بخشی از مقاله
چکیده
رودخانه ها یکی از منابع آبی مهم محسوب میشوند که کاربردهای گسترده ای دارند. از طرفی ورود آلاینده ها به آن ها موجب تغییرات فیزیکی و شیمیای مختلف می گردد. این بررسی با هدف تعیین پارامتر های فیزیکی وشیمیایی آب رودخانه زاینده رود در استان چهار محال بختیاری با هدف توسعه پرورش قزل آلای رنگین کمان تدوین گردیده است. در ابتدای سال 1393 جهت انجام آزمایش های فیزیکی و شیمیایی، از 10 ایستگاه در طول مسیر نمونه برداری انجام گرفت.
نتایج نشان داد که میانگین دمای آب در حوزه ی زاینده رود در دوره ی مطالعاتی 10 ماهه با کمینه و بیشینه ی -1 و 15/6 درجه ی سانتیگراد است و میانگین دما در ماه های اردیبهشت تا مهر در محدوده ی مناسب برای پرورش ماهی قزل آلا است. اکسیژن محلول، برای پرورش قزل آلا در تمامی فصول سال در حد مطلوب است. دامنه ی میانگین PH از 7/25 تا 8/85 نوسان دارد ومیانگین آن 8/01 می باشد. میانگین سختی کل دارای دامنه ای از 118 تا 203 میلی گرم در لیتر اندازه گیری شد.
میانگین اکسیژن مورد نیاز بیولوژیک - - BOD در ایستگاه های حوزه از 0/66 تا 1/81 میلیگرم در لیتر نوسان دارد و مقدار سختی کل رودخانه و مقدار COD در حدی نیست که بر فعالیت های آبزی پروری در منطقه اثر بگذارد. نتایج بدست آمده نشان داد رودخانه زاینده رود جهت توسعه پرورش ماهی قزل آلا مناسب میباشد.
مقدمه
در سه دهه اخیر به دنبال رشد اقتصادی سریع و استفاده بیشتر از محیط زیست توجه و نگرانی نسبت به مسائل زیست محیطی نیز به شدت افزایش یافته است. آب مهم ترین کالای تولیدی محیط زیست است که بسته به فعالیت، اهمیت آن متغیر است - صادقی . - 86 رودخانه ها یکی از مهم ترین منابع آبی حیاتی طبیعت به شمار می روند. در ایران برخلاف کشورهایی از قبیل چین، هندوستان، پاکستان، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی، رودخانه بزرگ و پر آب ندارد و بر این مبنا، از نظر منابع آب در زمره کشور های کم آب جهان شناخته شده است. مقایسه اجمالی استاندارد های اروپایی و آمریکای شمالی نشان می دهد که هر کشور برای حفظ سلامت بشر یک استاندارد ملی و جامع برای رودخانه های خود تعریف کرده است. رودخانه زاینده رود به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و اهمیت اقتصادی – اجتماعی بسیار زیاد در فلات مرکزی ایران از جمله رودخانه هایی است که باید بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و ویژگی های منحصر به فرد آن شناسایی گردد.
پژوهش های مختلفی در جهان به منظور بررسی کیفیت منابع آب صورت گرفته که از جمله می توان به بررسی کیفیت آب رودخانه سانیا و تشخیص الگوی عمومی کیفیت آب - - Yang, L. I2009، ارزیابی کیفیت آب سطحی در حوضه رودخانه قوجی در ژاپن - - Shrestha, S2007، بررسی مهم ترین پارامتر های موثر در تغییر کیفیت آب دریاچه یوان یانگ تایوان - - Liu, W. C2011 اشاره کرد. از تحقیقات انجام یافته در ایران بررسی شاخص های کیفی آب PH - ، اکسیژن محلول، اکسیژن خواهی بیوشیمیایی و نیترات - رودخانه کن می باشد که در 6 ایستگاه در سال 1386 توسط درخشان فر انجام گرفت.
