دانلود مقاله کشت گلخانه ای خیار و گوجه

بخشی از مقاله

كشت گلخانه ای خيار و گوجه

مقدمه:
در سالهاي اخير تقاضا براي ميوه هاي خارج از فصل گلخانه اي بطور محوسي افزايش يافته است. به همين دليل توجه برخي از توليد كنندگان سبزي و صيفي به اين مسئله معطوف گشته و اقدام به توليد گلخانه اي و خارج از فصل بسياري از سبزيهاي مختلف از جمله گوجه فرنگي و خيار نموده اند.
در اواسط قرن 17 ميلادي ژاپني ها موفق شدند بعضي از سبزيهاي تابستاني را در زير كاغذهاي روشن كه به وسيله ماده اي چرب شده بود و به آن كاغذ مقدس مي گفتند پيش رس كنند.

بعد از اينكه توليد شيشه مسطح به اندازه و قطرهاي مختلف شروع شد اين ماده توانست پوشش مناسبي جهت گلخانهايي به شكل امروزي باشدو سالها رقيبي نداشت.

چنانچه در ساخت گلخانه هاي پلاستيكي دقت شود بيش از گلخانه هاي شيشه اي ارزش دارند و حتي گفته مي شود كه كيفيت محصولات در اين گلخانه ها بالاتر است . اين مطلب اگرچه ممكن است بطور مطلق صحيح نباشد اما آنچه مسلم است اين است كه در اين گلخانه ها محصولاتي با كيفيت بالا توليد مي شود.

كشت گلخانه اي موفقيت آميزتر و پر درآمدتر از كشت باز بوده است. علت اين موضوع را ميتوان چنين دانست كه در شرايط طبيعي عواملي چون آب و خاك را تا حدودي مي توان از طريق آبياري و كودپاشي تنظيم كرد ولي كنترل ساير عوامل مانند نور و حرارت فقط از طريق ساختمانهايي چون گلخانه شاسي و ... امكان پذير است.

اهميت اقتصادي كشت در گلخانه
دلايل اهميت كشت در گلخانه عبارتند از:
1. با ايجاد گلخانه و بهره برداري فشرده و استفاده تكنيكهاي جديد حتي كشاورزاني كه اراضي كوچك مقدار محدودي آب در اختيار دارند، قادر به كسب درامد كافي خواهند شد كه با افزايش عملكرد در واحد سطح منافع مكفي عايد آنها خواهد گرديد.

2. زودرسي در بازار سبزي و صيفي عامل مهمي در كسب درآمد است كه پرورش دهنده با تجهيزات به وجود آورده قادر شد حداقل يك ماه در اثر مناطق توليد زودرسي به وجود آورده و در پاره اي نواحي در هر زمان از سال كه مايل باشد توليد را عرضه نمايد.
3. كيفيت محصولات گلخانه اي به دليل استفاده بذور خالص بسيار بالا بوده و در بساط فروشندگان بمثابه زمين درخشش دارد كه خود به اهميت اقتصادي اين توليد كمك مي كند.

4. صرفه جويي در آب به دليل سيستمهاي تحت فشار نيز از جمله امكانات مساعد توليد در گلخانه است.
5. نيروي انساني مورد نياز براي توليد 20 تن محصول در گلخانه نسبت به توليد در هواي آزاد يك سوم كاهش مي يابد.
6. امكانات صادرات برخي از اين محصولات به خارج از كشور نيز وجود دارد.

واحد هاي توليدي سبزيها در فضاي آزاد، به علت پيشرس شدن سبزيها و طولاني تر شدن زمان برداشت محصول به خوبي در فصل پاييز در گلخانه هاي پلاستيكي، فعالتر مي شود و كاشت در زير تونلها موجب تقسيم بهتر و اجتناب از تراكم كار در زمان خاصي مي شود. با توجه به قيمت ارزان پلاستيك مي توان با هزينه كمتري سبزيهاي پيشرس و خارج از فصل توليد كرد، به همين دليل كشورهايي كه از نظر مالي ضعيفند و در عوض داراي نيروي كار ارزانتر هستند، مبادرت به توليد سبزي در داخل تونلهاي پلاستيكي مي كنند ولي با وجود اين، در كشورهاي صنعتي روز به روز به سطح زير كشت گلخانه هاي پلاستيكي افزوده مي شود.

