بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف تعیین پارامترهای فیزیکی و شیمیایی - دما، pH، اکسیژن محلول، - EC، سنجش و اندازه گیری مقدار فلزات - روی، نیکل و کادمیم - و بررسی میزان آلودگی باکتری موجود در رودخانه شاطره - که آب آن در آبیاری مزارع کشاورزی استفاده می شود - واقع در جنوب غربی تهران انجام گرفته است. نمونه برداری در اواخر اسفند 1392 در 3 ایستگاه - قبل از پل شاطره، منطقه صنعتی و منطقه کشاورزی - با 3 بار تکرار انجام شد. میانگین دمای آب رودخانه 8/25 درجه سانتی گراد، میانگین اکسیژن محلول 8/3 ، میزان pH در محدوده 8/02 و میانگین مقدار 493/32 EC میکروزیمنس بر سانتی متر بود. میانگین مقدار فلزات سنگین روی، نیکل و کادمیم به ترتیب برابر 0/4206 ، 38/135 ، 39/180 میکرو گرم بر لیتر بوده، نتایج آماری برای میانگین فلزات روی، نیکل و کادمیم ثابت نمود که در هر 3 ایستگاه p<0/05 بوده و ایستگاه ها دارای تفاوت معنی داری با هم هستند.
همچنین نتایج آزمون برای کل باکتری ها نشان داد که در هر 3 ایستگاه p>0/05 بوده و بین ایستگاه ها اختلاف معنی دار وجود ندارد. با توجه به استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست در مورد پارامترهای اندازه گیری شده نشان داد شد که در حد قابل قبولی هستند و در مورد نتایج فلزات سنگین نشان داد ه شد که میزان فلز سنگین روی در هر 3 ایستگاه در حد استاندارد بوده و مقدار فلز سنگین نیکل و کادمیم در هر 3 ایستگاه بیش از حد مجاز استاندارد بوده است. همچنین نتایج نشان داد که میزان آلودگی حاصل از تاثیر فعالیت های مختلف خانگی، صنعتی و کشاورزی درمسیر رودخانه باعث آلودگی رودخانه به برخی از باکتری ها شده است . و چون این رودخانه در تغذیه سفره های آب های زیرزمینی وآبیاری اراضی کشاورزی منطقه مهم می باشد امکان بروز خطر بهداشتی برای محیط زیست و انسان وجود دارد.
واژه های کلیدی: پارامترهای فیزیکی و شیمیایی، کیفیت آب، فلزات سنگین، آلودگی میکروبی ، رودخانه شاطره
مقدمه
امروزه در اثر توسعه صنایع و ورود پساب های کارخانجات صنعتی، شهری،کشاورزی به محیط اکوسیستم اطراف کارخانه ها و آب های سطحی و زیر زمینی در خطر آلودگی به فلزات سنگین و انواع مختلف باکتری ها می باشند که این امر هم در کوتاه مدت و هم در دراز مدت، اثرات زیان باری بر روی موجودات زنده خاک، آب و همچنین گیاهان و جانوران این مناطق از خود بر جای می گذارد - . - Nies.DH 1999:50 عملیات کارخانه ها، استخراج معادن، صنایع، ذوب فلزات، باطری سازی، آبکاری، کاغذسازی، رنگرزی، چرم سازی و عکاسی و تولید تجهیزات الکتریکی و احتراق سوخت های فسیلی از عواملی هستند که باعث ورود فلزات سنگین به خاک و آب میگردد . - Ahmed,M 2012:12-Wiei,G 2009:50 - همچنین تخلیه پساب های آلوده به مدفوع، به آب رودخانه و شرب چنین آب های آلوده و یا استفاده از آن در طبخ و آماده سازی برخی غذاها یا تماس از طریق شستشو و استحمام کردن، حتی تنفس بخار آب آلوده ممکن است بیماری هایی را موجب می شود - آرین . - 3:1381 ورود پساب شهری، صنعتی و کشاورزی و تخلیه غیر اصولی زباله به محیط از دیگر راه های آلوده شدن محیط توسط انسان است - - Prabupc 2009:18-Kane,s 2012:5