نتایج نشان داد میزان اکسیژن محلول در طول رودخانه از ایستگاه 1 تا شماره 6 مرتبا روند کاهشی داشته و بالعکس میزان اکسیژن خواهی بیوشیمیایی از ایستگاه شماره 1 تا 6 روند افزایشی داشته است. بیشترین میزان اکسیژن محلول در اسفندماه، بیشترین میزان اکسیژن خواهی بیوشیمیایی در مهرماه و همچنین بیشترین میزان فسفات در اردیبهشت ماه مشاهده شده است
رشد روز افزون جمعیت و نیاز به تأمین پروتئین مورد نیاز جوامع بشری زمینه توسعه سیستم های مختلف پرورش آبزیان را فراهم نموده است. تکثیر وپرورش آبزیان و بویژه ماهیان سردابی در اکثر نقاط جهان در حال انجام است. از جمله ماهیان سردابی میتوان به ماهی قزلآلای رنگین کمان از خانواده آزاد ماهیان - Salmonide - که با نام علمی - Onchorhynchus mykiss - معروف است، اشاره کرد
این مطالعه به منظور تعیین پارامتر های فیزیکی وشیمیایی آب رودخانه زاینده رود در استان چهار محال بختیاری با هدف توسعه پرورش قزل آلای رنگین کمان تدوین گردیده است.
مواد و روش ها
منطقه مورد مطالعه
حوزه آبریز زاینده رود به وسعت 41500 کیلومتر مربع در مرکز ایران واقع شده است، و هیچ خروجی به دریای آزاد ندارد. بزرگترین رودخانه در این حوزه همان رودخانه زاینده رود می باشد که از غرب به شرق امتداد یافته و از رشته کوه های زاگرس سرچشمه می گیرد و در انتها به باطلاق گاو خونی تخلیه می شود. در مسیر رودخانه زاینده رود از کوهرنگ - خوشاب - تا پل سوده جان، با توجه به عوامل موثر بر کیفیت آب های جاری و همچنین امکان دسترسی در تمام طول سال، تعداد 10 ایستگاه نمونه برداری و پارامتر های فیزیکی و شیمیایی طی یک بازه زمانی 10 ماهه اقدام به نمونه برداری گردید.
روش کار
ابتدا جهت انجام آزمایش های فیزیکی و شیمیایی 10 مرحله نمونه برداری به صورت ماهیانه از فروردین تا دی ماه 93 از نمونه های آب در 10 ایستگاه در طول مسیر نمونه برداری انجام گردید. سپس نمونه ها تحت شرایط استاندارد تهیه شده و در ظرف ویژه در شرایط خاص نگه داری و به آزمایشگاه منتقل شد. پس از آماده سازی نمونه ها پارامترهای درجه حرارت، اکسیژن محلول، PH، سختی کل، COD و BOD در آزمایشگاه تعیین گردید. لازم به ذکر است روش انجام آزمایش ها نیز مطابق استاندارد متد بوده است. پس از دستیابی به نتایج حاصل از انجام آزمایش ها، قابلیت استفاده آب رودخانه زاینده رود برای پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان تعیین گردید.
پارامتر های فیزیکی و شیمایی اندازه گیره شده بر حسب روش آزمایش
اندازه گیری عوامل فیزیکی و شیمیایی آب با استفاده از روش کار استاندارد متد برای آزمایش آب ارائه شده توسط انجمن بهداشت عمومی آمریکا - - APHA,1989 انجام گرفت.
دمای آب بوسیله ترمومتر حساس جیوه ای در محل نمونه برداری اندازه گیری گردید و اکسیژن محلول سطح و عمق با روش وینکلر - یدومتری - ، pH آب بوسیله دستگاه pH متر الکترونیکی صحرایی WTW مدل molti340i و در آزمایشگاه شیلات دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین به روش الکترومتری انجام گرفت. هدایت الکتریکی با استفاده از دستگاه HACH مشخص گردید.
سختی کل آب بطور عمده براساس دو فلز کلسیم و منیزیم سنجیده شده و اصول کار با روش E.D.T.A انجام گرفت. میزان قلیائیت آب - - CO2 - Ca3 - HCO3 با توجه به غلظت یونی آب با معرف فنل فتالئین و میتل اورانژ در مقابل اسید کلریدریک تعیین گردید. کلسیم و منیزیم و سختی کل - - TH به روش تیتری متری با استفاده از واکنشگر اتیلن دی امین تترااستیک اسید - - EDTA و در مجاورت شناساگرهای اریوکرم بلاک تی و موروکسید سنجش شد. سختی کل - TH - بر حسب میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم گزارش شده است.
