بخشی از مقاله
چکیده
کانسار مس آهن کردکندي در حدود 26 کیلومتري شمالغرب زنجان و در پهنه البرز غربی- آذربایجان و زیر پهنه طارم قرار دارد . براساس مطالعات انجام شده، واحدهاي اصلی موجود در منطقه شامل واحدهاي توفی با میانلایههایی از بازالت پورفیري به سن ائوسن میباشند. این واحدها بخشی از عضو کردکند بوده در بخشهاي زیرین سازند کرج را تشکیل میدهند. کانهزایی مس- آهن در این منطقه اغلب به صورت رگه رگچهاي و دانه پراکنده در داخل واحدهاي بازالتی صورت گرفته است.
بر اساس مطالعات کانهنگاري، کانسار کردکندي داراي کانیهاي بورنیت، کالکوسیت، کالکوپیریت و اولیژیست است که طی فرآیند سوپرژن به وسیله کانیهاي ثانویه از جمله مالاکیت، کالکوسیت، کوولیت و اکسیدهاي آهن جانشین شدهاند. دگرسانیهاي اپیدوتی، کلریتی، سیلیسی، زئولیتی و کربناته از مهمترین دگرسانیهاي موجود در این کانسار میباشند. با توجه به ساخت و بافت، کانیشناسی، دگرسانی و ترکیب سنگ میزبان میتوان اظهار داشت که کانسار مس- آهن کردکندي شباهت زیادي را با کانسارهاي تیپ مس تیپ مانتو دارد.
کلیدواژه: کانسار مس نوع مانتو، کردکندي، زیر پهنه طارم، البرز غربی- آذربایجان، زنجان.
مقدمه
بر اساس نقشه 1:100000 زنجان، کانسار مس- آهن کردکندي در شمالغرب استان زنجان و در نزدیکی روستاي کردکندي واقع شده است. این کانسار از نظر تقسیمات زمین-شناسی- ساختاري در پهنه البرز غربی- آذربایجان و زیر پهنه طارم قرار دارد. با توجه به مطالعات صورت گرفته، تاکنون کانهزایی فلزاتی مانند مس، آهن، سرب و روي و طلا در زیر پهنه طارم مشاهده شده است. از جمله این کانهزاییها میتوان به کانسار مس ماهین، کانسار مس طلاي گلوجه ، کانسارهاي اکسید آهن آپاتیت طارم کانسار چندفلزي لوبین زرده و کانسار مس دهنه اشاره نمود.
کانسار مس آهن کردکندي نیز یکی دیگر از کانسارهاي موجود در این پهنه میباشد که علی رغم فعالیتهاي اکتشافی، تاکنون مطالعه پژوهشی دقیقی بر روي آن انجام نشده است؛ به همین منظور در این نوشتار، ویژگیهاي زمینشناسی، کانهزایی و کانیشناسی کانسار مس آهن کردکندي مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعات میتواند الگویی براي اکتشاف کانسارهاي مشابه در این پهنه قرار گیرد.
زمینشناسی
بر اساس نقشه 1:100000زنجان، توالی آتشفشانی- رسوبی به سن ائوسن داراي بیشترین گسترش در منطقه مورد مطالعه است. تنها سازند رخنمون یافته در منطقه سازند کرج میباشد. این سازند در غرب رشتهکوههاي البرز در ناحیه کوههاي طارم که به نام پهنه البرز غربی نامیده شده با ستبراي 3800 متر، متشکل از دو عضو کردکند با ضخامت 2400 متر و آمند با ضخامت 1400 متر میباشد؛ که عضو آمند به طور عادي بر روي عضو کردکند قرار گرفته است.
مرز بین این دو عضو نامشخص بوده و در نقاطی که بخش آندزیت تحتانی آمند وجود ندارد، واحد مادستون آمند بر روي بخش بالایی کردکند قرار میگیرد. عضو کردکند شامل واحدهاي رسوبی آتشفشانی ائوسن که همارز با واحدهاي زیرین سازند کرج میباشد داراي واحدهاي آذرآواري و به مقدار کمتر آتشفشانی است؛ ولی عضو آمند در این ناحیه بیشتر داراي واحدهاي آتشفشانی با ترکیب بازالتی به همراه کمی سنگهاي آذرآواري است.
واحدهاي توف قدیمیترین واحد چینهاي در منطقه کردکندي محسوب میشود که با ضخامتی کمتر نسبت به واحدهاي گدازهاي بازالتی و در تناوب با آنها قرار میگیرند.در محدوده غربی منطقه مورد مطالعه و در میان گدازههاي بازالتی سنگ میزبان، رخنمون دایک داراي بافت پورفیري و آمیگدالوئیدال در نمونه دستی، با پهناي 1/5 متر مشاهده میگردد. کانی اصلی و قابل مشاهده در این دایک پیروکسن و به مقدار کمتر پلاژیوکلاز میباشد.
گدازههاي بازالت عضو کردکند میزبان اصلی کانهزایی دز کانسار مس- آهن کردکندي است. این واحدها در رخنمون صحرایی و نمونه دستی به رنگ خاکستري روشن همراه با بافت پورفیري و آمیگدالوئیدال که توسط کلسیت و کوارتز پر شده است، مشاهده میشود. طی مطالعات میکروسکوپی، این واحدها داراي زمینه ریز بلور همراه با فنوکریستهاي پیروکسن و پلاژیوکلاز و به مقدار کمتر الیوینهایی که به طور عمده توسط کانیهاي تیره جایگزین شدهاند، میباشد.
کانهزایی، ساخت و بافت
در منطقه کردکندي، واحدهاي گدازه بازالتی، به ضخامت 70 متر سنگ میزبان کانهزایی میباشد. در این واحدها کانهزایی مس آهن بهصورت رگه- رگچهاي، دانه پراکنده و پر کننده فضاي خالی مشاهده میشود. در واحدهاي توفی نشانههایی از کانهزایی مس و آهن مشاهده نمیشود. کانیشناسی ماده معدنی در کانسار کردکندي به طور عمده شامل کانیهاي کالکوسیت، بورنیت، کالکوپیریت و اولیژیست است.
به طور کلی؛ در این کانسار، دو فاز مهم کانهزایی دیده میشود؛ که در فاز اول کانیهاي تشکیل دهنده مس متشکل از کالکوسیت، بورنیت، کالکوپیریت؛ و در فاز دوم کانیهاي تشکیلدهنده آهن شامل اولیژیست تشکیل شده است. فرآیندهاي سوپرژن نیز موجب تشکیل کانیهاي ثانویه از جمله مالاکیت، گوتیت، کوولیت و کالکوسیت شده است. دگرسانیهاي شاخص در کانسار کردکندي نیز شامل دگرسانی سیلیسی، اپیدوتی، کلریتی، زئولیتی و کربناته به همراه دگرسانی سریسیتی و آرژیلیکی است.
