بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهم ترین عوامل موثر در برنامه ریزی های مربوط به بخش گردشگری ،ویژگی ها و شرایط اقلیمی مناطق گردشگری می باشد چرا که این عامل تقریبا می تواند اکثر فعالیت های گردشگری را تحت تاثیر خود قرار دهد فلذا توجه به مطالعات اقلیمی می تواند در روند توسعه مطلوب صنعت گردشگری موثر واقع شود. در این مطالعه با توجه به اینکه استان زنجان از قابلیت های طبیعی و تاریخی زیادی برای توسعه گردشگری برخوردار است نسبت به مطالعه اقلیم گردشگری این استان با استفاده شاخص دمای موثر اقدام گردید.
برای این منظور از داده های تعداد 5 ایستگاه هواشناسی استان ، مربوط به متغیرهایی نظیر میانگین دما ،میانگین فشار بخار آب و میانگین رطوبت نسبی ذر بازه ماهانه استفاده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که در 5 ماه از سال - آوریل تا جولای و ماه سپتامبر - شرایط آسایش اقلیمی در بخش هایی از استان وجود دارد و این ماهها می تواند به عنوان بهترین زمانها برای گردشگری به استان زنجان، در طول سال باشد که طبعا این امر می تواند از پتانسیل های خوب برای توسعه گردشگری این استان باشد در ماه اگوست شرایط گرم و در بقیه ماههای سال شرایط خنک تا سرد حاکم است.
واژههای کلیدی گردشگری،اقلیم،شاخص دمای موثر،استان زنجان.
مقدمه
از دیدگاه علمی موضوع گردشگری بسیار حساس و قابل توجه است. به طوری که میتوان گفت در میان فعالیتهای انسان،کمتر فعالیتی همچون گردشگری توانسته توجه محققان رشته های مختلف علمی نظیر جغرافیدانان، محققان محیط زیست، اقلیمشناسان، اقتصاددانان، محققان علوم سیاسی، روانشناسان و اندیشمندان مدیریت را به خود جلب کند. در این میان توریسم طبیعی مفهوم جدیدی در گردشگری است که جرقه آن در ابتدا به وسیله ایده همسازی دوباره با طبیعت واقعی زده شد.
یکی از عوامل موثر در توریسم طبیعی آب و هوا میباشد. به نحوی که شرایط آب و هوایی ضمن تعیین نوع جاذبهها، تاثیر زیادی در کیفیت بازار و تعداد گردشگران دارد در واقع اقلیم و گردشگری وابستگی زیادی به یکدیگر دارند، به گونهای که دارا بودن شرایط مطلوب اقلیمی جزء مزیتها و توانهای بالقوه برای گردشگری محسوب میشود - اسماعیلی و همکاران، در چند سال اخیر مطالعات در زمینهی آسایش اقلیمی و پهنهبندی توریسم طبیعی در ایران و جهان به شکل گستردهای انجام گرفته است.
تحقیقات در این زمینه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:به بررسی اقلیم توریستی چین شرقی و تایوان با استفاده از شاخص PET و TPCs پرداختند و نتیجه گرفتند که برای ساکنان مناطق معتدله تایوان و چین شرقی فصل بهار و پاییز دارای آسایش اقلیمی است در حالی که در مناطق جنبه حاره تایوان و چین شرقی فصل تابستان دارای شرایط آسایش میباشد. یازل گوکلو - 2010 - 5 به مطالعهی تعیین فصل مطلوب دریا گردشگری با توجه به شرایط آب و هوایی در کمربند ساحلی منطقه دریای سیاه ترکیه پرداخت و به این نتیجه رسید که شرایط آب و هوایی در رابطه با حمام آفتاب و دریا در کمربند ساحلی بین آکساکوکا و سامسون به طور کلی مطلوب است اما درکمربند ساحلی بین سامسون و هوپا مناسب نیست.
