بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مطالعه تعیین اثر جایگزینی پودر ماهی با سطوح مختلف پودر ضایعات طیور بر عملکرد رشد و بقاي بچه تاسماهی سیبري - Acipenser baerii - بود. 135 عدد بچه تاسماهی سیبري با میانگین وزن اولیه ± - خطاي استاندارد - 169/4 ± 2/39 گرم بهطور کاملا تصادفی در پنج تیمار با سه تکرار توزیع شدند. در طول دوره از جیرههاي غذایی با سطوح مختلف - صفر، 20، 40، 60 و 80 درصد - پروتئین پودر ضایعات طیور جایگزین پروتئین پودر ماهی که داراي مقادیر یکسانی از 41/22 درصد پروتئین خام، 15/06 درصد چربی خام و 19 مگاژول انرژي بودند استفاده شد . غذادهی ماهیان بر اساس اشتها و روزانه در سه نوبت - ساعات 8:00، 14:00 و - 18:00 و به مدت 9 هفته انجام شد. در پایان مطالعه، شاخصهاي رشد و بقا مورد سنجش قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که از لحاظ عملکرد رشد تفاوت معنی دار آماري بین تیمارهاي مختلف وجود ندارد . - P>0/05 - نرخ بازماندگی در تمامی تیمارها 100 درصد بود. نتایج این مطالعه نشان داد که ضایعات طیور را میتوان تا میزان 80 درصد جایگزین پودر ماهی در جیره غذایی بچه ماهیان تاسماهی سیبري نمود بدون اینکه تاثیر منفی بر روي عملکرد رشد و بقا داشته باشد.
واژگان کلیدي: پودر ماهی، ضایعات طیور، کارایی رشد، ماهیان خاویاري.
-1 مقدمه
ماهیان خاویاري بهواسطه سرعت رشد بالا، اندازه بزرگ و سازگاري بالا با محیط، در سراسر جهان به عنوان یک نامزد بالقوه در آبزيپروري بهشمار میروند .[7] تاسماهی سیبري - Acipenser baerii - گونه اي از تاسماهیان است که بهدلیل سرعت رشد بالا در شرایط پرورشی و دامنه تحمل تغییرات دمایی، تولید خاویار در سن کم، در سراسر جهان به منظور تولید گوشت و خاویار مورد استفاده قرار میگیرد .[4,13] این گونه ساکن آبهاي نواحی مصب و دلتاي رودخانه هاي سیبري است و منابع غذایی اصلی این ماهیان را آمفیپودها، ایزوپودها، لارو شیرونومیده و پلیکیتها تشکیل میدهد .[16] پودر ماهی به علت داشتن پروتئین بالا، بالانس مناسب آمینواسیدهاي ضروري، طعم خوب و خوشخوراکی، قابلیت هضم بالا، مواد معدنی و ویتامینی مناسب، یکی از مهمترین مواد خوراکی موجود در جیره غذایی آبزیان میباشد .[30]
با توجه به افزایش تولیدات آبزيپروري و افزایش مصرف پودر ماهی در سایر حوزه ها مانند پرورش طیور، به نظر میرسد نیاز به این فرآورده در بازار جهانی رو به افزایش باشد و همه ساله تهیه آن با مشکلات بیشتري همراه باشد .[15,23] علاوه بر محدود بودن دسترسی، پودر ماهی یک ماده گران قیمت در تغذیه آبزیان بوده و جایگزینی آن با مواد غذایی ارزان قیمت با منشاء حیوانی یا گیاهی امري ضروري میباشد .[26] بخش زیادي از پروتئین موجود در غذاي تجاري آبزیان از طریق پودر ماهی تامین میشود، ولی از آنجایی که استفاده از این منبع پروتئینی با محدودیت همراه است لذا مطالعاتی جهت جایگزین نمودن پودر ماهی صورت گرفته است. دانههاي غلات، کنجاله دانههاي روغنی، ضایعات کارخانجات عملآوري فرآوردههاي حیوانی، ضایعات عملآوري فرآورده هاي دریایی و صید ضمنی از مهمترین فرآوردههاي پروتئینی گیاهی و حیوانی بهمنظور جایگزینی با پودر ماهی به شمار میروند .[17,25,29,31]
