بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف تعیین حد بحرانی منگنز درکشت خاکی خیار گلخانهای طی دو سال اجرا شد. ابتدا از خاک 80 گلخانه تحت کشت خاکی خیار گلخانهای واقع در شهرستانهای اصفهان، فلاورجان، شهرضا و دهاقان نمونهبرداری خاک انجام شد. 20 خاک با غلظت مختلف منگنز قابلجذب از محدوده کم تا زیاد انتخاب شد. دو تیمار شاهد و کود دهی با منگنز در 6 تکرار در هر خاک اعمال گردید. بر اساس روش تصویری کیت و نلسون و همبستگی مثبت نقاط مذکور، حد بحرانی عنصر منگنز 12 میلیگرم بر کیلوگرم برآورد گردید. واسنجی نتایج تجزیه خاک به روش چشمی نشان داد منگنز قابلجذب خاک در محدوده غلظتهای 12/4 تا 24/2 میلیگرم بر کیلوگرم مثبت هست لذا با توجه به حد بحرانی 8 میلیگرم بر کیلوگرم منگنز قابلجذب خاک در کشت خیار مزرعهای میزان 12 میلیگرم بر کیلوگرم منگنز قابلجذب خاک برای کشت گلخانهای خیار دور از انتظار نیست.
واژههای کلیدی: حد بحرانی، عنصر منگنز، خاک، خیار گلخانهای
مقدمه
کمبود منگنز در سطح وسیعی از خاکهای آهکی ایران وجود دارد، اما به دلیل عملکرد پایین، کمبود نسبی پتاسیم، آهن و روی در بیشتر مزارع جایی برای خودنمایی کمبود منگنز باقی نمانده است. - ملکوتی و همکاران . - 1387 عواملی که بر روی منگنز قابلجذب در خاک مؤثر هستند شامل pH خاک، شرایط تهویهای خاک، مواد آلی خاک، اثر متقابل عناصر دیگر، اثر اقلیم و اثر گیاه میباشند. گیاهان در رابطه با حساسیت به جذب منگنز، متفاوت هستند به عنوان مثال خیار ازجمله گیاهانی است که مقابل کمبود منگنز بسیار حساس هست. که این به خاطر متابولیسم متفاوت آن نسبت به گیاهان دیگر است . - Havlin et al. 2005 -
وضعیت عناصر پرمصرف - کلسیم، منیزیم، فسفر و پتاسیم - و ریزمغذی - آهن، منگنز، مس و روی - در خاک و میوه خیار و فلفل دلمهای 25 واحد گلخانهای در استان اصفهان بررسی و نتیجه شد که میانگین غلظت فسفر و پتاسیم خاک بسیار بیشتر از حد بحرانی تعیینشده برای آنها بود همچنین میانگین مقدار آهن، روی، مس و منگنز عصاره گیری شده با دیتیپیای در نمونههای خاک به ترتیب برابر 12، 4/9، 1/9 و 4/5 میلیگرم بر کیلوگرم بود و میزان منیزیم، فسفر و پتاسیم در میوه خیار و فلفل دلمهای بیشتر از حد کفایت بودند نهاتاًی بر اساس نتایج این پژوهش، غلظت زیاد برخی عناصر پرمصرف نظیر فسفر و پتاسیم و کمبود گسترده کلسیم و عناصر کممصرف در محصولات گلخانهای به علت مدیریت تغذیهای نامطلوب، مصرف نامتعادل کود و ناپایداری شرایط محیطی گلخانه هست - عقیلی و همکاران، . - 1389
بهطورکلی ، امروزه ارتباط بین غلظت عناصر غذایی باکیفیت میوه بهخوبی مشخصشده و در این زمینه تحقیقات زیادی نیز انجامشده است. علاوه بر این، تغذیه صحیح گیاهان اثر قابلملاحظهای بر پیشگیری از مواجهه گیاه با عوامل بیماریزا و یا کاهش خسارت آفات و بیماریها دارد. درواقع، عناصر غذایی ممکن است سبب افزایش و یا کاهش مقاومت گیاه در برابر آفات و بیماریها شوند. تأثیر تغذیه گیاه بر مقاومت و تحمل گیاهان در برابر بیماریها و آفات بستگی به عنصر موردنظر، وضعیت تغذیهای گیاه، جنس میزبان گیاهی و نوع بیماری یا آفت دارد - خوشگفتار منش . - 1386 فسفر، کلسیم، منیزیم و پتاسیم و عناصر کممصرف آهن، منگنز، مس و روی از مهمترین عناصر پرمصرف مؤثر بر کیفیت میوه میباشند . - Gruda 2005 -
نتایج پژوهشهای زیادی نشان داده که تأثیر تعادل غلظت عناصر غذایی بر کیفیت محصولات کشاورزی نسبت به غلظت مطلق آنها بیشتر است . - Gruda 2005 ;Casero et al. 2004; Fallahi & Simons 1996 - پژوهشگران برای تفسیر و گروهبندی مقادیرآزمون خاک از روشهای مختلفی ازجمله روشهای تصویری کیت و نلسون - Cate and Nelson 1965 - ، تجزیه واریانس کیت و نلسون - Cate and Nelson 1971 - ، معادله میچرلیخ بری - Bray 1958 - ، روش ترتیب ستونی پاسخ گیاه، مربع کای اثراتمتقابل - Keisling and Mullinix 1979 ;Havlin and Soltanpour 1982 - و سایر روشهای آماری استفاده مینمایند. طبق آنچه در تمامی تحقیقات مربوط به تعیین حدود بحرانی عناصر غذایی به روش تصویری کیت و نلسون آمده است - مرجوی و صلحی،1384، فیضی اصل، - 1387، در این پژوهش نیز از آن استفاده شدهاست.