همچنين از نظر اقتصادي مصرف پلاستيك در سبزي كاري نه تنها در مناطقي كه داراي آب و هواي مناسبند، مقرون به صرفه است، بلكه در مناطقي كه آب و هوا نامساعد است نيز مي توان با بكار گرفتن پلاستيك براي سبزي كاري و كنترل عواملي مانند آب و نور، سبزيهاي پيشرس با كيفيت عالي توليد كرد.

گلخانه ها و تجهيزات آنها
گلخانه ها معمولا متشكل از يك اسكلت فلزي يا چوبي است كه محيط آن با شيشه يا نايلون شفاف براي عبور نور طبيعي لازم براي رشد و نموگياهان پوشانيده شده است معمولا در احداث گلخانه مورد نظر گرفت:

الف) مكان: فضاي انتخابي بايد قطعه زميني باشد كه بتوان اندازه مورد نظر گلخانه را در آن پيش بيني كرد و در جوار آن بتوان ساختمانهاي سرويس دهي را حداكثر تا 13% كف گلخانه احداث نمود. هر چند با افزايش تعداد گلخانه ها مي توان مساحت ساختمانهاي سرويس دهي را تا 5/7% كاهش داد. همچنين بايد داراي زهكشي مناسب و خاك متناسب با عمليات زهكشي باشد.

ب) آب و هوا: در جايي كه داراي مه دائمي و يا عوامل نامساعد جوي ديگر مثل طوفان است و يا در مسير سيل واقع شده باشد، احداث گلخانه اصلاً مناسب نمي باشد. ضمن اينكه موقعيت محل گلخانه نبايد در دامنه شمالي ارتفاعات واقع شده باشد.
ج) نيروي كار آزموده: در منطقه مورد عمل نيروي مورد نياز و كارآزموده وجود داشته باشد.
د) راهها و جاده ها: به راهها و جاده هاي مواصلاتي نزديك بوده، سوخت و تجهيزات مورد نياز در دسترس باشد.
هـ)منبع تامین آب:آب آبياری از نظر كيفی در حد مطلوب شد

و: جهت گلخانه ها:در عرض های پایین تر از 40 درجه شمالی جهت گلخانه ها از نظر طولی باید شمالی – جنوبی باشد . زیرا زاویه تابش نور خورشید به مراتب بیشتر است
ز: طرح گلخانه: اسكلت گلخانه به نحوی طراحی شده که نور به راحتی به گیاه برسد اتلاف انرژی گرمایی حداقل باشد وامکان استفاده ماشین آلات مورد نیاز در آن وجود داشته باشد .

محصولاتی که در گلخانه ها قابل تولید است:
بسته به اقلیم و بازار فصل می توان به راحتی برای تولید انواع سبزیجات و گیاهان اقدام نمود
خیار – گوجه فرنگی- فلفل – طالبی- توت فرنگی – تربچه – وبرخی از سبزیجات برگی وانواع گیاهان زینتی .

انواع گلخانه ها :
1-گلخانه تونلی تک واحدی:
در این گونه تونل معمولاً به عرض 19 الی 14 متر و طول آن با توجه به میزان زمین موجود بین 40 تا 60 متر می توان در نظر گرفت البته انتخاب طول ها بر حسب موقعیت زمین وامکانات گلخانه داران می تواند کمتر یا بیشتر باشد .

با لوله های 6 متری وبا قطر حداقل 2 اینچ بنا مي گردد حد اکثر ارتفاعی معادل 20/3 الی 5/4 متر خواهد داشت
برای احداث تعدادی از این گلخانه ها رعايت فاصله حدود 2 تا 3 متر از یکدیگر و به طورموازی مناسب باشد .
محاسن این گلخانه ها و معايب آنها عبارتند از :

 جذب نور بیشتر از طریق سطوح سقف وتشعشع آن در سطح کمتر کف گلخانه
 تجهیزات سیستم حرارتی وتهویه برای هر واحد مجزا می باشد ولی چون شرایط اقلیمی آن با سرعت بیشتری تحت تا ثیر محیط بیرون قرار می گیرد هزینه گرمایی و تهویه آن بيشتر خواهد بود

