بخشی از مقاله
چکیده
در تحقیق حاضر تعداد 17 و 19 خاک به ترتیب با غلظت های مختلف کلسیم و منیزیم تبادلی خاک از محدوده کم تا زیاد، از خاک 80 گلخانه تحت کشت خاکی خیار گلخانهای با سطح حداقل 3000 مترمربع واقع در شهرستانهای اصفهان، فلاورجان، شهرضا و دهاقان در طی سالهای 92 و 93 انتخاب شدند. ارزیابی نتایج شاخصهای مرکزی عنصر کلسیم و منیزیم تبادلی براساس نمونههای خاک جمعآوریشده از گلخانهها نشان داد که میانگین، میانه و مد کلسیم و منیزیم تبادلی در میان خاک های منتخب به ترتیب برای کلسیم 47/3، 43/2 و 42/37 و برای منیزیم 18/2 ، 16/4 و 21/3 درصد میباشند.
براساس واسنجی مقادیر کلسیم و منیزیم تبادلی خاک در مقابل پاسخ گیاه خیار گلخانهای به روش تصویری کیت و نلسون و روش چشمی، حد بحرانی کلسیم و منیزیم تبادلی خاک گلخانهها به ترتیب 42 و 15 درصد برآورد گردید.
مقدمه :
بر اساس بررسیهای انجامشده، پژوهشهایی مرتبط با تعیین حدود بحرانی عناصر غذایی در خاک محصولات گلخانهای در داخل و خارج از کشور انجامنشده است بلکه پژوهشهایی محدود درزمینه وضعیت تغذیهای عناصر غذایی - پرمصرف و کممصرف - در خاک و برگ محصولات گلخانهای ازجمله خیار انجامشده است که خلاصهای از پژوهش های فوق به شرح زیر می باشد.
نتایج بررسی وضعیت تغذیهای خیار سبز گلخانهای توسط روش انحراف از درصد بهینه1 در گلخانههای شهرستان فلاورجان نشان داد که عناصر غذایی نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم،آهن، منگنز، مس و روی در برگ گلخانههای غیر مرجع نسبت به گلخانههای مرجع کمتر بود
بهمنظور تعیین حد بحرانی عناصر غذایی نیتروژن، فسفر، پتاسیم و منیزیم در برگ خیار گلخانهای منطقه جیرفت، چهار آزمایش مستقل با چهار سطح عناصر غذایی نیتروژن، فسفر، پتاسیم و منیزیم در سه تکرار اجرا شد. مقایسه نتایج تجزیه برگی و عملکرد محصول نشان داد که حد بحرانی غلظت نیتروژن، فسفر، پتاسیم و منیزیم در برگ خیار به ترتیب 3/18، 0/38، 2/82 و 1/38 درصد میباشد
وضعیت عناصر پرمصرف - کلسیم، منیزیم، فسفر و پتاسیم - و ریزمغذی - آهن، منگنز، مس و روی - در خاک و میوه خیار و فلفل دلمهای 25 واحد گلخانهای در استان اصفهان بررسی و نتیجه شد که میانگین غلظت فسفر و پتاسیم خاک بسیار بیشتر از حد بحرانی تعیینشده برای آنها بود همچنین میانگین مقدار آهن، روی ، مس و منگنز عصاره گیری شده بادی تی پی ا در نمونههای خاک به ترتیب برابر 12، 4/9، 1/9 و4/5 میلیگرم بر کیلوگرم بود و میزان منیزیم، فسفر و پتاسیم در میوه خیار و فلفل دلمهای بیشتر از حد کفایت بودند نهاتاًی بر اساس نتایج این پژوهش، غلظت زیاد برخی عناصر پرمصرف نظیر فسفر و پتاسیم و کمبود گسترده کلسیم و عناصر کممصرف در محصولات گلخانهای به علت مدیریت تغذیهای نامطلوب، مصرف نامتعادل کود و ناپایداری شرایط محیطی گلخانه میباشد
نتایج بررسی وضعیت تغذیهای و برخی جنبههای کیفی خیار گلخانهای در استان قم نشان داد که غلظت فسفر و پتاسیم در خا ک گلخانهها بسیار بالاتر از حد بحرانی این عناصر درکشت مزرعهای بود. میانگین غلظت آهن، مس و منگنز قابل عصاره گیری خاک با دی تی پی ا به ترتیب برابر با 12، 1/98 و 14/5 میلیگرم در کیلوگرم بود. میانگین غلظت کلسیم در برگ خیار بیشتر و در میوه کمتر از آستانه کفایت بود. بیشتر نمونههای میوه دچار کمبود پتاسیم، آهن، روی، مس و منگنز بودند . میانگین غلظت نیترات 336 میلیگرم در کیلوگرم وزنتر و سرب بخش خوراکی خیار 0/34 میلیگرم در کیلوگرم وزنتر و بالاتر از حد مجاز بود. لذا مدیریت تغذیهای نامطلوب در گلخانههای خیار علاوه بر کمبود عناصر غذایی کممصرف، افزایش غلظت نیترات و سرب را در پی داشته که از جهت سلامت مصرفکنندگان دارای اهمیت است
این تحقیق با هدف دستیابی به حد بحرانی کلسیم و منیزیم تبادلی درکشت خاکی خیار گلخانه ای انجام شد.