مواد و روشها
این تحقیق باهدف تعیین حد بحرانی منگنز قابلجذب خاک درکشت خاکی خیار گلخانهای طی سالهای 92 و 93 اجرا شد. در این مطالعه از درصد عملکرد نسبی استفاده شد که تحوی محاسبه آن به صورت زیر است:عملکرد در سطح صفر یا سایر سطوح عنصر غذایی موردمطالعه - شاهد - = × 100 عملکرد نسبی - درصد - بالاترین عملکرد یا عملکرد آخرین سطح کودی - تیمار - ابتدا جهت دستیابی به محدوده متفاوت منگنز قابلجذب خاک گلخانهها، از خاکهای حدود 80 گلخانه تحت کشت خاکیخیار گلخانهای واقع در شهرستانهای اصفهان، فلاورجان، شهرضا و دهاقان نمونهبرداری خاک انجام شد.بهطوریکه پس از آنالیز منگنز قابلجذب در خاکهای فوق به روش عصاره گیری با دیتیپیای - Rhoades 1982 - ، 20 غلظت مختلف منگنز قابلجذب خاک از میزان 4/76 الی 42/8 میلیگرم در کیلوگرم خاک به دست آمد.
سرانجام برای هر غلظت تعداد 6 گلدان تیمار با کود دهی کامل عنصر منگنز - MnR - و 6 گلدان شاهد بدون کود دهی عنصر منگنز - Mn0 - و درمجموع 120گلدان برای شاهد و 120گلدان برای تیمار آماده شدند. کود دهی گلدانهای تیمار مطابق غلظت کامل فرمول پیشنهادی پاپادوپولوس برای کشت خاکی خیار گلخانهای و گلدانهای شاهد بر اساس فرمول پاپادوپولوس بدون عنصر منگنز برآورد و کودآبیاری شدند. وزن خاک گلدانها حدود 10 کیلوگرم و نهاتاًی تعداد 2 نشاء رقم گوهر در اواسط بهمنماه در هر گلدان کشت شد. بوتهها بهصورت تک شاخه نگهداری شدند.
طول دوره رشد حدود 4 ماه و اختلاف درجه حرارت شب و روز کمتر از 10 درجه سانتیگراد بود.حجم آب موردنیاز گلدانهای شاهد و تیمار بر اساس نیاز آبی هر بوته در روز مطابق جدول 1 و کود دهی گلدانهای تیمار - MnR - مطابق غلظت کامل فرمول پیشنهادی پاپادوپولوس برای کشت خاکی خیار گلخانهای و گلدانهای شاهد - Mn0 - بر اساس فرمول پاپادوپولوس بدون عنصر منگنز برآورد و کودآبیاری شدند. برداشت میوه از حدود چهل روز بعد از کشت، هر 5 الی 6 روز یکبار انجام شد. عنصر غذایی منگنز، در میوه و برگهای - اولین برگ نزدیک به محل تشکیل میوه - برداشتشده در انتهای دوره در گلدانهای تیمار و شاهد به روش هضم تر اندازهگیری شدند.
نتایج و بحث
محاسبه مقادیر میانگین ، میانه و مد نتایج منگنز قابلجذب خاک در نمونههای خاک جمعآوریشده از گلخانهها به ترتیب 18/7 ،17/7و 16/3میلیگرم بر کیلوگرم را نشان میدهد که بر اساس پارامتر شاخص مرکزی میانه، 50 درصد نتایج منگنز قابلجذب خاک گلخانهها کمتر از17/7و 50 درصد بیشتر از این مقدار هست همچنین مطابق نتایج شاخص مرکزی میانگین، مقدار منگنز قابلجذب خاک گلخانهها بهطور متوسط 18/7میلیگرم بر کیلوگرم است ولی بیشترین فراوانی آن در محدوده 16/3 میلیگرم بر کیلوگرم هست.بر اساس واسنجی مقادیر منگنز قابلجذب خاک در مقابل پاسخ گیاه خیار گلخانهای به روش تصویری کیت و نلسون در شکل 1 و همبستگی مثبت نقاط مذکور - - r=0/29، حد بحرانی عنصر منگنز 12 میلیگرم بر کیلوگرم برآورد گردید مقایسه حد بحرانی فوق با شاخص مرکزی میانگین بیانگر این است که میانگین منگنز قابلجذب خاک گلخانهها بیشتر از حد بحرانی پیشنهادی است.
نتایج واسنجی پاسخ عملکرد نسبی گیاه خیار گلخانهای نسبت به افزایش منگنز خاک با استفاده از روش چشمی - برون و همکاران، - 1962 در شکل 2 نشان داد که پاسخ عملکرد نسبی گیاه خیار گلخانهای برای دستیابی به80 درصد حداکثر عملکرد نسبت به افزایش منگنز خاک در محدوده غلظتهای 12/4تا 24/2 میلیگرم بر کیلوگرم مثبت هست لذا با توجه به اینکه حد بحرانی 8 میلیگرم بر کیلوگرم منگنز قابلجذب خاک در کشت خیار مزرعهای - ملکوتی و غیبی، - 1379 و 12 میلی گرم بر کیلوگرم منگنز قابلجذب خاک حاصل از این پژوهش در این محدوده هست و به دلیل توقع بالاتر گیاهان گلخانهای نسبت به گیاهان مزرعهای میزان 12 میلیگرم بر کیلوگرم منگنز قابلجذب خاک برای کشت گلخانهای خیار دور از انتظار نیست.