 آفات و بیماری های گیاهی در صورت رعایت موارد احتیاطی به سایر گلخانه ها انتقال نمی یابد .
2-گلخانه تونلي مرکب

كاربرداین سيستم گلخانه ها بخاطر صرفه جویی در استفاده از زمین می باشد در این روش سقف واحد های گلخانه ها بخاطر صرفه جویی در استفاده از زمین می باشد در این روش سقف واحدهای گلخانه به وسیله رابط های افقی وپایه ها ی فلزی به یکدیگر متصل می شوند و از همین نقاط با یکدیگر رابطه دارند از جمله محاسن این روش استفاده حداکثر از زمین می با شد وتا حدودی هم در مصرف پلاستیک صرفه جویی می‌شود ولی محاسن تک واحدی را ندارد و همچنین بارندگی اگر به صورت برف باشد تخليه انها از سقف مخصوصاً بين واحدها با مشكلات فراوانی مواجه ودر صورتی که بیش از حد سنگین شود امکان فروریختن اسکلت گلخانه وجود دارد .

3-گلخانه یک طرفه:
معمولا سقف شیب دار دارند و تر جيحاً شیب آن شمالی جنوبی است ویک طرف آن در طول از ديوار یا ساختمان مجاور استفاده می شود به نظر می رسد اگر برای ضلع شمالی آن منظور شود مناسب تر است وبیشتر برای پرورش گل استفاده می شود
1- گلخانه دو طرفه :

کاربرد گل خانه های دو طرفه برای تولیدات گل وگیاه بسیار بیشتر از یک طرفه می با شد زیرا سقف آن از یک اسکلت فلزی قوی و با شیشه پوشش داده می شود در نتیجه هزینه سرمایه گذاری اولیه آن بالا بوده و برای تولید سبزی و صيفی خيلي مناسب نمی باشد . از نظر ساختمان دیواره ها معمولا قسمت های پاییني آنها را بین 50 تا 70 سانتی متر با آجرپایین می سازند .
2- گلخانه سنتي:

دارای اسکلت چوبی می باشند دارای پایه های چوبی – فاصله 3 یا 4 متر از یکدیگر داخل ردیف و به فاصله سه متر بین ردیف ها می باشد
3- گلخانه اسکلت میلگرد :
4- بعضی از تولید کنندگان به صورت ابتکاری اسکلت های با سقف یک یا دو طرفه یا نیم دایره با استفاده از میلگرد با ابعادمختلف احداث می کنند که ممکن است به دلیل عدم رعایت استاندارد از استحکام لازم برخوردار نباشد ضمن اینکه در مواقع باد طوفان با تکان خوردن اسکلت به بوته ها لطمه وارد می گردد .

پوشش گلخانه :
یکی از مهمترین خصوصیت پوشش گلخانه توانایی عبور مقدار نور و حرارت آفتاب از آن می باشد در هیچ يك از انواع پوشش ها انتقال نور و حرارت صد در صد نیست زیرا در هر حال مقداری از نور جذب پوشش شده و یا منعکس می شود .
بین پوششهای مختلف شیشه از نظر عبور نور و پلاستیک از نظر نگهداری حرارت در مقام اول قرار دارند .
کیفیت و مرغوبیت شیشه و همچنین ابعاد آن در ميزان عبور نور تاثیر دارد .
هرچه درصد آهن در شیشه بیشتر باشد كدرتر می شود و نور کمتری را از خود عبور می دهد . قطعات بزرگتر شیشه از نظر عبور نور بهتر از قطعات کوچک هستند

پوشش گلخانه ها در ایران عبارتند از :
1- شیشه که بیشتر در گلخانه های یکطرفه و یا دو طرفه مسطح استفاده می شود
2- پلی اتین (نایلون) که برای پوشش گلخانه های تونلي براحتی قابل استفاده است و انواع مختلف با دوام یک تا پنج ساله دارند .
ب: در سایر کشورها از پوشش دیگری مثل 1- وينیل شفاف 2- وينیل مات 3- ورقه های پلی وينیل فلوراید (1/0 میلی متر ) 1- صفحات اكريليك 5- صفحات پلی کربنات نیز استفاده می شود .

