بخشی از مقاله
مقدمه
رشد و نمو گیاهان دارویی نیز مانند سایر گیاهان زراعی متاثر از عوامل محیطی و ژنتیکی بوده و حداکثر عملکرد تنها زمانی حاصل میشود که ترکیب مناسبی از این عوامل براي گیاه فراهم باشد. از جمله این عوامل مهم، خاك است که ویژگی هاي آن میتواند مقدار محصول را از صفر تا حداکثر پتانسیل تولید کنترل نماید. از طرفی روند رو به رشد مصرف گیاهان دارویی به عنوان مواد اولیه تولید گیاهان دارویی، بدون مدیریت صحیح تخریب طبیعت را در پی خواهد داشت.
میزان مصرف داروهاي گیاهی و گیاهان دارویی در سراسر جهان روزبهروز در حال افزایش است و یکی از گیاهان دارویی که به طور گسترده به اشکال مختلف مورد استفاده قرار میگیرد، بابونه است گیاه بابونه آلمانی با نام علمی از خانواده است که گلهاي آن داراي ارزش دارویی هستند و به فراوانی مورد استفاده قرار میگیرند. سطح زیر کشت بابونه حدود 30 هکتار و یکی از مهمترین گیاهان دارویی صادراتی ایران میباشد لذا هدف از این تحقیق تعیین حد آستانه شوري - Ec - و واکنش محیط - pH - براي گیاه بابونه آلمانی میباشد.
مواد و روشها
به منظور تعیین حد آستانه تحمل شوري و حد مطلوب pH در گیاه دارویی بابونه آلمانی آزمایشی با سطوح مختلف شوري و pH در قالب طرح پایه بلوكهاي کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزي دانشگاه شاهد انجام گردید. گلخانه مجهز به سیستمهاي کنترل دما و نور بوده و طول دوره روشنایی 14 ساعت، تاریکی 10 ساعت و دماي 16 الی 22 درجه سانتیگراد بر اساس نیاز گیاه تنظیم گردید. در ابتدا، بذور گیاه بابونه در محیط پیتماس و با محلول غذایی 50% هوگلند کشت و پس از رشد اولیه به پلاتهاي مستقل هیدروپونیک منتقل شد.
پلاتها با ابعاد 20، 20 و 15سانتیمتر به ترتیب ارتفاع، طول و عرض داراي گنجایش 5 لیتر محلول غذایی بوده است. به منظور جلوگیري از ورود نور، پلاتهاي با دیواره مات انتخاب گردید. بهدلیل کاهش خطا 3 تکرار یک تیمار، در داخل یک پلات قرار گرفت. گیاهان با استفاده از یک لایه ابر بهعنوان نگهدارنده بر روي سوراخهاي تعبیه شده، قرار داده شدند. بهمنظور تسهیل هوادهی بهدرون محلول غذایی از پمپ هوا استفاده شد. جهت تهیه محلول غذایی از فرمول 50% هوگلند استفاده گردید. در طول دوره رشد محلولهاي غذایی هر دو هفته یکبار تعویض شد.
در هر بار تعویض محلول غذایی، تمامی ظروف، سنگ هوا، لوله رابط پمپ هوا تعویض و پس از شستشو با الکل و هوا خشک شدن، مجدداً مورد استفاده قرار میگرفت. هدایت الکتریکی سطوح شوري شامل 2 - شاهد، چون محلول غذایی هوگلند داراي هدایت الکتریکی حدود 2 است دسیزیمنس بر متر و با استفاده از نمک کلرور سدیم در سه تکرار انجام شد. pH نیز در سطوح 4، 5، 6/4 - محلول اصلی هوگلند - ، 8، و 9 و در سه تکرار انجام شد.
