بخشی از مقاله
چکیده
بیش از چند سال است که ریزگردها بسیاری از مناطق جنوبی و غربی کشور را درمی نوردند و هزاران تن ذرات جامد را از بیابانهای عربستان (ربعالخالی)، یمن، سودان، عراق، سوریه، کویت و… حمل میکنند و بر گستره بزرگی از شهرهای کشور فرو میریزند. این پدیده در روزهای طوفانی ایجاد اختلال در زندگی مردم استان های جنوبی، جنوبغربی را باعث شده است استان کرمانشاه یکی از شهرهایی است که به میزان زیاد به دلیل هم مرز بدون با کشور عراق با این پدیده مواجه است ورود ریزگردها از عراق به استان کرمانشاه در سال های اخیر افزایش یافته و موجب شده که هوای شهرهای این استان بویژه مناطق مرزی در بیشتر روزهای سال آلوده باشد ،که گاهی میزان غلظت الودگی در شهر کرمانشاه حدود490میکروگرم در متر مکعب می رسد که به لحاظ ذرات معلق، هوای کرمانشاه در وضعیت بحران قرار میگیرد .این مقاله باهدف بررسی منشا الودگی ریزگردها در استان مرزی کرمانشاه وپیامدهای ان صورت گرفته است .روش پژوهش تحلیلی- توصیفی وکتابخانه ای است .امار بدست از سازمان هوا شناسی استان کرمانشاه وبیمارستانهای دولتی قلبی وعروقی (1392-1390)با استفاده از نرم افزار ششبشمورد تجزیه قرار گرفته اندنتایج بدست امده نشان می دهد از جمله عوامل موثر در ایجاد گردوغبار در استان کرمانشاه ،خشکسالی های پی در پی، احداث سد روی رودخانه های دجله و فرات و شاخه های این دو رود خانه توسط کشورهای همسایه ی عراق ، افزایش جمعیت و افزایش بهره برداری از آبهای زیرزمینی برای شرب و کشاورزی، مواد ریز دانه سطح تالاب های خشک شده جنوب عراق که به راحتی توسط باد جابه جا می شودونبود ثبات ، امنیت و ضعف مدیریت در عراق سبب شده که به این مساله کمتر توجه شود و سال به سال شدت الودگی افزایش پیدا کند.بیشترین درصد مرگ ومیرها در استان مربوط به بیماران قلبی(با ازای هر 0/100افزایش غلظت ریزگرد،0/29مرگ ومیر قلبی افزایش داشته است) ،بیشترین خسارت را بخش کشاورزی(تقریبا بیش از نیمی از محصولات )دیده است.ونیز بیشترین فصول گردو غبار در فصل بهار وتابستان می باشد.
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا گرایش ژئومولوفوژی
2 -دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا گرایش ژئومولوفوژی
واژههای کلیدی:
مقدمه:
ریزگرد، کرمانشاه، ،الودگی هوا ،مناطق مرزی ف
گرد وغبار به عنوان یکی از مهمترین اشکال الودگی های جوی از ابعاد مختلف مورد توجه محققان قرارگرفته شده است . پدیده گرد وغبار رویدادی طبیعی است ودر بخش هایی از جهان که دارای مناطق خشک وبیابانی وسیع هستند ایجاد می شود(فراست وهمکاران، .(1390:14 اثرات پدید ه ی گرد وغبار ممکن است تا فاصله 4000کیلومتر از منبع اصلی تداوم داشته وسبب بروز اثرات نامطلوب زیستی وبروز خسارات فراوان در زمینه های کشاورزی، صنعتی ،حمل ونقل وسیتم های مخابراتی گردد(گوهر دوست وهمکاران ، 9،.(1390
در سالهای اخیر در مناطق خشک ونیمه خشک جهان که از میانگین بارش کمی برخوردار هستند . پدیده گردو غبار بطور جدی ،نگران کننده می باشد.
تحقیقات دانشمندان بر روی رسوبات کف اقیانوس ها نشان می دهد که طوفان های گرد وغبار از 70 میلیون سال قبل از دوره کرتاسه زمین شناسی در کره زمین اتفاق می افتاده است. زمانی که سرعت باد در بیابان ها از حد مشخصی بیشتر می شد(8متر بر ثانیه ) وبسته به زبری عناصر سطح ، رطوبت خاک ، اندازه دانه، پوشش گیاهی ،بافت خاک ، باندهای انرژی (نشان دهنده چسبندگی ذرات ممکن است تا ارتفاع 6 کیلومتر بالاتر رفته ودر نتیجه باعث کاهش میدان دید می شوند که حاصل جذب وتفریق نور ذرات منتقله توسط هوا می باشد . براساس تاثیر گرد وغبار بر قابلیت رویت وشدت گرد وغبار به ترتیب 3 نوع طوفان گرد وغبار ، گرد وغباروزشی، گرد وغبار معلق تقسیم می شوند. متوسط ارتفاع طوفان گرد وغبار بین 900تا 1800متر می باشد.
