بخشی از مقاله
چکیده
به منظور ارزیابی مالچهاي مختلف آلی و غیرآلی بر هدایت روزنهاي و دماي برگ پسته، آزمایشی به صورت کرتهاي خرد شده در زمان بر پایه طرح بلوكهاي کامل تصادفی با پنج تکرار بر روي درختان پسته در منطقه فیضآباد مهولات استان خراسان رضوي در سال زراعی 1392-93 انجام شد. انواع مختلف مالچ :M1 - پلاستیک معمولی زیر خاك با برش عرضی، :M2 پلاستیک معمولی زیر خاك با برش دایرهاي، :M3 پلاستیک UV دار روي خاك، :M4 چیپس چوب، :M5 بقایاي جو و :M6 شاهد - به عنوان فاکتور اصلی و زمان نمونهبرداري 12 - ، 24 و 36 روز بعد از آبیاري - به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد.
نتایج نشان داد که اثر ساده انواع مختلف مالچ و زمان نمونهبرداري بر هدایت روزنهاي و دماي برگ پسته معنیدار بود . - p≤0/01 - بطوریکه پلاستیک - M3 - UV و چیبس چوب - M4 - با 47/66 و 43/32 میلی مول CO2 در مترمربع بر ثانیه به علت حفظ رطوبت بیشتر خاك بالاترین هدایت روزنهاي و پایینترین دماي برگ را در مقایسه با سایر تیمارها نشان دادند.
همچنین اثر متقابل انواع مختلف مالچ و زمان نمونه-برداري بر هدایت روزنهاي برگ معنیدار بود. به گونهاي که تیمارهاي مالچ پلاستیکی - به جز پلاستیک - UV و آلی در 24 و تیمار پلاستیک UV در 36 روز بعد از آبیاري به علت حفظ مطلوب رطوبت خاك و افزایش دماي منطقه ریشه داراي بالاترین هدایت روزنهاي برگ بودند.
مقدمه
در میان عوامل محدودکننده طبیعی، کمبود آب مهمترین عاملی است که در مناطق خشک و نیمه خشک جهان به طرق مختلف باعث محدودیت کشت محصولات کشاورزي میشود . - Eack, 1996 - پسته با %14 سهم مهمترین محصول صادراتی غیرنفتی در ایران به شمار میآید - Pakrava et al., 2010 - که به طور وسیع در مناطق خشک کشت میشود
از این رو باتوجه به وسعت زیاد سطح زیر کشت پسته و برداشتهاي بیرویه و بدون مدیریت صحیح منابع آبی در این مناطق، استفاده از راهکارهایی از جمله کاربرد انواع مالچهاي آلی و غیرآلی به منظور استفاده بهینه از منابع آب ضروري به نظر میرسد. از جمله فواید مالچهاي آلی میتوان به بهبود رطوبت خاك، حفظ دماهاي مطلوب خاك، افزایش موادغذایی خاكو بهبود استقرار و رشد گیاه اشاره کرد
مالچهاي غیرآلی شامل پوششهاي پلاستیکی است که در 10 سال اخیر استفاده از آنها به علت فوایدي از جمله افزایش دماي خاك، حفظ رطوبت خاك و افزایش عملکرد محصول در سراسر جهان پیشرفت چشمگیري داشته است .
بنابراین اعمال مالچ میتواند در مدیریت باغ پسته مفید باشد اگرچه تاثیر مالچ خصوصا مالچ پلاستیکی بر خصوصیات فیزیولوژیکی درختان بارور کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. از اینرو هدف از این مطالعه بررسی اثر مالچهاي آلی و غیرآلی بر هدایت روزنهاي و دماي برگ پسته میباشد.
مواد و روشها
این آزمایش در سال زراعی 1392 -93 در یک باغ تجاري پسته با درختان بارور حدود 20 ساله واقع در منطقه فیض آباد مهولات استان خراسان رضوي انجام گرفت. براساس دور آبیاري باغ مورد نظر 36 - روز - آزمایش به صورت کرتهاي خرد شده در زمان بر پایه طرح بلوكهاي کامل تصادفی با پنج تکرار انجام شد. انواع مختلف مالچ :M1 - پلاستیک معمولی زیر خاك با برش عرضی، :M2 پلاستیک معمولی زیر خاك با برش دایرهاي، :M3 پلاستیک UV دار روي خاك، :M4 چیپس چوب، :M5 بقایاي جو و :M6 شاهد - به عنوان فاکتور اصلی و زمان نمونهبرداري 12 - ، 24 و 36 روز بعد از آبیاري - به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد.
جو در زمستان سال قبل - 1392 - کشت و سپس در مرحله گلدهی بقایاي آن به عنوان مالچ استفاده شد. تیمار چیبس چوب نیز در تمام طول ردیف درختان به ضخامت چهار تا پنج سانتیمتر در اوایل بهار اعمال شد. تیمارهاي مالچ پلاستیکی شامل پلاستیک UV دار روي خاك - با ضخامت 25 میکرون به صورت تک لایه کشیده شده بر روي جوي به گونهاي که آب آبیاري از زیر پوشش عبور کند - ، پلاستیک معمولی زیر خاك با برش عرضی - با ضخامت 15 میکرون و برشهایی به عرض سه متر به فاصله 80 سانتیمتر در طول ردیف - و پلاستیک معمولی زیر خاك با برش دایرهاي - با ضخامت 15 میکرون در زیر خاك که در محل پاي درختان به صورت دایرهاي به قطر 30 سانتیمتر با فاصله 80 سانتیمتر بین دایرهها برش خورده است - بود.
