مقاله تقدس آب ، نگاهی مشترک در ادیان الهی

بخشی از مقاله

تقدس آب،نگاهی مشترک در ادیان الهی
چکیده:

آب همواره در زندگی بشری جایگاهی ویژه و ممتاز داشته و بواسطه این اهمیت تبدیل به عنصری مقدس و قابل ستایش می گردد که در آموزه های دینی بر حفظ پاکیزگی و پاس داشت آن تاکید می شود. آب پاک کننده است و می تواندآلودگی را از انسان و اجسام بزداید. همچنین با نگاهی معنوی آب می تواند سبب آرامش بخشی جسم و روح گردد .با چنین نگاهی ،اهمیت این مایع حیاتی در مذاهب مختلف به اشکال متفاوتی بیان می گردد اما این دو ویژگی مهم است که آنرا در زیربنای فرهنگی و اعتقادی جوامع انسانی قرار می دهد. در این متن با توجه به کتب دینی و اسناد مختلف به تعریف جایگاه آب در برخی ادیان خواهیم پرداخت و به نگاه مشترک ادیان در تقدس آب اشاره خواهد گردید.

مقدمه :

آب به عنوان سرچشمه اصلی حیات و ماده اولیه آفرینش در همه ادیان دارای اهمیت، تقدس و ارزش است.آب پاک کننده و تطهیر بخش جسم و روح است و این موضوع را در ادیان مختلف همچون اسلام،مسیحیت،یهودیت ، زرتشت و ...شاهد هستیم.آب علاوه بر شست و شو و طهارت تن،وظیفه پاک کنندگی و طهارت روح و روان را نیز بر عهده دارد .باالطبع، بواسطه این خاصیت ها و با توجه به وابستگی حیاتی انسان و جانواران و گیاهان و همه موجودات زمین به آب، همه ادیان برای آب ارزشی معنوی قائل شده اند و در خصوص حفظ و پاس داشت آب ،آیین های مختلفی را همواره برگزار نموده اند. تفاوت عمده این توجه و تاکید بر آب در ادیان مختلف، ناشی از تفاوت دیدگاهها می باشد. بدین معنی که گاه در دین و آیینی، توجه و تقدس آب بواسطه خاصیت تطهیر کنندگی و اهمیت آن در چرخه حیات است و گاه بواسطه کمبود آب در یک محیط جغرافیایی و نیاز به آن برای ادامه زندگانی، سبب توصیه های موکد در حفظ و تقدیس آب می گردد . اما به هر تقدیر، آب در تمام ادیان سرچشمه روشنی بخش و پاکی و طهارت و حیات بخشی قلمداد شده و این اهمیت گاه تا بدانجا پیش رفته که در فلسفه برخی ادیان سرمنشاء آفرینش دانسته می شود.آب در بیشتر ادیان وسیله طهارت آیینی است که برای تطهیر و تصفیه ذات به آن توسل می جویند چنان که در اسلام ،مسیحیت ، میترائیسم ، زرتشتی و مندائی و ...،طهارت و تبرک با آب نقش بنیادی دارد. با اینکه پرداختن به نقش و اهمیت آب در همه ادیان شناسایی شده در این مجال نمی گنجد اما به تعریف جایگاه مشترک آن در برخی ادیان مطرح خواهیم پرداخت.

-1 جایگاه آب در اسلام

دین مبین اسلام به آب-این نیاز حیاتی انسان- اهمیت فراوان داده و درباره جایگاه آب و بهداشت آن توصیه های متعددی کرده است.با مطالعه متون اسلامی می توان استناد کرد که حکمت الهی و دین اسلام و همچنین کتاب مقدس قرآن به حفظ و ارتقاء شرایط محیط زیست توجه ویژه ای دارد و تمام اجزاء زیست محیطی را به چشم موجوداتی با شعور می نگرد، که همه آنها به نوعی به تسبیح پروردگار مشغول هستند(شاه ولی و دیگران،1388،ص:(26 چنانکه آب، مظهر اسم حی خداوند نیز بشمار می رود .وجعلنا من الماء کل شیئ حی (انبیاء ،(3 و عرش الهی بر آب مستقر شده و ((کان عرشه علی الماء)) (هود،( 7 .از چهار فرشته مقرب الهی که به تعبیر ملاصدرا تجلیات اسماء کل الهی هستند،آب صورت جبرائیل بیان شده است و افزون بر این در اسلام آب مهریه ی حضرت زهرا (س) و }حق ضایع شده ابی عبداالله الحسین (ع) { می باشد. (مدیری و دیگران، 1387،ص:(210با رجوع به قرآن که بی هیچ بحثی از مستند ترین و معتبر ترین متون اسلامی است، می بینیم که در قرآن به مظاهر طبیعی از جمله باران، ابر، باد، آب و دریا برای اثبات قدرت خداوند یکتا استدلال شده است.