مطالعات مختلفی در زمینه جایگزینی برخی منابع حیوانی در تاسماهی سیبري نظیر جایگزینی پودر ماهی با پودر کرم خاکی روي تاسماهی سیبري که نتایج نشان داد که استفاده از پودر کرم خاکی تا سطح 20 درصد سبب بهبود شاخص هاي رشد میشود .[3] در مطالعه دیگر جایگزینی پودر ماهی با مخلوطی از پروتئین حیوانی در جیره تاسماهی سیبري نیز نشان داد که استفاده مخلوطی از پروتئین حیوانی تا سطح 25 درصد سبب بهبود کارایی تغذیه ماهی میگردد .[31] پودر ضایعات طیور یکی از مهمترین منابع حیوانی مورد استفاده در غذاي حیوانات اهلی در کنار پودر گوشت و استخوان، پودر خون، پودر پر و آرد ماهی است.[19] این محصول از ترکیب ضایعات به دست آمده از کشتارگاه هاي صنعتی ماکیان به دست می آید. براساس تعاریف ارائه شده توسط انجمن کنترل غذاي حیوانات ایالات متحده آمریکا - Association of American Feed - Control Officials; AAFCO پودري است که از بقایاي غیرقابل استفاده ماکیان سلاخی شده نظیر نوك، سر، پا، سنگدان و روده واحیاناً مقدار اجتنابناپذیري پر بدست میآید .[27] این محصول داراي پروتئین بالا 55 - تا 67 درصد - و از پروفیل آمینواسید نسبتا مناسبی در تغذیه ماهیان پرورشی برخوردار میباشد .[15]
پودر ضایعات طیور بدون افزودن مکمل آمینواسید به آن توانسته به میزان 75 درصد جایگزین پودر ماهی در جیره غذایی سیم دریایی سرتیز [21] - Sparus aurata L - و تا 100 درصد جایگزین پودر ماهی در جیره سیم قرمز دریایی [24] - Pagrus major - گردد. اگر چه، پودر ضایعات طیور توانست جایگزین سهم نیمی از پودر ماهی در گونه هاي ماهی آزاد چینوك - Fowler, 1991 - - Oncorhynchus tshawytscha - و هامور [22] - Cromileptes altivelis - شود، ولی اطلاعات اندکی در مورد استفاده از ضایعات پروتئین حیوانی در ماهیان وجود دارد. ضایعات پروتئین حیوانی نظیر پودر ضایعات طیور، پودرگوشت و استخوان، پودرخون و پودر پر هیدرولیز شده به طور موفقیتآمیزي در غذاي گونههایی نظیر ماهی آزاد چینوك [12]، قزلآلاي رنگین کمان [8] - Oncorhynchus mykiss - ، سوف نقرهاي استرالیایی [5] - Bidyanus bidyanus - و هیبرید تیلاپیا [28] - Oreochromis niloticus - به کار گرفته شده است. در نتیجه همانگونه که ذکر شد پودر ضایعات طیور از نظر اقتصادي، در دسترس بودن و خوش خوراك بودن گزینه مناسبی براي جایگزینی بجاي آرد ماهی در جیره غذایی تاسماهی سیبري محسوب می شود. لذا این تحقیق جهت تعیین سطح مناسب پودر ضایعات فرعی طیور در جیره غذایی تاسماهی سیبري به عنوان منبع پروتئینی و تاثیر آن بر عملکرد رشد و بقاي بچه ماهیان سیبري انجام گرفت.
