بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر به سفارش سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان باهدف تعیین حد بحرانی روی قابلجذب خاک درکشت خاکی خیار گلخانهای در گلخانهای با مساحت 1000 مترمربع واقع در شهرستان اصفهان در طی دو سال اجرا شد. دو تیمار شاهد - عدم مصرف روی - و کوددهی با روی در 6 تکرار در هر خاک اعمال گردید. بر اساس واسنجی مقادیر روی قابلجذب خاک در مقابل پاسخ گیاه خیار گلخانهای به روش تصویری کیت و نلسون و همبستگی مثبت نقاط مذکور - r=0/12 - ، حد بحرانی عنصر روی 4 میلیگرم بر کیلوگرم برآورد گردید.
واسنجی نتایج تجزیه خاک به روش چشمی نشان داد که پاسخ عملکرد نسبی گیاه خیار گلخانهای برای دستیابی به80 درصد حداکثر عملکرد نسبت به افزایش روی قابلجذب خاک در محدوده غلظتهای 2/34 تا 5/14 میلیگرم بر کیلوگرم مثبت میباشد واژه های کلیدی: حد بحرانی، عنصر روی، خاک، خیار گلخانهای
مقدمه
بر اساس بررسیهای انجامشده، پژوهشهایی مرتبط با تعیین حدود بحرانی عناصر غذایی در خاک محصولات گلخانهای در داخل و خارج از کشور انجامنشده است بلکه پژوهشهایی محدود درزمینه وضعیت تغذیهای عناصر غذایی - پرمصرف و کممصرف - در خاک و برگ محصولات گلخانهای ازجمله خیار انجامشده است که خلاصهای از پژوهشهای فوق به شرح زیر میباشد. .بهمنظور تعیین حد بحرانی عناصر غذایی ازت، فسفر، پتاسیم و منیزیم در برگ خیار گلخانهای منطقه جیرفت، چهار آزمایش مستقل باچهار سطح عناصر غذایی ازت، فسفر، پتاسیم و منیزیم در سه تکرار اجرا شد. مقایسه نتایج تجزیه برگی و عملکرد محصول نشان داد که حد بحرانی غلظت ازت، فسفر، پتاسیم و منیزیم در برگ خیار به ترتیب 3/18، 0/38، 2/82 و 1/38 درصدمیباشد
وضعیت عناصر پر مصرف - کلسیم، منیزیم، فسفر و پتاسیم - و ریزمغذی - آهن، منگنز، مس و روی - در خاک و میوه خیاروفلفل دلمهای 25 واحد گلخانهای دراستان اصفهان بررسی و نتیجه شد که میانگین غلظت فسفر و پتاسیم خاک بسیار بیشتر ازحد بحرانی تعیین شده برای آنها بود همچنین میانگین مقدارآهن، روی، مس و منگنز عصاره گیری شده با دی تی پی ای در نمونههای خاک به ترتیب برابر12، 4/9، 1/9 و 4/5 میلیگرم برکیلوگرم بود و میزان منیزیم، فسفر و پتاسیم در میوه خیاروفلفل دلمهای بیشتر ازحد کفایت بودند نهاتاًی براساس نتایج این پژوهش، غلظت زیاد برخی عناصر پرمصرف نظیر فسفر و پتاسیم وکمبود گسترده کلسیم و عناصرکم مصرف در محصولات گلخانهای به علت مدیریت تغذیهای نامطلوب، مصرف نامتعادل کود و ناپایداری شرایط محیطی گلخانه میباشد
عواملی که بر روی قابلجذب در خاک مؤثر هستند شامل pH خاک، شرایط تهویهای خاک ، مواد آلی خاک، اثر متقابل عناصر دیگر، اثر اقلیم و اثر گیاه میباشند. گیاهان در رابطه با حساسیت به جذب روی، متفاوت هستند بهعنوانمثال خیار ازجمله گیاهانی است که مقابل کمبود روی بسیار حساس هست. که این به خاطر متابولیسم متفاوت آن نسبت به گیاهان دیگر است
یکی از هدف های اصلی متخصصان سبزی کاری، بالابردن مقدار محصول در واحد سطح می باشد . از عوامل مؤثر بر افزایش عملکرد، به ویژه در محیط های کنترل شده،تغذیه گیاهان با عناصر کم مصرف است . روی از عناصر مهم در واکنش های بیوشیمیایی گیاه است که می تواند به طورمستقیم و غیر مستقیم سبب افزایش عملکرد محصولات شود
با توجه به کمبود اطلاعات پیرامون وضعیت تغذیهای محصولات گلخانهای که در حال حاضر سهم فراوانی در رژیم غذایی افراد جامعه دارند این مطالعه به سفارش سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در گلخانههای تحت کشت خاکی خیار گلخانهای جهت دستیابی به حد بحرانی روی قابلجذب خاک انجام شد.