در سوره مومنون می خوانیم: و ما برای شما آب را به قدر معین از آسمان رحمت نازل ساختیم. این آیه دلالت بر اصالت آبهای موجود بر روی کره زمین، از آسمان می کند و اگر بتوان گفت تمام آیات قرآنی که در ارتباط با آب تعبیر » و انزلنا« دارد اشاره به نزول نخستین آب است و از آیاتی که در آنها تعابیری نظیر » و اذا انزلنا» « و ینزل» « من نزل» « یرسل السماء علیکم مدرارا» « ینزل الغیث« و امثال آن هست، در واقع بارش باران مقصود است ،بر اصالت آبها از آسمان از دیدگاه قرآن تاکید بیشتری خواهد بود. در عین حال آیه فوق با تعبیر » فاسکناه فی الارض« می تواند دلیل قانع کننده ای بر اصالت آبهای موجود در کره خاکی از آسمان باشد.(کمالی پورآزاد،1379،ص:(7

همچنین بر طبق آیات قرآن آفرینش زمین نیز از آب بوده چنانکه در سوره هود می خوانیم: و اوست خدایی که آسمان و زمین را در فاصله شش روز آفرید و عرش با عظمت او بر آب قرار یافت...(هود،آیه . (7 این آیه با تعبیر » و کان عرشه علی الماء«

بر استقرار قدرت الهی بر آب، قبل از آفرینش آسمانها و زمین، اشاره می کند. همچنین طبرسی سه معنی برای این آیه ذکر کرده است: -1 با آب باران هر چیز زنده ای را حیات بخشیدیم و این را اصح دانسته است.-2 هر جانوری را از آب نطفه آفریدیم -3 در آب ، حیات هر ذی روح و نمو هر نمو کننده را قرار دادیم،پس حیوانات،نباتات و اشجار را شامل می شود.( طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 1372، ص: (45 و یا در سوره انبیاء می خوانیم: » آیا کافران ندیدند که آسمانها و زمین بسته بود، ما آنها را بشکافتیم و از آب هر چیزی را زنده گردانیدیم...)«انبیاء،آیه (30 نکته ای که در این آیه قابل توجه است، توالی تعبیر »و جعلنا من الماء کل شیً حی« با داستان جداسازی زمین و آسمان

است. اشاره ای است به اینکه پس از جدا سازی آسمان و زمین، آب نقش بنیادی بر عهده دارد و به بیانی می توان آن را واسطه اتصال بین دو عالم شمرد.( (کمالی پورآزاد،1379،ص:(7

اهمیت آب در آیات و اشارات قرآن چنان است که با توجه به حیاتی بودن آن حتی به سفره های زیر زمینی و آبهای سطحی هم اشاره می کند.قرآن بیان می کند که سفره های آب زیرزمینی و آبهای سطحی وابسته به نزول باران است و در صورتی که کمبود بارندگی به وجود آید چشمه سارها و سفره های زیرزمینی نیز با مشکل کمبود آب مواجه خواهند شد. قرآن در این باره در سوره زمر می فرماید: » نمی بینی که خدا از آسمان آب باران نازل گردانید و در روی زمین نهرها روان ساخت« آنگاه نباتات گوناگون از آن برویاند... . (کمالی پورآزاد،1379،ص:(7

واژه ماء به معنای آب، در قرآن کریم، شصت بار وارد شده، چهل و پنج بار در بیست و شش سوره مکی و پانزده بار در پانزده سوره مدنی به کار رفته است. تکرار این واژه در قرآن با توجه به موارد کاربرد واژه های سقی و شرب و معین و نهر،روشنگر اهمیت و جایگاه آب در این کتاب آسمانی است.( صداقت کیش،آب های مقدس ایران، 1379، ص (45

بجز در آیات قرآنی در احادیث نبوی و ائمه معصومین و روایات اسلامی نیز در خصوص اهمیت آب مطالب و سفارشات فراوانی وجود دارد . به عنوان مثال در حدیث نبوی آمده است :( الماء سید الشراب فی الدنیا و الاخره )آب در دنیا و آخرت بهترین و برترین آشامیدنی است.آشامیدن از آب کوثر یا حوض کوثر در بهشت آرزوی مومنان است .در این باره روایاتی نقل شده و سوره ای از قرآن به نام کوثر است. (واعظ زاده خراسانی، زمستان 65، ص (27 در مفاتیح الجنان نیز روایاتی در خصوص اثرات شفا بخشی آب باران وجود دارد.