همچینین بیشترین زمان وقوع این پدیده در روز، فاصله زمانی بعد از ظهر ها تا غروب (با فراوانی (0/65در مناطق مختلف دنیا بروز می یابد. زمانی که طوفان گرد وغباری اتفاق می افتد، باد قوی شروع به وزش وگرد وغبار وشن شروع به بالا رفتن می کند. فشار هوا بلا فاصله افزایش ودمای هوا بطور ناگهانی کاهش می یابد(حدود 5 درجه سانتگراد) ورطوبت نسبی نیز به میزان 0/10افزایش می یابد(شاهسونی وهمکاران ،(2 :1390
کشور ایران به دلیل این مشکل وهمجوار بودن با بخش وسیعی از پهنه های بیابانی تحت اثرات نامطلوب این پدیده قرار می گیرد. از مهمترین نواحی ایران که تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته است ، شهرهای جنوبی وغربی ایران است(سجادی وکوشکی ،.(1390 امارهای سازمان هواشناسی کشور نشان می دهد که میانگین روزهای غبار الود در طی 50 سال گذشته در شهرهای کرمانشاه بطور میانگین به ترتیب 48 و59روز بوده . در زمان پدیده گرد وغبار مراجعات بیماران ریوی به مراکز درمانی کرمانشاه با رشد 15تا20درصد پیش بینی گردیده است همچنین میزان خسارات ناشی از شرایط نامناسب بهداشتی ، تعطیلی مداراس ، فرودگاه ها وادارات بیش از 4 هزار میلیارد تومان در سال براورد گردیده است (شاه سونی وهمکاران ،(12 :1390
-1اهمیت وضرورت تحقیق:
استان کرمانشاه با برخورداری از حدود 900 هزار هکتار اراضی کشاورزی که 200 هزار آبی و باقی را دیمزارها تشکیل می دهند و نیز سطوح وسیع باغی و تولیدات 4/5 میلیون تنی انواع محصولات این بخش، در واقع قطب کشاورزی غرب ایران شناخته می شودفلفکه از این مقدار اراضی 250هزار هکتار ان در شهر مرزی قصر شیرین قرار دارد .در حالی که همه ما چشم به راه تزریق بودجه و تخصیص اعتبارات برای گسترش کشاورزیشهرستان در سایه برنامه قطبیت برای تولید 6 درصد غذای ایرانیان هستیم، به یکباره گرد و خاک ادامه دار کشورهای همسایه، این بخش را دچار صدمات جبران ناپذیری ساخته است .از سوی دیگر امار بدست امده از بیمارستانها ودرمانگاهها مربوط به بیماریهای ناشی از وجود ریزگردها الخصوص بیماریهای تنفسی وریوی وقلبی نشان از به بوجود امدن بحران زیست محیطی در استان به خصوص مناطق مرزی ازجمله قصر شیرین را دارد.بنابراین پرداختن به مسئله ریزگرد ها و ارائه راهکارهایی برای رفع انها از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.
-2تعاریف مبانی نظری تحقیق:
-1-2گردوغبار
براساس توافق سازمان هواشناسی جهانی در ایستگاه سرعت باد به 15 متر تجاوز نماید ودید افقی به علت گرد وغبار به کمتر از 1 کیلومتر برسد طوفان گرد وخاک گزارش می شود.
-2-2 طوفان خاک
طوفان خاک عبارت است از بادی که مخصوص نواحی خشک ونیمه خشک بوده وبراثر وزش ان ابر متراکمی از گرد وغبار در فضا ایجاد شود. تراکم این ابر الود انقدر زیاد است که جلوی دید را کاملا میگیرد وارتفاع ان تا 3000متر می رسد در چنین حالتی در هر کیلومتر هوا، حدود 4000تن غبار وجود دارد(زلقی وگودرزی ،(1390:3
-3-2 فرایند تشکیل گرد وغبار
پدیده گرد وغبار در اثر فرسایش خاک که بسته به پوشش زمین وسرعت باد واندازه ذرات خاک، مواد به روش غلتان ، جهشی ومعلق جابجا می شوند . ذرات متوسط به صورت مجموعه ای از پرش ها به جلو حرکت می کنند ، ذرات مذکور به هوا بلند شده ومعمولا4برابر ارتفاعی که به هوا بلند می شوند به جلو رانده می شوند . اما ذرات بسیار ریز مانند ذرات سیلت ورس به علت سبک بودن تا ارتفاع زیادی از سطح زمین بلند شده ومدت زیادی در هوا به صورت معلق باقی مانده وپس از طی مسافت طولانی فرو می نشینند(همان).
شکل((1فرایند تشکیل ریزگردها (شاهسونی،1390ص(25
البته انسان نیز در بروز این پدیده بی تقصیر نبوده ونیست . جنگ افروزی ها واستفاده از سلاح هایی که تاثیر شان را تا چند سال بعد نیز خواهند گذاشت ، بهره برداری بیش از حد ونابجا از منابع ومعادن ،تلاش برای مسلط شدن بر طبیعت وبسیاری از اقدامات نسنجیده وخودخاهانه انسان ها همه وهمه در وقوع وتشدید این پدیده موثر است.
شکل((2منابع 24 گانه گرد وغبار ومسیرهای جابه جایی ان (درویشی بلورانی وهمکاران ،2 :1390
در تصاویر فوق میزان گرد وغبار تولید شده در هر منطقه با واحد میلیون تن به نمایش درامد ه ضمن میزان برداشت وپیکان های ابی رنگ میزان ومحل به جای گذاری وغبار می باشد (درویشی بلورانی وهمکاران ،(2 :1390