مواد و روشها
تحقیق حاضر باهدف تعیین حد بحرانی روی قابلجذب خاک درکشت خاکی خیار گلخانهای در گلخانهای با مساحت 1000 مترمربع واقع در شهرستان اصفهان در طی سالهای 92 و 93 اجرا شد. ابتدا جهت دستیابی به محدوده متفاوت روی قابلجذب خاک گلخانهها، از خاکهای حدود 80 گلخانه تحت کشت خاکی خیار گلخانهای با سطح حداقل 3000 مترمربع واقع در شهرستانهای اصفهان، فلاورجان، شهرضا و دهاقان در طی سالهای 92 و 93 نمونهبرداری خاک انجام شد. بهطوریکه پس از آنالیز روی قابلجذب در خاکهای فوق به روش عصاره گیری با دی تی پی ای - روآدز، - 1982، 22 غلظت مختلف روی قابلجذب خاک از میزان 0/6 الی 22/78 میلیگرم در کیلوگرم خاک به دست آمد.
سرانجام برای هر غلظت تعداد 6 گلدان تیمار باکود دهی کامل عنصر روی - ZnR - و 6 گلدان شاهد بدون کود دهی عنصر روی - Zn0 - و درمجموع 132 گلدان برای شاهد و 132 گلدان برای تیمار آماده شدند. . وزن خاک گلدانها حدود 10 کیلوگرم و نهاتاًی تعداد 2 نشاء رقم گوهر در اواسط بهمنماه در هر گلدان کشت شد. بوتهها بهصورت تک شاخه نگهداری شدند. طول دوره رشد حدود 4 ماه و اختلاف درجه حرارت شب و روز کمتر از 10 درجه سانتیگراد بود.
حجم آب موردنیاز گلدانهای شاهد و تیمار بر اساس نیاز آبی هربوته در روز مطابق جدول 1 و کود دهی گلدانهای تیمار - ZnR - مطابق غلظت کامل فرمول پیشنهادی پاپادوپولوس برای کشت خاکی خیار گلخانهای و گلدانهای شاهد - Zn0 - بر اساس فرمول پاپادوپولوس بدون عنصر روی برآورد و کودآبیاری شدند. برداشت میوه از حدود چهل روز بعد از کشت، هر 5 الی 6 روز یک بار انجام شد. عنصر غذایی روی ، در میوه و برگهای - اولین برگ نزدیک به محل تشکیل میوه - برداشت شده در انتهای دوره در گلدانهای تیمار و شاهد به روش هضم تر اندازهگیری شدند.