اما در قصص اسلامی هم آب نقش اساسی و مهمی را در سرگذشت انبیاء ایفا کرده چنانکه در جای جای آیات و روایات، دریاها و باران و نهرها ،نقش های اساسی و سازنده ای در مسیر نبوت داشته اند.

در طوفان نوح ، از آسمان آب فرو ریخت،و از زمین آب جوشید،و قوم عاصی و بدکار نوح را هلاک کرد .(هود44 / 40 و قمر (14/11 صالح، قوم خود ثمود را با آب آزمایش می کند که باید آب میان قوم و ناقه ی وی به نوبت تقسیم شود.( قمر / 27 . (28 موسی،بر سر آب مدین به دختران شعیب بر می خورد و گوسفندان شعیب را آب می دهد و از این راه به دیدار شعیب و کسب معرفت از او،و سرانجام به دامادی وی توفیق می یابد.( قصص (28/ 23

باز موسی بر لب دریا به خضر دسترسی یافته پس از مشقت بسیار پیر راه را می جوید و از او ارشاد و هدایت می طلبد و با اجازه او در خشکی و دریا ملازمت او را اختیار کرده از او اسرار را فرا می گیرد.( کهف (82 / 60

مادر موسی نیز پیش از آن به فرمان الهی طفل خود را از ترس گماشتگان فرعون در صندوق می گذارد و به آب می اندازد و خداوند مجداد کودک را به مادر باز می گرداند.( طه ( 39 / 37

بنی اسرائیل در بیابان سینا از موسی آب طلب می کنند وی به امر الهی ازسنگ،دوازده چشمه به عدد اسباط و تیره های بنی اسرائیل جاری می سازد.( بقره (60

طالوت،بنی اسرائیل را با آب می آزماید که هر کس از آن نهر معهود،بیاشامد از جرگه او خارج است و هر کس از آن خود داری کند از مومنان است.( بقره (60 و روایاتی از این قبیل .

بعد از این آیات و روایات آب در فقه اسلامی هم از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به عنوان اصلی ترین عامل طهارت در جای جای احکام به آن اشاره شده است.

بطور مثال،( در اسلام نمازهای یومیه ی مسلمانان وقتی کامل است که نمازگزار با به جا آوردن آیین وضو خود را مطهر سازد. از طرفی ، وجود غسل و طهارت ، نیز موید قدرت تطهیر کنندگی آب در اسلام است و به نوعی بازگشت به ماده اولیه آفرینش، یعنی آب های طاهر ازلی و رمز رجعت و حیاتی نو میباشد. )( مدیری ودیگران، .1387 ص:(212 با سیری در سطور فشرده بالا رابطه آب را در اسلام، با صدها عنوان از مخلوقات خدا مانند:آسمان، زمین، خاک، خورشید، ابر،

باد، آتش، دریا، کوه، دره، رودخانه، و یا آثار بشر مانند چاه، نهر، سد، بندر، آب انبار، سقاخانه...و نیز با مسائل و عناوین بیشمار فقهی و تاریخی و علمی میتوان بهدست آورد، و مجموع آنها این حقیقت رامسجّل میسازد که آب، از دیدگاه اسلام، نه تنها مایه اصلی خلقت عالم و آدم و مخلوقات خدا و خلق است بلکه جزءلاینفکّزندگی روزمره بشر و احکام و آداب و قوانین است که مانند آب آسمان، بهخاطر حیات دوباره بشر از آسمان وحی الهی نازل گردیده است. (واعظ زاده خراسانی، 1365، ص (44

جایگاه آب در مسیحیت

در مسیحیت،آب نخستین چیزی است که دارای حیات و آگاهی است و تمام آب ها بر حسب امتیاز بنیادی خود،بعد از نیایش خدا،قدرت وابسته به مراسم مذهبی تطهیرات را به دست می آورند.از نظر آنها روح بی واسطه از آسمان فرود می آید و در آب می آرامد و آب ها را از تقدس خود برخوردار می سازد و به آنها قدرت تطهیر می بخشد.( مدیری و دیگران،1387،ص:(212

بنابراین غوطه زدن و فرورفتن در آب رمز رجعت به حالت پیشین و تجدید حیات کامل و زایش نو شمرده شده است.به همین دلیل است که تشرف به آیین مسیحیت با غسل تعمید که نوعی رجعت شمرده می شود صورت میگیرد. (همان)

در این آیین (سر) عبارت است از حادثه ی قابل مشاهده و محسوسی که ضمن آن خدا، فیض خود را اعطا می کند. سر اصلی و نخستین که برای همه ضرورت دارد، تعمید است. تعمیداصولاً با گونه ای از شست و شو انجام می گیرد و یک مسیحی ، هنگام ورود به جامعه مسیحیت، تعمید می پذیرد.