-2 مواد و روش ها
ماهی و شرایط پرورش
این مطالعه از مهر تا آذر ماه 1395در موسسه تحقیقات بین الملی تاسماهیان دریاي خزر واقع در استان گیلان طی مدت 9 هفته انجام شد. بچه تاسماهیان سیبري مورد مطالعه، ازموسسه تحقیقات بین الملی تاسماهیان دریاي خزر تحویل گرفته شدند. قبل از شروع بخش اصلی مطالعه، بچهماهیان جهت سازگاري با شرایط جدید به تانک هاي فایبرگلاس انتقال یافتند و به مدت دو هفته با غذاي شاهد - جدول - 1 تغذیه شدند. پس از پایان مدت سازگاري، 135 عدد بچه تاسماهی سیبري با میانگین وزن اولیه ± - خطاي استاندارد - 169/4 ± 2/39 گرم و به تعداد 9 عدد در هر تانک، بین 15 تانک فایبرگلاس، به ظرفیت 500 لیتر - با حجم آبگیري 480 لیتر - در قالب طرحکاملاً تصادفی توزیع شدند. آب مورد نیاز مطالعه حاضر از چاه تأمین میشد. در طی انجام مطالعه، دبی آب ورودي به مخازن پرورشی به طور متوسط 9/41 ± 0/48 لیتر در هر دقیقه بود. پارامترهاي فیزیکی و شیمیایی آب شامل درجه حرارت آب بصورت روزانه، اکسیژن محلول و pH بصورت دو بار در هفته به ترتیب با استفاده از دماسنج دیجیتالی و دستگاه اکسی- پیاچمتر دیجیتال - WTW 340, Weilheim, Germany - اندازهگیري و ثبت گردید. میانگین دماي آب در طی مطالعه 18/54 ± 0/53 سانتی گراد، اکسیژن محلول 6/89 ± 0/19 میلی گرم در لیتر و pH آب 8/09 ± 0/01 بود. همچنین ماهیان در طی آزمایش در شرایط دوره نوري طبیعی و در یک مکان سرپوشیده قرار داشتند.
طراحی آزمایش و تغذیه
در این مطالعه از 5 تیمار غذایی و براي هر تیمار 3 تکرار با سطوح جایگزینی صفر - شاهد - ، - PBM20 - 20، 40 - PBM40 - ، - PBM60 - 60 و - PBM80 - 80 درصد پروتئین پودر ضایعات طیور به جاي پروتئین پودر ماهی که از نظر پروتئین و انرژي یکسان بودند استفاده شد - جدول . - 1 اقلام مورد نیاز در این مطالعه از شرکت خوراك دام مازندران - ساري، مازندران - و شرکت تولید خوراك دام اتحاد گیلان - رشت، گیلان - خریداري شد. اقلام مورد نیاز به سالن غذا سازي موسسه تحقیقات بین الملی تاسماهیان دریاي خزر انتقال داده شد. ابتدا اقلام توسط آسیاب به خوبی آسیاب شدند، سپس با استفاده از الک 500 - میکرونی - ذرات درشت و ناخالصیهاي آنها جدا شد. پس از تهیه اقلام مذکور آنالیز اقلام صورت گرفت. در پایان، فرمولاسیون جیره ها توسط نرم افزار UFFDA - آمریکا - و بر اساس نیازمندي بچه تاسماهی سیبري در محدوده وزن حاضر انجام گرفت .[17,18]
در مرحله ساخت جیرههاي آزمایشی، ابتدا مقادیر مورد نیاز از اقلام با استفاده از ترازوي دیجیتال با دقت یک گرم توزین شد. سپس اقلامی که درصد کمتري را در جیره تشکیل می دادند با یکدیگر به خوبی مخلوط شده و مخلوط حاصل با اقلام با حجم بیشتر مخلوط میشدند. در پایان به مخلوط حاصل مقدار 25-30 درصد جیره آب بهصورت متوالی اضافه شد تا اینکه یک مخلوط خمیري همگن بهدست آمد. بعد از این عمل، مخلوط حاصل طی دو مرحله با استفاده از چرخگوشت - پارس خزر، مدل MG 1400 ساخت ایران - با اندازه چشمه هاي 3 و 4/5 میلی متر با توجه به تغییر سایز دهان ماهیان در طی رشد، چرخ شد . رشته هاي چرخ شده روي سینی پخش شده و براي خشک شدن در داخل دستگاه خشک کن و به مدت 12 ساعت در دماي 40 درجه سانتیگراد و در مجاورت باد پنکه قرار داده شد. پس از اتمام مرحله خشک کردن، اندازه رشتهها به پلتهاي کوچک شکسته شدند. در پایان، جیره ها بستهبندي، شمارهگذاري و در فریزر -20 درجه سانتیگراد نگهداري شد. غذادهی به ماهیان بهصورت دستی و روزانه در سه نوبت - ساعات 8:00، 14:00و - 18:00 انجام شد. هر روز قبل از اولین غذادهی، آب حوضچهها با برداشتن سر لولههاي خروجی به میزان 50 درصد سیفون و تعویض می شد تا فضولات خارج شود. در حین انجام این عمل مقدار غذاي باقیمانده - تعداد پلت ها - شمارش و پس از محاسبه از غذاي خورده شده کسر میشد. پس از