نمونهها خاک هوا خشک شده و pH توسط پ - هاش متر - روآدز1، - 1982، قابلیت هدایت الکتریکی توسط دستگاه هدایت سنج ، میزان فسفر به روش السن ، پتاسیم به روش عصاره گیری بامحلول استات آمونیوم یک نرمال، کلسیم ومنیزیم به روش تیتراسیون عصاره خاک با محلول اتیلن دی آمین تترااستیک اسید0/013نرمال و عناصر ریز مغذی آهن، منگنز، مس وروی به روش عصاره گیری با دی تی پی ای4 تعیین شدند
نمونهبرداری از میوه و برگ سالم وعاری از بیماری،آفت یاهر خسارت فیزیولوژیک بهطور تصادفی در اواخر برداشت محصول تهیه شد میوهها و برگها بعد از انتقال به آزمایشگاه باآب مقطرشسته شده و وزن شدند سپس تا رسیدن به وزن ثابت درخشککن هواکش دار در دمای 65 تا 70 درجه سلسیوس قرارداده شدند برایع صاره گیری میوه و برگ، ازروش عصاره گیریتر استفاده شد برای اندازهگیری فسفر وپتاسیم به ترتیب ازدستگاههای طیفسنج وشعله سنج استفاده شد
برای اندازهگیری غلظت کلسیم، منیزیم، آهن، منگنز، مس وروی ازدستگاه جذب اتمی مدل پرکین المر استفاده شد
تعیین حد بحرانی به روش تصویری کیت و نلسون تعیین حدود بحرانی عناصر غذایی به روش تصویری کیت و نلسون آمده است
مراحل انجام این روش به ترتیب زیر است
-1 درصدعملکردنسبی ازمطالعات سطوح کودی با استفاده از رابطه زیرمحاسبه میشود:
-2در نمودار، محل تلاقی درصد عملکرد نسبی با نتایج تجزیههای خاک، نقطهگذاری میشود.
-3 خطی عمود بر محور Y ها در محل 80 درصد عملکرد با استفاده از نرم افزار اکسل ترسیم وسپس خطی عمود بر محور X ها طوری ترسیم میشود که نمودار پراکنش نقاط -XY به چهارقسمت تقسیم وبیشترین نقاط درربعهای اول وسوم قرار گیرند.
-4محل تلاقی خط عمود بر محور X ها حد بحرانی عنصر مورد نظر در خاک درنظر گرفته میشود. نتیجه یک نمونه آب مورداستفاده در حین اجرای آزمایش درکشت گلخانهای خیار در جدول 3 آمده است.
نتایج و بحث
گلخانههای مورد آزمایش واقع در شهرستانهای اصفهان، فلاورجان، شهرضا و دهاقان از پراکنش تصادفی خوبی برخوردار بوده و امکان دستیابی به محدوده کم تا زیاد 0/6 - الی22/87 میلیگرم در کیلوگرم - روی قابلجذب خاک را در گلخانههای خاکی تحت کشت خیار گلخانهای فراهم ساخت. شوری خاک از 1/79 تا 14/55 دسی زیمنس بر متر و کربن آلی خاک ار0/82 تا 3/04 در صد و فسفر خاک از 11/5 تا 226/3 میلی گرم بر کیلوگرم و پتاسیم خاک از130 تا 1940 میلی گرم بر کیلوگرم تغییر می کند. بافت خاک نیز از ریز تا درشت نغییر می کند.
بررسی وضعیت شاخص مرکزی نتایج روی قابلجذب خاک
محاسبه مقادیر میانگین ، میانه و مد نتایج روی قابلجذب خاک در نمونههای خاک جمعآوریشده از گلخانهها به ترتیب 10/72، 10/64 و 11/18میلیگرم بر کیلوگرم را نشان میدهد که بر اساس پارامتر شاخص مرکزی میانه، 50 درصد نتایج روی قابلجذب خاک گلخانهها کمتر از10/64و 50 درصد بیشتر از این مقدار میباشد همچنین مطابق نتایج شاخص مرکزی میانگین، مقدار روی قابلجذب خاک گلخانهها بهطور متوسط 10/72میلیگرم بر کیلوگرم است ولی بیشترین فراوانی آن در محدوده 11/18 میلیگرم بر کیلوگرم میباشد.
در برخی خاک های عملکرد نسبی 80 درصد یا کمتر بوده است و در نتیجه مصرف روی در عملکرد خیار گلخانه ای تاثیر مثبت داشته است. در سایر خاک ها، تاثیر غلظت روی بر عملکرد خیار گلخانه ای بدون تاثیر و یا ناچیز بوده است.
نمودار:1تعیین حد بحرانی روی قابلجذب خاک به کمک روش تصویری کیت و نلسون بر اساس واسنجی مقادیر روی قابل جذب خاک در مقابل پاسخ گیاه خیار گلخانهای به روش تصویری کیت و نلسون در نمودار1 و همبستگی مثبت نقاط مذکور - - r=0/12،حد بحرانی عنصر روی 4 میلیگرم بر کیلوگرم برآورد گردید
