بخشی از مقاله
چکیده
نماتدهای بیمارگر حشرات جنس Steinernema در کنترل بیولوژیک آفات از اهمیت ویژهای برخوردارند. با توجه به نقش مهم این عوامل بیولوژیکی در کنترل آفات، نگهداری بهینه از این عوامل در شرایط آزمایشگاه امری ضروری است. هدف از انجام این تحقیق تعیین دمای بهینه و بستر مناسب برای بقای نماتدهای انگل حشرات گونههای Steinernema feltiae و S. carpocapsae در شرایط آزمایشگاهی بوده است. جمعیت اولیه نماتدها از ایزوله تجاری شرکت کوپرت هلند بوده است.
هر سه گونه نماتد به طور جداگانه روی لارو سن آخر پروانهی مومخوار زنبورعسل، Galleria mellonella L. تکثیر شد. در آزمون آزمایشگاهی، میزان درصد بقای جمعیت لارو سن سوم نماتدهای انگل حشرات در دماهای صفر، 5، 10، 15، 20 و 25 درجه سلسیوس و در بسترهای استریل نگهداری شامل آب مقطر، ماسه بادی و پنبه در محیط پتریدیشهای شش سانتیمتری حاوی یک میلیلیتر سوسپانسیون از هر گونه نماتد به تعداد 100 عدد لارو سن سوم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با در نظر گرفتن دما، بستر و زمان نگهداری، گونه S. carpocapsae نسبت به گونهی دیگر دارای بقای بیشتری است. اثر متقابل دما، بستر و زمان نگهداری نماتدها نشان داد بیشترین بقا در هفته اول در دمای 10°C در نماتد
و در بستر پنبه استریل - %87/58 - بدست آمد. بطور کلی، در شرایط آزمایشگاهی یکسان نماتد گونه S. carpocapsae از بقای بیشتری در مقایسه با گونهی S. feltiae برخوردار بوده است.
.1 مقدمه
حشرات به عنوان مهمترین گروه آفات گیاهی، رقیب اصلی انسان در مصرف غذا محسوب می شوند از این رو مبارزه با آنها از اهمیت ویژهای برخوردار است. مدیریت تلفیقی آفات با تأکید بر استفاده از روش های غیرشیمیایی که عوارض زیستمحیطی کمتری را به همراه دارند، منطقی و ضروری به نظر میرسد. در بین روشهای توصیه شده، مبارزه بیولوژیک از اهمیت بیشتری برخوردار است. عوامل مورد استفاده در کنترل بیولوژیک شامل عوامل ویروسی، قارچی، باکتریایی و جانوری خود به سه گروه تک یاختهایها، بندپایان و نماتدها تقسیمبندی شدهاند
انگل حشرات بر روی حشرات میزبان منجر به اثرات زیان باری مانند نازایی، کاهش باروری، طول عمر و فعالیت پروازی، تأخیر در رشد یا بینظمی در تقسیم کروموزمها و در برخی موارد مرگ و میر سریع میشود. خاکهای رسی برای فعالیت نماتدهای انگل حشرات مطلوب نبوده که دلیل اصلی آن کمبود اکسیژن در خاکهای رسی عنوان شده است - Kaya and . - Gaugler,1993 دما نیز توانسته است بر قابلیت بیماریزایی، زمان مرگ میزبان، رشدونمو، تولیدمثل و ذخیرهسازی نماتدهای انگل حشرات مؤثر باشد .
با توجه به اهمیت این عوامل در کنترل بیولوژیک آفات، تعیین مناسبترین شرایط دمایی برای حفظ بقای جمعیت نماتدهای انگل حشرات گونههای Steinernema feltiae وS. carpocapsae در شرایط آزمایشگاه و تعیین بهترین نوع بستر جهت حفظ بقای نماتدهای مذکور از اهداف تحقیق حاضر قرارگرفت.
.2 مواد وروشها تهیه مایه تلقیح نماتد
جمعیت اولیه نماتد گونههای S. carpocapsae و S. feltiae بهترتیب با نامهای تجاری Capsanem و Entonem از ایزولههای تجاری متعلق به شرکت هلندی کوپرت - Koppert - انتخاب شد و از آزمایشگاه نماتدشناسی گروه گیاهپزشکی دانشگاه شاهد تهیه شد. جهت بررسی زندهمانی این نماتدها در شرایط آزمایشگاه ابتدا مایه تلقیح نماتدهای مذکور - جمعیت فراوان از لارو سن سوم - روی لارو سن چهارم پروانه مومخوار زنبور عسل - Galleria melonella L. - تکثیر گردید.