سيستم های گرمایی
یکی از فرمهای گلخانه ها بالاخص گلخانه ها تونلي وجود سيسم های حرارتی و تهویه مجهز می باشد که با استفاده ازآنها می توان کشت را به دلخواه تغییر داد در این خصوص قبل از ارائه انواع سیستم های حرارتی موارد احتیاطی زیر لازم است
1- در استفاده از سیستم حرارتی با ید دقت نمود که از نفوذ دود و گاز فنو اکسید کربن به داخل گلخانه بطور جدی جلوگیری گردد در غیر اینصورت کلیه بوته ها آسیب جدی خواهند دید
2- سعی می شود موقع نصب واحد تولید حرارت نزدیک بوته های گوجه فرنگی قرار داده نشود .
3- سوخت مشعل با مقدار مناسب هوا ترکیب و کامل سوخته شود .
4- در صورت استفاده از گازوئیل . مخزن سوخت در فضای آزاد نگاهداری نشود همچنین در سوخت رسانی به داخل گلخانه به هیچ وجه نباید از روی سطح زمین و در هوای آزاد عبور نماید زیرا احتمال یخ زدگی سوخت وجود دارد .

روشهای تولید گرما در گلخانه ها که هم اکنون رایج هستند عبارتند از:
1-دمند های حرارتی
2- سیستم آب گرم
3-استفاده از گرمای زیر بستر که به دو روش تامین می شود
الف – با از استفاده از لوله های آبگرم مارپیچ و یا صاف که از منبع موتورخانه شوفاز تغذیه می گردد .
ب- استفاده از المنتهاي حرارتی برقي که با به کار گیری از یک واحد ترمو استاتیک درجه حرارت مورد نظر را تهیه و کنترل می نماید
4- استفاده از بخاریهای معمولی

تهویه و خنک کردن گلخانه :
هوا دادن به گلخانه به دلایل زیر ضروری است
الف- برای پایین آوردن درجه حرارت . هنگامی که گلخانه بیش از حد گرم باشد
ب – برای عوض کردن هوا و تامین گاز دی اکسید کربن
ج- برای کم کردن رطوبت نسبی به منظور گاهش امراض قارچی
دستوالعمل ضد عفونی خاک گلخانه و خزانه های تولید نشاء
ضد عفونی خاک در گلخانه هائیکه هر ساله مورد بهره برداری واقع می شود امری ضروری به نظر می رسد . در غیر اینصورت خاک آلودگی قارچی یافته و مشکلات عدید ه ای را به وجود می آورد
طريقه مصرف اين سم به اين صورت است كه آسانترين روش وارد كردن محلول سم روي سطح خاك نرم شده تا عمق 25 سانتي متر بوسيله آبپاش مي باشد و بلافاصله بعد از محلول پاشي خاك توسط روتيواتور مخلوط و در صورت امكان سطح آن با پلاستيك پوشانده شود و با تدخين گاز تا عمق قابل نفوذ خاك سم قادر است مواد اشاره شده فوق را تحت كنترل قرار دهد.
براي اطمينان از اثرات مخرب سم شستشوي خاك قبل از كشت بذر ضروري به نظر مي رسد. بهترين دماي ضدعفوني بين 25-10 درجه سانتي گراد است.
ب: ماده ضد عفوني كننده دازوميت (Dazomet ) كه به همان صورت متام سديم بوده.
ج: متيل برومايد: كه موثرترين روش ضدعفوني خاك است. اين ماده روي كليه قارچهاي خاك زي و بالاخره علف هاي هرز تاثيرات شديدي بجاي گذاشته و براي چند سال آنها را تحت كنترل درخواهد آورد.
مقدار مصرف آن 70 گرم در متر مربع گاز مي تواند در كنترل نماتدها و قارچهاي مشابه نظير منتيوم اثر بگذارد.
100 گرم در متر مربع براي ضد عفوني قارچهايي مشابه ورتسيليوم (Verticilium ) مفيد مي باشد.