تحقیقات انجام یافته در ایران و جهان در مورد روند تغییرات فیزیکی و شیمیایی نشان داد که اکثر رودخانه های ایران و جهان دارای خاصیت بازی کمی می باشد. بررسی های - عظیمی - 12:1385 در رودخانه جاجرود، - کاظمی - 20: 1382 در رودخانه طالقان. همچین تحقیقات - کاظم زاده - 84:1381 بر روی رودخانه هراز ، نشان دادن که آب این رودخانه ها بر اثر فعالیت های انسانی و همچنین فاضلاب روستاهای اطراف از نظر میزان اکسیژن محلول از میزان نسبتأ مطلوبی برخوردار بود. بررسی های انجام شده در آب های داخلی آمریکا نشان می دهد که آب های با قابلیت هدایت الکتریکی 500 میکروزیمنس بر سانتی متر دارای ارزش مختلط شیلاتی می باشند و خارج از این حدود نشانگر مناسب نبودن آن ها برای گروه های خاصی از ماهیان و بی مهرگان می باشد - . - Quinn,J 1990:19
روی یک عنصر فراوان در پوسته زمین با مقدار تقریبی 0/04 گرم به کیلوگرم می باشد. روی در طبیعت بیشتر به صورت سولفید روی یافت می شود. به طور طبیعی خاک ها محتوی 1-300 میلی گرم روی در کیلوگرم می باشد. روی عنصری ضروری برای انجام فعل و انفعالات بیولوژیکی در انسان و حیوان می باشد و در عملکرد بسیاری از سیستم های آنزیمی نقش تعیین کننده دارد. در بسیاری از موارد روی غیر سمی تلقی می شود و لیکن سمیت مزمن در خصوص روی وجود دارد و به علایمی چون سردرد، حالت تهوع، از دست رفتن آب بدن، درد در ناحیه شکم و سرگیجه منجر می شود - اسدی . - 234:1381
نیکل از نظر ترتیب بیست و سومین عنصر فراوان در پوسته زمین به شمار می رود نیکل در آلیاژها، آب کاری، باتری ها و نیز به عنوان کاتالیزور مورد استفاده قرار می گیرد سوخت های فسیلی معمولا غنی از نیکل هستند و احتراق نفت و زغال منجر به وارد شدن مقدار زیادی از این فلز از هوا به آب ها می گردد، انتشار نیکل در جو از طریق منابع طبیعی 26 هزار تن و از طریق منابع انسانی 47 هزار تن در سال است - کلارک . - 123:1380 کادمیم با عدد اتمی 48، وزن ملکولی 40/112 و نقطه ذوب 9/320نقطه جوش 765، فلزی نرم، چکشخوار و انعطاف پذیر به رنگ سفید مایل به آبی است که به راحتی با چاقو بریده شده و به شدت سمی است. کادمیم یکی از خطرناکترین یون فلزی است که به سلامتی بشر و اکوسیستم آبی آسیب میرساند از ویژگی آن سمیت و پایداری بالا است که از طریق فعالیت های بشر وارد محیط زیست میشود .کادمیم در طبیعت تجزیه نمیشود بدین ترتیب، در محیط منتشر شده و در چرخه باقی میماند. - . - Quinn,J1990:19-Wogu,Md 2011:7
دانیل مک دونالد و همکاران با مطالعه بر روی 9 فلز سنگین مشابه در آب رودخانه Warri در نیجریه که پذیرنده پساب های صنعتی،کشاورزی و فاضلاب شهری است نشان دادند که غلظت فلزات Ni،Mn،CrوCd در آب این رودخانه بیشتر از مقادیر استاندارد اعلام شده برای آب های سطحی می باشد و آب این رودخانه برای سلامت و بهدا شت عمومی مضر می باشد - . - Wogu, Md 2011:7 بررسی جامع زیستی و غیر زیستی سه رودخانه شفارود - جمالزاده - 65:137 رودخانه گرگانرود - ملکی شمالی - 81:1374 بررسی آلودگی میکروبی رودخانه هراز و تعیین کاربری های مجاز آب رودخانه با توجه به استانداردهای جهانی - پری زنگنه - 9:1376 که اهداف همه آنها از انجام این تحقیقات بررسی و حفظ زنجیره غذایی اکوسیستم های رودخانه ای و تعیین شناسنامه زیست محیطی، شناسایی منابع آلاینده ها و بررسی میزان آلودگی کلیفرمی این رودخانه ها بوده است.
منطقه مورد مطالعه از لحاظ اقلیمی دارای آب و هوای بیابانی با دوران بارندگی نامشخص می باشد. در فصول سرد سال متأثر از سیستم های سرد شمالی و شمال غربی و جنوب غربی سرد و خشک است. همچنین همجوار بودن با کویر نیز موجب می شود تا در تابستان با دمای گرم و خشک شرقی و جنوب شرقی مواجه شود رودخانه شاطره به دلیل مقدار کم بارندگی و تبخیر زیاد و برداشت آب در جنوب غرب تهران جزء رودخانه های فصلی معروف است - لطفی طلب . - 4:1390