بدین منظور پروانه موم خوار در شرایط آزمایشگاه پرورش یافت. جهت پرورش پروانه مومخوار تعدادی لارو از کلنی جدا شد و درون ظروف پلاستیکی همراه با غذای مصنوعی قرار داده شد. لاروها پس از طی دوره لاروی تبدیل به شفیره شده و شفیرهها به ظروف پلاستیکی حاوی موم سیاه منتقل گردید. برای بستن درب ظروف از یک پارچه کتانی ضخیم جهت ایجاد تهویه مناسب و نیز جلوگیری از فرار لاروها استفاده شد. شرایط پرورش پروانه مومخوار دمای 25±1 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی65±5 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و هشت ساعت تاریکی است.
به منظور تکثیر در شرایط آزمایشگاه در کف پتریدیشهایی با قطر شش سانتیمتر کاغذ صافی استریل قرار داده شد. یک عدد لارو سن آخر پروانه مومخوار در هر پتری قرار داده شد. سپس یک میلیلیتر از سوسپانسیون نماتد به غلظت 100 لارو سن سوم در میلیلیتر در هر پتریدیش اضافه شد. پتریدیشها به مدت 48-24 ساعت در ژرمیناتور با شرایط دمای 25±1 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 65±5 درصد نگهداری شد. سپس لاشه لاروهای آلوده توسط نماتدها به شیشه ساعتی دارای کاغذ صافی منتقل شد. شیشه ساعت در درون پتری دیش نه سانتیمتری محتوی لایه نازکی از آب مقطر مستقر شد و در دسیکاتور داخل انکوباتور با شرایط دمای 25±1 درجه سلسیوس و شرایط تاریکی نگهداری شدند - Nguyen . - et al., 2006 نماتدهای تکثیر یافته در آن در پتریدیشهای جداگانه جمعآوری گردید.
آزمون زیستسنجی تراکم یکسانی از جمعیت نماتد 100 - عدد لارو سن سوم در یک میلی لیتر - به ظروف یکسان - پتریدیشهای پلاستیکی به قطر شش سانتیمتر - منتقل شد. هر پتریدیش نماینده یک تکرار بود. تعداد لارو زنده نماتد هر گونه به عنوان صفت آزمایش در هر پتریدیش شمارش شد.
فاکتورهای آزمایش شامل سه سطح بود. فاکتور اول آزمایش شرایط محیطی اعمال شده شامل دما در شش سطح - صفر، 5، 10، 15، 20 و 25 درجه سلسیوس - ، فاکتور دوم نوع بستر نگهداری در سه سطح - آب مقطر، الیاف پنبه و ماسه - و زمان نگهداری جمعیت نماتد در شرایط قید شده در پنج سطح زمانی به مدت پنج هفته بود. آزمایشات به صورت فاکتوریل و براساس طرح آماریکاملاً تصادفی انجام گرفت وآنالیزهای آماری و مرحله تجزیه واریانس با نرمافزار SAS نسخه 9، به صورت فاکتوریل اسپیلت پلات در زمان انجام گرفت. مقایسه بین میانگین تیمارها با استفاده از نرمافزار SAS و بهروش آزمون توکی در سطح آماری 5 درصد انجام شد.
3 نتیجهگیری
نتایج بدست آمده نشان داد، در هفته اول در دمای 10ºC نماتد S. feltiae در بستر پنبه استریل - %87/58 - بیشترین بقا بدست آمد. در هفته دوم بیشترین بقا در دمای 15ºC در بستر آب مقطر - %87/45 - در نماتد S. carpocapsae بود. نماتد S. carpocapsae در دمای 10ºC در بستر ماسه بادی - %86/59 - بیشترین درصد بقای نماتد را در هفته سوم به خود اخصاص داد. هفته چهارم بیشترین بقا را نماتد S. carpocapsae در دمای 15ºC در بستر ماسه بادی - %79/94 - نشان داد. در آخرین هفته بیشترین بقا در نماتد S. carpocapsae در دمای 5ºC در بستر آب مقطر - %74/5 - بدست آمد
جدول -1 مقایسه میانگین درصد بقا نماتد Steinernema carpocapsae تحت اثر برهمکنش بستر، دما و زمان به روش توکی