احتياطات لازم در مصرف سموم ضد عفوني كننده:
 تا يك متري كانالهاي آبياري سمپاشي انجام نشود.
 در زمان سمپاشي هيچگونه گياهي در حال رشد داخل گلخانه نباشد.
 هنگام سمپاشي از ماسك مخصوص در گلخانه ها بايد استفاده شود.
 براي جلوگيري از آلودگي مجدد خاك ادوات كشاورزي را قبل از مصرف ضد عفوني نموده و از مصرف كودهاي حيواني قبل از ضدعفوني خودداري كنيد.

گوجه فرنگي
گياه شناسي و منشاء
گوجه فرنگي گياهي است از خانواده بادنجان كه اسم علمي آن ابتدا توسط لينه، سولانوم اسكو لنتوم (solanom scalentum mill ) ناميده شد. پس از آن در سال 1768 ميلر، ليكوپرسيكون اسكولنتوم و در سال 1900 كارستن آن را ليكوپرسيكوم ناميد. ولي در سال 1983 بروم وترول و رويل با توجه به قوانين بين المللي نامگذاري چون گونه ليكوپرسيكوم نمي تواند در جنس ليكوپرسيكون قرار گيرد به جاي آن اسكولنتوم نمودند.
اين گياه از خانواده سولاناسه است. گياهي است چندساله و علفي ولي معمولا به صورت يكساله كشت مي گردد.
اين گياه ابتدا از موطن خود يعني پرو به ايتاليا و سپس به ساير مناطق اروپايي گسترش يافت. گوجه فرنگي معمولا در مناطق بومي يا گرمسيري به صورت چند ساله است ولي در مناطق معتدله به صورت يكساله كشت مي گردد.
داراي برگهاي مركب و ساقه علفي بوده و خصوصيات گل اين گياه به اين شرح مي باشد:
گلهاي گوجه فرنگي بر روي نافه گرزن مانندي با درجات متغير پيچيدگي هاي متعدد ظاهر مي شوند. قاعده گلها روي ساقه به طور سه درميان در گره هاي برگي ظاهر مي گردد و در هر روز يك يا دو گل باز مي شود. گلدهي در يك گل آذين معين قبل از اينكه در گل آذين قديمي تر متوقف گردد شروع مي شود.
از آنجاييكه به حالت آويزان است دانه هاي گرده توسط نيروي ثقل به دهانه لوله جائيكه كلاله قرار دارد مي افتد بنابراين خودگرده افشاني به صورت خودبخودي صورت مي گيرد.
بذرگوجه فرنگي پهن و سفيد رنگ و 4 تا 5 سال قوه ناميده خود را حفظ مي كند.

ارقام گوجه فرنگي
گوجه فرنگي داراي ارقام مختلفي مي باشد كه از نظر رشد، زودرسي و ديررسي، كيفيت، شكل و رنگ ميوه و همچنين مقاومت به برخي آفات و امراض با يكديگر تفاوتهايي دارند. بهترين ارقام گوجه فرنگي گلخانه اي داراي صفاتي به شرح زير مي باشد:
1- توليد محصول بالا در شرايط نور كم
2- رشد رويشي و گلدهي در دماهاي پايين
3- مقاومت و ميوه دهي در شرايط غير مطلوب مثل نور كم و دماي پايين
4- بالا بودن كيفيت ميوه هاي توليدي در شرايط غيرمطلوب
5- مقاومت به بيماريها از جمله ويروس موزائيك توتون (TMV ) و سفيدك داخلي برگ و پوسيدگي ساقه و ريشه و طوقه
ارقام را مي توان با توجه به رنگ و اندازه آنها گروهبندي كرد. از نظر رنگ اكثر ارقام پرورشي در حالت رسيده قرمز رنگ هستند ولي ارقام زردرنگ و صورتي نيز وجود دارد كه در سطح كم پرورش مي يابند.
براي كاشت در زمستان از ارقامي استفاده مي شود كه داراي رشدي متراكم و زودرس باشند. ولي در تابستان از ارقامي با رشد باز يا ديررس را انتخاب مي كنند. ضمن اينكه اخيرا ارقامي با طول عمر بيشتر توليد شده است. تصاوير زير تعدادي از ارقام مختلف گوجه فرنگي را نشان مي دهد.