بخشی از مقاله
چکیده
در حال حاضر، شمارش سلول هاي سوماتیک به عنوان آزمون استاندارد طلایی ارزیابی کیفیت شیرمخزن به شمار می آید در حالی که هیچ گاه آزمایشی به اندازه کافی دقیق و حساس نبوده است. این مساله لزوم معرفی شناساگرهاي نوین را در این زمینه مطرح ساخته است. در این میان علی رغم آن که پروتئین هاي فاز حاد به عنوان بخشی از پاسخ فاز حاد به منظور تشخیص زود هنگام بیماري ها از جمله ورم پستان تحت بالینی در گاو هاي شیري مورد مطالعه قرار گرفته اند اما تاکنون به قابلیت احتمالی آنها در شناسایی تغییرات نامطلوب کیفی شیر توجه اندکی صورت گرفته است.
هدف از این بررسی تعیین ارزش تشخیصی ونقطه برش آمیلوئیدA شیر مخزن به منظور ارزیابی کیفیت آن به ویژه در ارتباط با ارزش کیفی پروتئین هاي شیر است. سه نمونه شیر در سه نوبت زمانی جداگانه از مخازن شیر30 گاوداري که به تصادف از میان گاوداري هاي واقع در استان تهران انتخاب شده اند اخذ شد سپس اندازه گیري آمیلوئیدA شیر، شمارش سلول هاي سوماتیک، اندازه گیري پروتئین تام،کازئین، چربی تام و لاکتوز آن هر یک به روش تجاري رایج صورت پذیرفت. حساسیت، ویژگی و نقطه برش هرآنالیت با استفاده از آنالیز راك محاسبه شد.
میانگین ومیانه غلظت امیلوئیدA شیر در نمونه هاي آلوده به شکل معنی داري بیش از نمونه هاي سالم بود . بدین ترتیب با در نظر گرفتن تعداد 200000 Cells/mL براي سلول هاي سوماتیک، غلظت آمیلوئید A شیر مخزن در نقطه برش ng/mL 55/64 بالاترین حساسیت و درستی بالینی را از خود نشان داد و با در نظر گرفتن تعداد400000 Cells/mL براي سلول هاي سوماتیک، غلظت آمیلوئید A شیر مخزن در نقطه برش 121/02 ng/mL به بالاترین حساسیت و درستی بالینی دست یافت و اندازه گیري غلظت پروتئین تام، چربی تام، لاکتوز وکازئین شیر به ترتیب در ردیف هاي بعدي قرارگرفتند. همچنین میان اندازه گیري آمیلوئید A با پروتئین تام و کازئین شیر مخزن، ارتباط معنی داري ملاحظه شد
مقدمه
شیرطی هزاران سال همواره یکی از مهمترین منابع غذایی انسان در طول تاریخ بوده و نقش مهمی را در فراهم ساختن انرژي، پروتئین، ویتامین و املاح به ویژه براي کودکان و سالمندان ایفا کرده و می کند.بخشی از شیر تولید شده که مقدار آن در برخی کشورهاي پیشرفته اروپایی به 30 یا 42 درصد سهم بازار محصولات لبنی میرسد مستقیما مصرف شده و مابقی به صورت سایر فرآورده هاي لبنی نظیر پنیر ،کره و... به مصرف می رسد
بدیهی است تنها گاوهاي سالم می توانند شیري با ترکیب طبیعی و مطلوب تولید نمایند وهر عاملی که بتواند سبب کاهش کیفیت شیر شود با کاستن از ارزش غذایی آن لطمات وخسارات جدي به سلامت غذایی جامعه و نیز تولید کنندگان این ماده ارزشمند وارد ساخته واز آنجایی که شیر خام منشا تولید فرآورده هاي لبنی بسیاري است عمق این خسارات دو چندان خواهد شد. بنابر این صنایع تولید فرآورده هاي لبنی به منظور تولید محصولاتی با کیفیت بالا به ترکیب وخصوصیات فرآوري شیر خام به شدت وابسته اند. ورم پستان تحت بالینی مهمترین عامل و شایعترین بیماري در گاوهاي شیري است که تاثیر مخرب بسیاري بر مقدار، ترکیب و خصوصیات شیر به هنگام فرآوري می گذارد
با این وجود، تغییرات یاد شده از نظرها دور مانده و شیر نامرغوب تولیدي همچنان به مخازن شیر گاوداري ها راه یافته و موجب کاهش کیفیت شیر تحویل شده به واحد هاي صنعتی می گردد
بنابر این ابداع شناساگرهایی با ویژگی و حساسیت بالا به منظور شناسایی تغییرات نامطلوب کیفی شیر در نتیجه این بیماري از اهمیت بهداشتی و اقتصادي به سزایی برخوردار است که تاکنون چنین شناساگرهایی به رغم نیاز روزافزون به آنها در دسترس تولیدکنندگان و صنایع تولید فرآورده هاي شیر قرار نگرفته است
امروزه حتی در کشورهاي پیشرفته تنها از آزمایش سلول هاي سوماتیک که از آن به عنوان استاندارد طلایی تشخیص ورم پستان تحت بالینی، شاخص سلامت پستان و کیفیت شیر در گله یاد می شود می توان بهره جست که در عمل به شکلی غیر مستقیم در ارتباط با کیفیت شیر تولیدي قرار داشته و شاخص چندان مطلوبی براي این منظور به شمار نمی آید زیرا این آزمایش تحت تاثیر عوامل فیزیولوژیک متعددي قرار می گیرد. روش مذکور علاوه بر گرانی و افزودن برهزینه هاي دامداران، با سیستمهاي مکانیزه امروزین تولید شیر همخوانی چندانی نیافته و هم اکنون توانایی این آزمایش در ارزیابی کیفی شیر به شدت زیر سوال قرار گرفته است
پارامتر دیگري که براي ارزیابی کیفیت شیر، به ویژه کیفیت پروتئین هاي آن به کار می رود آزمایش پروتئین تام است.