اندازهگیري پارامترهاي هدایت روزنهاي با استفاده از دستگاهپرومتر مدل - Model SC- 1 - و دماي برگ بوسیله ترمومتر مادون قرمز در ساعات 12-15 هر 12، 24 و 36 روز بعد از آبیاري از اوایل اردیبهشت ماه تا پایان شهریور ماه انجام گرفت. دادههاي حاصل از آزمایش به وسیله نرمافزار SAS تجزیه و تحلیل شد و میانگین تیمارهاي مختلف توسط آزمون کمترین اختلاف معنیدار - LSD - در سطح احتمال 5 درصد مقایسه گردید. برشدهی اثر متقابل نیزباروش LS Means انجامشد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ساده انواع مختلف مالچ و زمان نمونهبرداري بر هدایت روزنهاي برگ پسته معنیدار بود . - p≤0/01 - بطوریکه پلاستیک - M3 - UV و چیبس چوب - M4 - با 47/66 و 43/32 میلی مول CO2 در مترمربع بر ثانیه و تیمار جو - M5 - و شاهد - M6 - با 37/17 و 35/21 میلی مول CO2 در مترمربع بر ثانیه به ترتیب داراي بالاترین و پایینترین مقادیر هدایت روزنهاي در هر سه مرحله نمونهبرداري بودند
استفاده از مالچ روشی است که نقش مهمی در حفظ رطوبت خاك بازي میکند بهگونهاي که کرك و اسچوتزکی - Cregg & Schutzki, 2009 - طی مطالعهاي بیان داشتند که مالچها به علت بهبود رطوبت قابل دسترس باعث افزایش هدایت روزنهاي میشوند. از اینرو افزایش هدایت روزنهاي در مالچهاي آلی و پلاستیکی می-تواند به علت افزایش رطوبت قابل دسترس براي گیاه باشد.
نتایج همچنین نشان داد که دماي برگ در تمام تیمارهاي مالچ به طور معنیداري در مقایسه با شاهد پایینتر بود - p≤0/01 - و تیمار پلاستیک - M3 - UV با 31/93 درجه سانتی گراد به علت رطوبت قابل دسترس بیشتر و به دنبال آن هدایت روزنهاي بالاتر داراي پایینترین دماي برگ بود - جدول . - 1 امینی و علامی میلانی - Amini & - Alami-Milani, 2013 پس از بررسی تاثیر مالچ بر روي دماي برگ و کانوپی عدس گزارش کردند که مالچ بر دماي برگ تاثیر معنیداري دارد و بیان داشتند که تیمار مالچ احتمالا با حفظ رطوبت تعرق شده توسط گیاه منجر به خنک شدن و پایین آوردن دماي برگ میشود.
با توجه به نتایج مقایسه میانگینها 12 و24 روز بعد از آبیاري T1 - و - T2 بالاترین هدایت روزنهاي و پایینترین دماي برگ و 36روز بعد از آبیاري - T3 - پایینترین هدایت روزنهاي و بالاترین دماي برگ را نشان دادند. به نظر میرسد تغییرات هدایت روزنهاي و دماي برگ برآیندي از تغییرات رطوبت و دماي خاك میباشد. از اینرو افزایش هدایت روزنهاي و کاهش دماي برگ در 12 روز بعد از آبیاري به دلیل رطوبت بالاتر خاك و در 24 روز بعد از آبیاري به دلیل افزایش دماي خاك بوده است. همچنین کاهش هدایت روزنهاي و افزایش دماي برگ در 36 روز بعد از آبیاري به دلیل کاهش معنیدار رطوبت خاك میباشد - جزئیات دقیقتر تاثیر انواع مختلف مالچ و زمان نمونهبرداري بر دما و رطوبت خاك در مقاله نورزاده نامقی و همکاران - 1394 - به تفصیل ارائه شده است - .
جدول -1مقایسه میانگین اثر ساده انواع مختلف مالچ و زمان نمونهبرداري بر هدایت روزنهاي و دماي برگپسته
اثر متقابل انواع مختلف مالچ و زمان نمونهبرداري بر هدایت روزنهاي برگ پسته معنیدار بود . - p≤0/05 - بطوریکه نتایج برشدهی میانگینهاي هدایت روزنهاي در زمانهاي مختلف نمونهبرداري در هریک از سطوح مختلف مالچ نشان داد که مالچهاي M1، M2، M4 و M5 در 24 روز بعد از آبیاري و مالچ M3،36 روز بعد از آبیاري داراي بیشترین هدایت روزنهاي بودند و شاهد با افزایش زمان نمونهبرداري از 12 تا 36 روز کاهش در هدایت روزنهاي را نشان داد. مطالعات مختلف نشان داده است که دماي خاك علاوه بر رطوبت خاك بر هدایت روزنهاي و فتوسنتز گیاهان چندساله و یکساله تاثیر میگذارد
دماي منطقه ریشه می-تواند فتوسنتز را از طریق تغییر در واکنش فتوسنتزي - Erice et al., 2006 - و یا تغییر در هدایت روزنهاي محدود کند
از اینرو افزایش در هدایت روزنهاي تیمارهاي نامبرده در 24 روز بعد از آبیاري ممکن است به علت حفظ مناسب رطوبت قابل دسترس و افزایش دماي منطقه ریشه نسبت به 12 روز باشد و روند افزایشی هدایت روزنهاي تا 36 روز بعد از آبیاري در مالچ M3 میتواند احتمالا به علت حفظ رطوبت بیشتر و دماي بالاتر در مقایسه با سایر تیمارها باشد.