بارندگی بالا و رطوبت نسبی، آفتاب کوتاه مدت زمان و درجه حرارت کم از مهم ترین مشکلات آب و هوایی در منطقه مورد مطالعه در رابطه با گردشگری دریا است. میورت به مطالعهی شرایط توپوگرافی وآب و هوایی در فصل تابستان در طول بزرگراه ارزروم-رایز ترکیه پرداختند وبه این نتیجه رسیدند که 63 درصد این منطقه دارای شرایط عدم آسایش زیست اقلیمی است. در مقالهای با عنوان تبیین فضایی میزان آسایش اقلیمی استان لرستان، بر اساس شاخص TCI، از دادههای اقلیمی 9 ایستگاه سینوپتیک استان استفاده کرد و نتیجه گرفت که شاخص گردشگری استان در تمام طول سال دارای تنوع زیادی است.
به گونهای که بهترین ماهها از نظر دارا بودن شرایط آسایشی برای گردشگران ماه آوریل، می و اکتبر می باشند که بهترین شرایط را از نظر آسایشی به خود اختصاص دادهاندو در مقابل ماههای ژانویه و فوریه از بدترین شرایط آسایشی و بیوکلیمایی برخوردارند.در مقالهی خود تحت عنوان مطالعهی تطبیقی آسایش گردشگری شهر یاسوج و شهر کرد با استفاده از مدل TCIپرداختهاند که ماه های خرداد، تیر ، مرداد، شهریور بهترین زمان برای گردشگری در این دو شهر است.در مقاله ای با عنوان ارزیابی و پهنه بندی اقلیم گردشگری ایران با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری پرداختهاندو به این نتیجه رسیده اند که در ماههای فصل زمستان مناطق جنوبی کشور از شرایط اقلیم گردشگری عالی برخوردارمیباشد که به سمت مناطق شمالی شرایط مطلوب گردشگری کاهش می یابد.
به تعیین مناسبترین شاخص مدل RAYMAN برای مطالعهی اقلیم آسایش در شمال استان آذربایجان غربی پرداختهاندو به این نتیجه رسیدهاند که شاخص PET نتایج بهتری برای تعیین آسایش اقلیمی شمال این استان دارد. اسکندری به مطالعهی توزیع زمانی عناصر اقلیمی موثر در گردشگری استان کردستان پرداخته و بازهی زمانی آسایش را برای عناصر دما، بازندگی، رطوبت نسبی، باد،ساعات آفتابی، و فشار بخار آب مشخص کرده است.
به ارزیابی اقلیم آسایشی بندر چابهار در جهت توسعهی گردشگری پرداختهاند که نتایج حاصله که در قالب تقویم زمانی ارائه شده حاکی از آن است که دورهی مطلوباقلیم آسایشی در ماه های آذر، دی، بهمن و اسفند میباشد.در این مطالعه نیز با عنایت به اینکه استان زنجان به لحاظ طبیعی و تاریخی مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی می باشد سعی بر آن است تا نسبت به مطالعه و شناسایی بهترین زمان های سفر به این استان از نظر شرایط اقلیمی با استفاده از شاخص دمای موثر اقدام گردد.
داده ها
داده های مورد استفاده در این پژوهش شامل داده های ایستگاههای هواشناسی استان زنجان در بازه زمانی 1964-2010 مربوط به متغییرهایی نظیر متوسط دمای ماهانه ، متوسط رطوبت نسبی ماهانه و متوسط فشار بخار آب ماهانه می باشد.
در این مطالعه به منظور تعیین بهترین زمانهای گردشگری از نظر اقلیمی استان زنجان از شاخص دمای موثر استفاده شده است .دمای مؤثر استاندارد - SET - کاربردهای فراوانی دارد؛ ازجمله در برنامه ریزیهای توسعه به منظور در دست داشتن معیاری از دمای نواحی مختلف،برای انجام ملاحظات دمایی درساختن تأسیسات مسکونی، اداری،صنعتی، ورزشی،تفریحی،گردشگری و همچنین اهداف آموزشی و نظامی مورد استفاده قرار می گیرد.مدلSET از طریق دو جفت معادلهی موازنهی گرمایی بیان میشود که برای هر پوششی بکار میرود.