براي کنترل و تنظیم pH از اسید استیک و سدیم هیدروکسید استفاده شد. کنترل و تنظیم pH و EC هر 24 ساعت یکبار انجام گرفت. از آنجایی که با مصرف آب توسط گیاه، شوري محلول غذایی اغلب افزایش مییابد، در صورت افزایش هدایت الکتریکی محلول غذایی در طی انجام آزمایش از آب مقطر جهت تنظیم آن استفاده شد. تیمارهاي شوري پس از 120 روز و تیمارهاي pH پس از 110 روز برداشت گردید.
خصوصیاتی از قبیل ارتفاع بخش هوایی، طول ریشه، وزن تر و خشک بخش هوایی، وزن تر و خشک ریشه، وزن تر و خشک گل، تعداد گل در بوته، حجم ریشه و قطر ساقه اندازهگیري شد. بخشهاي مختلف گیاه جداگانه برداشت و در سایه هواخشک گردید. جهت توزین از ترازوي با دقت دو رقم اعشار استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل دادههاي حاصل از آزمایش از نرمافزارهاي آماري SAS و استفاده و مقایسه میانگینها نیز به کمک آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
اثر شوري
ارتفاع بخش هوایی در تیمار شاهد بالاترین سطح را دارد و با افزایش سطح شوري به طور معنیداري کاهش یافت که با نتایج مطابقت دارد. شوري داراي تاثیرات جانبی قابل توجهی بر عملکرد گیاهان میباشد. اثرات مضر شوريهاي بالا بر روي گیاهان را میتوان در کل سطوح گیاه، مرگ گیاه یا کاهش عملکرد مشاهده کرد طول ریشه با افزایش شوري کاهش معنیداري را نشان داد، اما اعلام کرد که با افزایش شوري وزن تر ریشه افزایش مییابد.
وزن تر و خشک بخش هوایی در تیمار شوري دسیزیمنس بر متر بیشترین مقدار را دارد و با افزایش شوري به طور معنیداري کاهش یافت. که و همکاران نیز بیان نمودند که بیوماس تر ساقه و برگ در ریحان شیرین تحت شرایط شوري کاهش پیدا کرد. وزن خشک ریشه در تیمار شاهد - محلول اصلی هوگلند - بیشترین مقدار را دارد و با افزایش شوري به طور معنیداري کاهش یافت. نیز همین روند را گزارش نمودند. تعداد گل و وزن تر گل در تیمار شاهد بالاترین مقدار را دارد و با افزایش شوري کاهش یافت.
طبق یافته هاي شوري، عملکرد کل میوه فلفل، وزن متوسط میوههاي تازه و در نهایت تعداد میوه در بوته را کاهش داد. عملکرد وزن خشک گل در تیمار شاهد بالاترین مقدار را دارد و با افزایش شوري کاهش یافت گزارش دادند که با افزایش غلظت کلرور سدیم عملکرد بابونه کاهش مییابد و تایید کننده نتایج روند این مطالعه میباشد.
بیان نمودند که در رازیانه و زیره سبز افزایش غلظت نمک باعث کاهش قابل توجه در تعداد چتر، عملکرد میوه و وزن هزار دانه میشود، همچنین کاهش مشابه در عملکرد دانه و اجزاي عملکرد در گیاه خاکشیر به دست آمد. تاثیر کلرور سدیم بر فرایند فتوسنتز میتواند مستقیم و از طریق کاهش جذب CO2 و انتشار از روزنه به سلولهاي مزوفیل و یا از طریق تغییر در مکانیزم فتوسنتز و یا به صورت غیر مستقیم از طریق اکسیداتیو تنشهاییست که باعث اختلال در دستگاه فتوسنتز میشود.
تاثیر شوري بر عملکرد گیاه بابونه آلمانی
اثر pH مقایسه میانگینها نشان داد که ارتفاع بخش هوایی، طول ریشه، وزن تر و خشک بخش هوایی و ریشه، حجم ریشه، تعداد گل، وزن تر و خشک گل در تیمار نسبت به تیمار شاهد در بالاترین سطح میباشد و با افزایش و کاهش pH به طور معنیداري کاهش پیدا میکند.