مواد و روشها
ابتدا جهت دستیابی به محدوده متفاوت کلسیم و منیزیم تبادلی خاک گلخانهها، از خاکهای حدود 80 گلخانه تحت کشت خاکی خیار گلخانهای با سطح حداقل 3000 مترمربع واقع در شهرستانهای اصفهان، فلاورجان، شهرضا و دهاقان در طی سالهای 92 و 93 نمونهبرداری خاک انجام شد. بهطوریکه پس از آنالیز کلسیم و منیزیم تبادلی خاک برای خیار گلخانه ای در خاکهای فوق، 17 و 19غلظت مختلف کلسیم و منیزیم تبادلی خاک از محدوده کم تا زیاد - برای کلسیم20/9 تا 99/9 و برای منیزیم 9/4 تا 27/1 درصد - به دست آمد.
سرانجام برای هر غلظت تعداد 6 گلدان تیمار با کود دهی کامل عنصر کلسیم و منیزیم - MgR ,CaR - و 6 گلدان شاهد بدون کود دهی عنصر کلسیم و منیزیم - Mg0,Ca0 - و درمجموع 102 و 114گلدان به ترتیب برای تیمارکلسیم و منیزیم و 102 و 114 گلدان برای شاهد آنها آماده شد. حدود بحرانی به روش تصویری - Cate and Nelson, 1971 - و چشمی - Brown et al, 1962 - تعیین شدند. وزن خاک گلدانها حدود 10 کیلوگرم و نهاتاًی تعداد 2 نشاء رقم گوهردراواسط بهمنماه در هر گلدان کشت شد.
طول دوره رشد حدود 4 ماه و اختلاف درجه حرارت شب و روز کمتر از 10 درجه سانتیگراد بود. حجم آب موردنیاز گلدانهای تیمار و شاهد و کوددهی گلدانهای تیمار - MgR ,CaR - مطابق غلظت کامل فرمول پیشنهادی - Papadopoulos, 1991 - برای کشت خاکی خیار گلخانهای و گلدانهای شاهد کلسیم و منیزیم ,Ca0 - - Mg0 بر اساس فرمول مذکور بدون عنصر کلسیم و منیزیم برآورد و کودآبیاری شدند. برداشت میوه از حدود چهل روز بعد از کشت، هر 5 الی 6 روز یکبار انجام شد. عنصر غذایی کلسیم و منیزیم در میوه برداشت شده در انتهای دوره در گلدانهای تیمار و شاهد اندازهگیری شد.
نتایج و بحث:
محاسبه مقادیر شاخصهای مرکزی میانگین، میانه و مد در نتایج دو عنصر غذایی کلسیم و منیزیم نمونههای خاک جمعآوریشده از گلخانهها نشان داد که شاخصهای مرکزی میانگین، میانه و مد در آنها به ترتیب 47/4، 43/2 و 42/17 درصد و 18/2، 16/4 و 21/3درصد میباشند که بر اساس پارامتر شاخص مرکزی میانه 50 درصد نتایج عناصر غذایی کلسیم و منیزیم خاک گلخانهها به ترتیب کمتر از43/2 و16/4 درصد و 50 درصد بیشتر از این مقدار میباشند همچنین مطابق نتایج شاخص مرکزی میانگین، مقدار میانگین عناصر مذکور در خاک گلخانهها به ترتیب در محدوده 47/4 و 18/2 درصد میباشد. همچنین میانگین ظرفیت تبادلی خاک ها 16 میلی اکی والان در 100 گرم خاک می باشد.
جدول -1 مقایسه نتایج عملکرد شاهد و تیماردر غلظت های مختلف کلسیم قابل جذب خاک درگلخانههای مورد آزمایش
کلسیم تبادلی خاک - درصد -
نمودار:1 تعیین حد بحرانی درصد کلسیم تبادلی خاک به کمک روش تصویری
جدول-2مقایسه نتایج عملکرد شاهد و تیماردر غلظت های مختلف منیزیم قابل جذب خاک درگلخانههای مورد آزمایش
