بخشی از مقاله
چکیده
توده گرانیتوئیدي پنجکوه در شمالیترین بخش از واحد ساختمانی ایران مرکزي در جنوب شرق دامغان قرار گرفته است. این توده با ترکیب غالب مونزونیت و سینیت به درون واحدهاي آتشفشانی-رسوبی و آتشفشانی ائوسن نفوذ کرده و دگرگونی مجاورتی و دگرسانی گرمابی، در شرایط ساب سالیدوس رخ داده است. علارقم اینکه اکثر قسمتهاي مرکزي توده نفوذي حاوي سنگهاي بدون دگرسانی است، اما بخشهاي داراي شکستگی و در مجاورت زونهاي گسلی، تحت تاثیر دگرسانیهاي Na-Ca و K قرار گرفته است. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه نقطه اي بدست آمده از کانیهاي تشکیل دهنده واحدهاي سنگی مختلف در توده نفوذي موجود، برخی از مهمترین تغییرات حاصل از فرایند دگرسانیهاي سدي-کلسیک و پتاسیک مشخص شده است.
این تغییرات شامل تبدیل پلاژیوکلاز به آلبیت و اسکاپولیت - نوع ماریالیت - ، آلبیتی شدن حاشیه فلدسپارها، تبدیل فلدسپار پتاسیک به آلبیت و حذف کامل یا بخشی مگنتیت - ناشی از دگرسانی سدیک-کلسیک - و ظهور مجدد فلدسپار پتاسیک، بیوتیت تکهتکه و مگنتیت ثانوي - ناشی از دگرسانی پتاسیک - می باشد. ریزشکستگیها و درزهها نفوذ سیالات را تسهیل کرده و رگهها و رگچههاي آلبیت-اسکاپولیت بوجود آمدهاند. بر اساس نمونه برداري سیستماتیک و مطالعات دقیق پتروگرافی و تغییرات ترکیب کانی شناسی، مسیرهاي عبور سیالات مختلف در توده نفوذي مورد مطالعه شناسایی شدهاند. مجموع این فرایندها انحلال مگنتیت اولیه از سنگهاي سالم توده نفوذي و نهشت مجدد آن در غالب کانه زایی آهن موجود را موجب شده است.
مقدمه
توده گرانیتوئیدي پنجکوه در میان واحدهاي آتشفشانی-رسوبی ائوسن در جنوب شرق دامغان - استان سمنان - قرار گرفته است. خصوصیات زمینشناسی عمومی توده نفوذي مزبور در شکل1 آورده شده است. مهمترین واحدهاي آتشفشانی-رسوبی پنجکوه به صورت زیر میباشند: -1 واحد آتشفشانی، نیمه آتشفشانی با ترکیب متغیر و متمایل به بازیک در غرب توده نفودي مورد مطالعه؛ -2 توفهاي کربناتی با ترکیب داسیت و بافت پورفیري در شمال غرب به عنوان میزبان کانسار آهن پنجکوه و -3 مجموعهاي از توالی سنگهاي رسوبی که در بین گدازههاي آندزیتی- بازالتی به صورت توالی آتشفشانی-رسوبی و همچنین گدازه آتشفشانی متشکل از تراکی آندزیت آنالسیمدار تا میکرومونزونیت در شرق توده نفوذي واقع شده است.با نفوذ توده گرانیتوئیدي پنجکوه به میان واحدهاي آتشفشانی-رسوبی مذکور دگرگونی مجاورتی ایجاد شده و دگرسانی فراگیري در این توده بوجود آمده است.
مرز بین حاشیه شرقی با توالیهاي آتشفشانی-رسوبی ائوسن ناگهانی، اما مرز بین حاشیه غربی با توالیهاي آتشفشانی-رسوبی غربی همجوار تدریجی است. حاشیه غربی این توده بیشتر از حاشیه شرقی آن تحت تاثیر فرایندهاي مزبور قرار گرفته است. بر اساس مطالعات شیبی - 1383 - مشخص شده است که ژنز کانسار آهن مربوط کاملاً با دگرسانیهاي سدي-کلسیک و پتاسیک در توده مزبور مرتبط بوده است و کلیه شواهد پتروگرافی و ژئوشیمیایی این دگرسانیها در بخشهاي مختلف توده به اثبات رسیده است. در این پژوهش تلاش می گردد مهمترین تغییرات حاصل از فرایندهاي دگرسانی با استفاده از تغییرات ترکیبی کانیهاي مختلف در نمونه هاي سالم و آلتره اثبات گردیده و با تلفیق شواهد پتروگرافی و ژئوشیمیایی از قبل موجود مسیرهاي عبور سیالات مختلف شناسایی شود.
روش مطالعه
در پژوهش حاضر به منظور بررسیهاي دقیق ترکیب کانیشناسی، پتروگرافی و ردیابی مسیرهاي عبور سیال، توده گرانیتوئیدي پنجکوه به صورت سیستماتیک نمونهبرداري شده است. در طی مطالعات صحرایی، 41 ایستگاه با استفاده از GPS موقعیتیابی شده - شکل - 2 و حداقل دو نمونه دستی برداشت شده است. سپس در آزمایشگاه تهیه مقاطع نازك دانشگاه صنعتی شاهرود تعداد 41 مقطع نازك از نمونههاي بدست آمده از هر ایستگاه تهیه و از نظر پتروگرافی مورد مطالعه قرار گرفتند. همچنین جهت بررسی ترکیب دقیق کانیشناسی و ارزیابی فرایندهاي حاصل از دگرسانی بر روي آنها - مقایسه نمونههاي سنگی سالم با انواع دگرسان شده - سه مقطع نازك- صیقلی از واحدهاي مختلف توده نفوذي تهیه و برخی از کانیهاي آنها مورد تجزیه نقطهاي قرار گرفتند. لازم به ذکر است آنالیزهاي موجود با دستگاه الکترون میکروپروپ مدل Cameca- SX50 در آزمایشگاه علوم و منابع زمین موسسه CNR شهر پادوآ کشور ایتالیا انجام گردیده است. در طول انجام این آزمایشات، ولتاژ شتابدهنده دستگاه 15 Kv و شدت جریان 20 nA بوده است. محدوده آشکار سازي این دستگاه کمتر از %0/2 میباشد.
بحث و نتیجهگیري
تودهي گرانیتوئیدي پنجکوه داراي ترکیب غالب مونزونیت میباشد که تحت تاثیر دگرسانی گرمابی قرار گرفته است. از آنجا که بیشتر سنگهاي دگرسان شده در امتداد درزهها و شکستگیها - به ویژه در بخش مرکزي و حاشیه غربی توده - مشاهده میشوند به نظر میرسد جابهجایی دو گسل عطاري و انجیلو با روند شمالشرق-جنوبغرب، نقش مهمی را در