این آزمایش حتی می تواند یکی از عوامل موثر درتعیین قیمت شیر باشد اما مطالعات انجام شده نتایج متناقضی را در ارتباط با اثر ورم پستان بر کیفیت ومیزان پروتئین تام شیر نشان داده اند. در حالی که تعدادي از این بررسی ها تفاوتی بین میزان پروتئین تام شیر حاصل از گاو هاي مبتلا وگاوهاي سالم نشان نداده اند برخی افزایش سطح پروتئین هاي تام را در شیر حاصل از کارتیه هاي مبتلا گزارش می نمایند لذا این فاکتور هم نمی تواند شاخصی حساس در ارزیابی کیفی شیر به ویژه کیفیت پروتئینی آن باشد
اندازه گیري سایر پارامترها مانند چربی تام شیر به دلیل مبهم بودن تاثیر عامل مهمی چون ورم پستان بر میزان چربی شیر و به دنبال آن تغییر وکاهش کیفیت چربی هاي آن که حتی پس از پاستوریزاسیون وذخیره سازي ادامه خواهد یافت ، کمک چندانی در ارزیابی کیفیت شیر نکرده ودر اینجا نیز فقدان شاخصی ویژه وحساس خودنمایی می کند
لاکتوز نیز هیچ گاه پارامتري حساس و دقیق براي ارزیابی کیفیت شیر مخزن به حساب نیامده است
این در حالیست که با وجود تلاش هاي فراوانی که امروزه براي یافتن شناساگرهاي جایگزین در تشخیص ورم پستان تحت بالینی صورت می گیرد، توجه کمی به ارتباط بین شناساگرهاي احتمالی جدید وتغییرات نامطلوب در کیفیت
شیرشده است
یکی از این شناساگرهاي جدید و تحت بررسی پروتئین هاي فاز حادند که در سال هاي اخیر مورد توجه روزافزونی در تشخیص بیماري ها از جمله ورم پستان در گاو قرار گرفته اند. تولید این پروتئین ها بخشی از پاسخ مرحله حادي است که به عنوان یک واکنش غیر اختصاصی در موارد بروز آسیب بافت ها، عفونت، تروما و به ویژه التهاب رخ می دهد
علی رغم قابلیت تولید موضعی این پروتئین ها در بافت هاي مختلف هنوز پروتئین هاي فاز حاد موجود در شیر مورد مطالعات گسترده قرار نگرفته اند. در عین حال رفتار بیولوژیک پروتئین هاي فاز حاد می تواند آنها را به یکی از شناساگرهاي حساس و اختصاصی درتشخیص زود هنگام ورم پستان و ارزیابی کیفیت شیر خام بدل سازد - . - 3
دو پروتئین فاز حاد اصلی یافت شده در گاو عبارتند از سرم آمیلوئید A و هاپتوگلوبین که در عین حال به عنوان شناساگرهاي هاي اختصاصی التهاب پستان نیز شناخته می شوند
از آنجا که سرم آمیلوئید A به عنوان شاخصی با حساسیت و ویژگی بالا در مقایسه با سایر پارامتر هاي تشخیصی، به
هنگام بروز التهاب پستان به سرعت در شیرظاهر شده و غلظت آن افزایش بیشتري می یابد و از سویی به دلیل سنتز داخل پستانی آمیلوئیدA اندازه گیري غلظت آن در مقایسه با سایر پروتئین هاي فاز حاد مانند هاپتوگلوبین که امکان نشت آن از سرم به درون شیر وجود دارد ارزش تشخیصی به مراتب بالاتري خواهد داشت
از آنجایی که دامداران و صنایع تولید شیر و فرآورده هاي آن به کیفیت، ترکیب و خصوصیات فرآوري شیر شدیدا وابسته اند و امروزه فقدان شناساگرهاي ویژه و حساس در ارزیابی کیفیت شیر، خصوصا پروتئین هاي آن، این نیاز
فوري را برآورده نساخته وکماکان به رغم انجام آزمایش هاي کیفی گوناگون، ورود ناخواسته شیرکم کیفیت حاصل از کارتیه هاي بیمار به مخازن شیر مسبب خسارات هنگفت اقتصادي و بهداشتی است.
این بررسی تلاش دارد تا با تعیین ارزش تشخیصی ونقطه برش آمیلوئیدA در شیر مخزن به منظور ارزیابی کیفیت آن به ویژه در ارتباط با ارزش کیفی پروتئین هاي شیر، شناساگري جدید، کمی، ویژه و حساس را در مقایسه با سایر پارامترهاي رایج ارزیابی کیفیت شیر - شمارش سلولهاي سوماتیک، پروتئین تام، چربی تام، کازئین و لاکتوز - در اختیار
تولیدکنندگان، صنایع لبنی، محققین و دامپزشکان قراردهد.
