بخشی از مقاله
چکیده
زعفران به عنوان یک گیاه دارویی دارای خواص درمانی و ارزش اقتصادی قابل ملاحظهای است. تنشهای بیولوژیکی ناشی از بیمارگرهای گیاهی یکی از دلایل اصلی برای کاهش کمی و کیفی محصولات کشاورزی از جمله زعفران است. با توجه به ارتباط ریشه و کورم این گیاه با نماتدهای انگل گیاهی خاکزی، شناسایی نماتدهای انگل گیاهی خاکزی موجود در مزارع زعفران مناطق مختلف شهرستان گناباد مورد توجه قرار گرفت.
به این منظور، نمونهبرداری از ریزوسفر زعفران به تعداد 90 نمونه در شهریور ماه سال 1393 انجام گرفت. پس از انتقال نمونهها به آزمایشگاه، عملیات شستشوی خاک، جداسازی نماتدها، تثبیت و انتقال آنها به گلیسیرین و تهیه اسلاید میکروسکوپی انجام گرفت. مشخصات ریختشناسی و ریختسنجی نماتدها با استفاده از میکروسکوپ نوری مجهز به لوله ترسیم بر طبق منابع شناسایی مورد بررسی قرار گرفت
مقدمه
گیاه دارویی زعفران - Crocus sativus L. - متعلق به تیره زنبق - Iridaceae - و راسته مارچوبه - Asparagales - بوده و در جهان از ارزش اقتصادی قابل ملاحظهای برخوردار است .[6] کلاله این گیاه برای درمان بیماریهای متعددی از جمله سرطان، درد و التهاب و تشنج و افسردگی مورد بررسی قرار گرفته است
گیاه زعفران توسط تعدادی از ارگانیسمهای بیمارگر از گروه باکتریها، قارچها، ویروسها و نماتدها آلوده شده است. اغلب گونههای بیمارگر از طریق آسیب به کورم موجب آلودگی قبل و بعد از توسعه کورم شده و آغازی بر خسارت و کاهش بقا و ماندگاری، تکثیر و محصولدهی زعفران شدهاند
نماتدها از مهمترین میکروارگانیسمهای بیمارگر گیاهی محسوب میشوند. میزان خسارت ناشی از نماتدها روی انواع محصولات کشاورزی در سراسر دنیا در حدود پنج درصد تخمین زده شده است با این حال در بعضی مناطق به ویژه مزارع کوچک موجود در کشورهای در حال توسعه خسارت وارده بیش از میزان ذکر شده است
در راستای بررسی میزان خسارت یک بیمارگر و اتخاذ راهکارهای مناسب و مؤثر جهت کنترل آن، شناسایی گونه و تعیین جایگاه سیستماتیک آن بیمارگر از اولین اقدامات ضروری است. شناسایی گونه ها علاوه بر تعیین هویت تاکسونها، مقدمهای برای مطالعه تنوع رژیم غذایی، فیزیولوژی پارازیتیسم، تجزیه و تحلیلهای اکولوژیکی و ارتباطهای فیلوژنتیک آنها میباشد .[10] با توجه به اهمیت و ارزش اقتصادی زعفران و نیز اهمیت نماتدها در علم بیماریشناسی گیاهی و با توجه به گزارشهای محدود در این زمینه [8] شناسایی نماتدهای انگل خاکزی موجود در اراضی زیر کشت زعفران در منطقه گناباد مورد توجه این تحقیق قرار گرفت.
مواد و روشها
جهت جداسازی و شناسایی نماتدهای انگل ریشه زغفران مزارع گناباد، در شهریور ماه 1393 نمونهبرداری از خاک اطراف کورم و ریشه به تعداد 90 عدد نمونه خاک به وزن 500 گرم با الگوی زیگزاگی انجام گرفت. برای استخراج نماتدها از محیط خاک از روش موسوم به روش سانتریفیوژ یا شناورسازی در محلول شکر - centrifuge or sugar flotation method - استفاده شد .[4] به منظور کشتن و تثبیت نماتدها در محیط گلیسیرین از طریق بکارگیری محلولهای فیکساتیو - fixative solutions - استفاده شد .[1] پس از تهیه اسلاید میکروسکپی، شناسایی نماتدها بر اساس مشخصات ریختشناسی و ریختسنجی با استفاده از میکروسکوپ نوری دو چشمی - ZEISS, model Standard 20 - مجهز به لوله ترسیم - drawing tube - از طریق کلیدهای مربوط به هر جنس انجام گرفت.
نتایج و بحث
تاکنون نماتدهای انگل گیاهان گزارش شده از زعفران در جهان از نوع تیلنکید - tylenchid - بوده اند. این نماتدها بر اساس طبقهبندی دکرامر و هانت [2] به رده Chromadorea، راسته Rhabditida، زیرراسته Tylenchina و فوقبالاخانواده Tylenchomorpha تعلق دارند. در تحقیق حاضر نیز گونههای شناسایی شده از گروه تیلنکید بودهاند. در میان گونههای شناسایی شده بجز گونههای A. asterocaudatus، D. myceliophagus، M. microdorus، P. coronatus و P. thornei سایر گونهها برای اولین بار از ریزوسفر زعفران در ایران گزارش می-شوند. نماتدهای شناسایی شده در این تحقیق در برخی تحقیقات مشابه در ایران [8] و جهان [5] از خاک اطراف ریشه زعفران یافت شدهاند.
