران در پهنه روابط بین الملل، انرژی ابزاری شده است برای تأمین منافع و امنیت ملی، رفاه عمومی و توسعه اقتصادی. به طوری که در حال حاضر انرژی و امنیت ملی دو مقوله به هم پیوسته تلقی می شوند. اقتصاد جهانی با همه پیچیدگی ها و ویژگیهایش، از جهانی شدن و وابستگی متقابل گرفته تا رقابت پیوسته میان بازیگران و بهرهگیری آنها از مزیتهای نسبی و...، همچنان به نفت و گاز و امنیت آن وابسته است؛ زیرا انرژی نقطه حرکت و سنگ بنای توسعه اقتصاد جهانی به شمار میآید.
بنابراین اگر بخواهیم از مزایای کشور خود و سایر کشورهای حاشیه دریای خزر که عموما کشورهای صاحب انرژی نفت گاز هستند استفاده کنیم، ابتدا باید در زمینه تکمیل پروژههای ملی تلاش نموده و سپس با بهره گیری از توانمندی های دو یا چند جانبه به احداث خط لوله برای صادرات نفت و گاز این کشورها اقدام نماییم. با توجه به مناقشات روسیه اوکراین بر سر ارسال گاز روسیه به اروپا و همچنین کارشکنیهای دولت پاکستان به خوبی پیداست که یکی از بهترین روشهای صادرات گاز، استفاده از کشتیهای حمل گاز مایع است.
اگر مسائل فوق مورد توجه قرار گیرد، در جهانی که وابسته به انرژی است و امنیت انرژی برای آن از اهمیت زیادی برخوردار است به یکی از بزرگترین بازیگران در عرصه جهانی تبدیل خواهیم شد. از این حیث میتوان گفت راهبرد ملی توسعه کشور میتواند بر پایه توسعه صنعت انرژی کشور باشد. بنابراین در شرایط حاضر و با توجه به آینده کشور این انتظار میرود که صنایع دریایی کشور نیز راهبردهای خود را بر محور صنعت انرژی قرار دهند.
در واقع یکی از اهداف ارائه این مقاله نیز بیان همین الگوی توسعه است. الگویی که در آن تلاش می شود کلیه فعالیتها در جهت پاسخگویی به نیازهای صنعت نفت و گاز کشور باشد. با توجه به ارائه سند نقشه راه دریایی کشور شاید چنین الگویی خارج از مفاد آن سند باشد، اما سند مذکور به دور از واقعیات موجود نگاشته شده و انبوه اهداف در نظر گرفته شده در آن راهکار مناسبی برای پیشرفت صنعت دریایی ایران نیست.
دلایل انتخاب کشتی حمل گاز مایع
در چارچوب راهبرد فوق و هدف قرار دادن صنعت انرژی برای ارائه خدمات، میتوان برای صنعت تعمیرات گزینههای مختلفی را متصور بود. یکی از این انتخابها پرداختن به تعمیرات کشتیهای حمل گاز مایع است. این انتخاب به دلایل مختلفی بوده است که به ذکر آنها میپردازیم:استراتژیک بودن نقش گاز در آینده معادلات جهانی و نقش پر رنگ ایران در این معادلات. به دست آوردن تجربه در زمینه تعمیر این نوع شناور و تلاش هدفمند در راستای بومی سازی تکنولوژی آن، جهت وارد شدن به فاز ساخت.
با توجه به روند تکمیل پروژه های پارس جنوبی پیشبینی میشود که بیش از 40 فروند کشتی حمل گاز مایع در راستای صادرات مورد نیاز باشد. با توجه به روند پیچیده ساخت آنها قطعا ساخت آنها در داخل کشور محال می باشد. لذا همکاری هدفمند با شرکتهای بزرگ تعمیر و ساخت این نوع شناور حداقل از خروج سرمایه ملی در راستای تعمیر آنها جلوگیری نموده و موجب اشتغالزایی میشود. با توجه به مطالعات شرکت ملی نفتکش ایران با افتتاح فازهای 11 تا 14 پارس جنوبی در مجموع به 32 فروند شناور حمل گاز مایع نیاز خواهد بود.
بنابراین اگر تصور کنیم در یک برنامه زمانبندی شده در طی پنج سال 30 فروند شناور به ناوگان ملی افزوده شود، پس از این پنج سال اول، در هر سال 6 فروند شناور به تعمیرات دورهای نیاز خواهند داشت و با توجه به متوسط زمان 20 روز برای تعمیر هر کشتی، یک سوم از زمان یک حوضچه شرکت عظیم گسترش را در طول یک سال کاری به خود اختصاص میدهند. در آن صورت همانطور که ذکر شد هدف از تعمیر این نوع کشتی نپرداختن به سایر مسائل نیست.
بلکه راهبرد اساسی همانطور که مورد اشاره قرار گرفت توجه کامل به صنعت نفت و گاز و هدف از ارائه یک کشتی به عنوان کشتی هدف در این مقاله تنها به دلیل مشکلاتی چون عدم وجود سرمایهگذاری دولتی مناسب در صنعت دریایی، عدم سرمایهگذاری بخش خصوصی به دلیل ریسک بالای آن و نبود راهبردی روشن برای پیشرفت این صنعت در سطح ملی است.
نتیجه گیری
از آنجا که یکی از راهبردی ترین مسائل کشور و بزرگترین نقطه قوت ایران در آینده معادلات جهانی ذخیره گاز طبیعی آن است، با ارائه یک الگوی توسعه برای صنایع دریایی کشور مبتنی بر هدف قرار دادن صنایع نفت و گاز، کوشیدیم پیوستگی این دو صنعت را هر چه بهتر نشان دهیم. از دیدگاه استراتژیک بر پایه پیشبینی های جهانی سهم حوزه خلیج فارس در تولید جهانی نفت خام از حدود 27 درصد در سال2007 ، به بیش از 31 درصد در سال 2035 ، افزایش خواهد یافت. همچنین با توجه به ذخایر هنگفت گاز طبیعی در کشورهای منطقه نیاز کشورهای جهان به انرژی حوزه خلیج فارس بیشتر می شود.
به طوری که برپایه پیش بینی آژانس اطلاع رسانی انرژی امریکا، اتکای مستقیم این کشور به نفت خاورمیانه در آینده افزایش خواهد یافت و واردات نفتی آمریکای شمالی از 3/3 میلیون بشکه در روز در سال 2001 به 6/1 میلیون بشکه در روز در سال 2025 خواهد رسید و تقریبا همه این نفت وارداتی به آمریکا خواهد رفت . بنابراین اهمیت ژئوپلیتیک ایران و تنگه هرمز در آینده جهان بیش از پیش احساس خواهد شد و در این راستا میبایست با داشتن یک برنامه منسجم و به دور از هرگونه افراطیگری بر پایه عقلگرایی محض به پیش رفته و در راستای تعامل با جهان گام برداریم.
بنابراین به خوبی خواهیم توانست علاوه بر پیشرفت صنعتی، رشد و توسعه صنایع دریایی را به عنوان یکی از زیر مجموعه های صنعت کشور به خوبی برآورده سازیم. بنابراین انتخاب این کشتی به عنوان کشتی هدف در این مقاله به دلیل استراتژیک بودن آن آشکار گردیده و فلذا بر پایه یک مدل توسعه اسلامی مبتنی بر اقتصاد مقاومتی و عدم پذیرش تئوری وابستگی متقابل نیز می توان گفت که نیاز به توسعه صنعت ساخت و تعمیر کشتی حمل گاز مایع وجود دارد.
