بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق، آلودگی هیدروکربن هاي آروماتیک چند حلقه اي - PAHs - در خاکهاي مناطق نفتی غرب استان کرمانشاه، به منظور تعیین منشاء آلودگی مورد بررسی قرار گرفت. 23 نمونه خاك از سطح تا عمق 30 سانتیمتري برداشت و پس از آماده سازي بر اساس روش استاندارد براي تعیین غلظت آروماتیک هاي چند حلقه اي آنالیز شده اند. میانگی غلظت PAHs در نمونه هاي خاك 92/79 میلی گرم بر کیلوگرم و دامنه غلظت آنها از 7/37 تا 609/67 میلی گرم بر کیلو گرم است. میانگین فراوانی حلقه هاي PAHs در مناطق آلوده نفتی به صورت 3حلقه اي ها6+5 حلقه اي ها4 حلقه اي ها حلقه اي ها بدست آمد. براي تعیین منشا آروماتیک ها از دو روش نسبت هاي مولکولی و فاکتور ماتریکس مثبت - PMF - استفاده شده است.
نسبت غلظت Flt/Flt+Pyr نشان داد که به ترتیب % 26/09 و % 8/70 منشاء PAHs در نمونه هاي خاك از نفت و سوختن سوخت هاي فسیلی است. نتایج تجزیه و تحلیل به دست آمده از مدل PMF، چهار منبع سوختن زغال سنگ وزیست توده - %21/48 - ، سوخت حاصل از وسایل نقلیه 13/47 - % - ، نفت خام - % 20/84 - و قیر و جوهر قطران - % 43/92 - را براي PAHs نشان داد.
کلید واژه:هیدروکربن هاي آروماتیک چند حلقه اي، نسبت هاي مولکولی، فاکتور ماتریکس مثبت ، آلودگی خاك، کرمانشاه
مقدمه
هیدروکربن هاي آروماتیک چند حلقه اي - PAHs - گروه بزرگی از آلاینده هاي آلی هستند که از دو یا چند حلقه آروماتیک تشکیل شده اند. سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا شانزده PAH را به عنوان آلاینده هاي اصلی و هفت PAH را به عنوان آروماتیک هاي سرطان زا معرفی کرده است. هیدروکربن هاي آروماتیک در دودسته مونوکلینیک - MAH - و پلی کلینیک - PAH - دیده می شوند. آروماتیک هاي پلی کلینیک اغلب به دو دسته سبک و سنگین تقسیم می شوند.
آروماتیک هاي چند حلقه اي بخاطر سمیت، جهش زایی و سرطان زایی مورد توجه قرار گرفته اند ها به طور کلی داراي پایداري شیمیایی بالا و خواص آبگریزي اند، که ناشی از افزایش تجمع و ظرفیت بالاي آنها براي توزیع در محیط زیست است این موضوع باعث می شود که این ترکیبات در محیط هاي مختلف مانند آب وخاك به مدت طولانی باقی بمانند و در شرایط مختلف در محیط هاي زمین شناختی انتقال یابند .
آروماتیک ها از دو طریق طبیعی و انسانزاد تولید می شوند. در محیط هاي شهري و صنعتی منابع انسان زاد مثل سوخت حاصل از وسایل نقلیه، سوخت فسیلی، تولید مواد شیمیایی، نشت نفت و قیر مهمترین منشاء رها سازي این آلاینده ها در محیط زیست است. خاك از مهم ترین مخزن هاي زیست محیطی براي تجمع PAH ها و شاخص خوبی از آلودگی محیط زیست در دراز مدت است است که این نوع ترکیبات تمایل به تجمع در بین ذرات و اجزاي آن را دارند.
بنابراین، مطالعه روي آلودگی خاك توسط PAH ها براي کاهش خطر مواجه انسان با آن ها و آلودگی محیط زیست ضروري است . استان کرمانشاه واقع در غرب ایران نیز یکی از مهم ترین مناطق داراي صنایع پتروشیمیایی و میدان هاي نفتی است که می تواند ریسک رها سازي انواع PAH ها بویژه در مناطق غربی آن - چاههاي نفت و تاسیسات مرتبط - بالا باشد. از اینرو حضور احتمالی PAH هاي سرطان زا در خاك بدون توجه مناسب به اقدامات براي حفاظت از محیط زیست، می تواند یک تهدید زیست محیطی قابل توجه در استان کرمانشاه باشد. هدف از این تحقیق بررسی غلظت آروماتیک ها و همچنین تعیین منشا آنها با استفاده از نسبت هاي مولکولی و مدل فاکتور ماتریکس مثبت در خاك هاي مناطق نفتی غرب استان کرمانشاه است.
مواد و روش ها
نمونه برداري از خاك هاي مناطق نفتی غرب استان کرمانشاه با توجه به فعالیت هاي نفتی و بر اساس نقشه نمونه برداري و روش استاندارد صورت گرفت. 23 نمونه از عمق 30-0 سانتی متري خاك جمع آوري شدند. به منظور گرفتن نمونه نهایی، چهار نمونه از گوشه هاي مربع به فاصله دو متري برداشت گردید و پس از مخلوط کردن، نمونه نهایی با وزن پس از نمونه برداري، نمونه هاي خاك در دماي اتاق 25 - درجه سانتی گراد - خشک و بخش زیر 2 میلیمتر، همگن و تا زمان تجزیه در دماي 1تا4 درجه سانتی گراد ذخیره و نگه داري شدند.
براي نمونه برداري از ظروف تیره شیشه اي و استریل شده و براي تجزیه نمونه ها از دستگاه کروماتوگرافی گازي - GC-FID - استفاده شد. در این تحقیق براي تعیین منشاء PAHs در خاك منطقه مطالعاتی از نسبت هاي مولکولی و مدل فاکتور ماتریکس مثبت استفاده شده است.