در برخی از کلیساها رسم است. که باریختن آب بر سر شخصی وی را تعمید می دهند. در بعضی دیگر برای تعمید به زیر آب می رود و بیرون می آید و یا تعمید شونده را به آب های طبیعت، مانند نهرها و دریاچه ها می برند. ارمنیان عید میلاد مسیح را با غسل تعمید یک جا جشن می گیرند. طبق قوانین کلیسای ارمنی، باید در روز ششم ژانویه روز تولد حضرت مسیح، آب ها تقدیس شوند، کتاب مقدس تعمید را تلاوت کرد و در روز هشتم کتاب های مقدس دوگانه تولد و تعمید را یک جا تلاوت نمود، زیرا که این مراسم نیز یک جا و یک زمان انجام می پذیرد. از دیگر مراسم مسیحیان (جراورهنک) است که در کنار دریا انجام می شود، صلیب مقدس طی تشریفاتی از جانب رهبر روحانی به آب دریا انداخته شده و جوانان حاضر، خود را به آب انداخته تا صلیب را از درون آب بیرون بیاورند. هر کدام از جوانان زودتر از سایرین صلیب را درآرود، او پدر مراسم » تعمید« نامیده می شود.

شب آواگ پنجشنبه، مراسم پاشویی انجام می گیرد. این مراسم به یاد روزی است که حضرت عیسی خود پاهای حواریون را شست و شو داده بود. اسقف به اتفاق دوازده تن از روحانیون دور یک میز می نشینند، روی میز با ملافه سفید پوشانده شده و ظرفی پر از آب و روغن مقدس در محراب کلیسا گذارده می شود، سپس پرده محراب کنار زده شده و تلاوت کتاب مقدس آغاز می گردد.(نک -پناهی،1384،ص: (55

چنانکه می بینیم ،در این دین ،آب عامل طهارت و لزوم غسل تعمید است .در غسل تعمید، آب سمبل پاکی است که گناهان را از انسان دور میکند و در کتب عهد جدید مسیحیان، آب، به معنی زندگی، معرف روح خدا و یک زندگی ابدی و جاودانه است.

جایگاه آب در یهودیت

درعهد عتیق کتاب مقدس یهودیان، در سفر » پیدایش« در مورد آب چنین می خوانیم:

» در ابتدا خدا آسمانها و زمین را آفرید، زمین تهی و بایر بود و خدا گفت: زمینی باشد. در میان آبها وآبهارا از آبها جدا کند، خدا فلک را ساخت و آبهای زیر فلک را از آبهای بالای فلک جدا کرد و چنین شد. خدا فلک را آسمان نامید... خدا گفت آبهای زیر آسمان در یک جا جمع شود و خشکی ظاهر گردد و چنین نشد. خدا خشکی را زمین نامید و اجتماع آبها را دریا نامید« (عهد عتیق .سفر پیدایش ، باب 1، آیه .(.2

در این نگرش جهان در آغاز آفرینش چیزی جز آب نبود و عرش و قدرت الهی بر آب استقرار یافته بود و هستی چیزی جز آب نبود. کتاب » آفرینش« در توصیف مسکن نخستین آدم، از چهار رود پر آب سخن می گوید. در سفر » خروج« نیز از آب نام برده شده است. که آن هم مربوط به نهی از پرستش رب النوعهای گوناگون و از جمله آب و یا دریا در کشورهای مجاور فلسطین می باشد.

در مزامیر، در سرور 104، با تفصیل بیشتری از آب باران، ابر و چشمه سارها سخن رفته است و در این اشعار، آسمان به توری تشبیه شده است و خانه خدا برروی آبی بر فراز آسمان. شاید این تشبیه از سویی با عنایت به کتاب آفرینش بیان کننده استقرار قدرت خدا بر آب است و از سویی دیگر توجه به نزول باران است که به شکل قطرات بر زمین فرود می آید. ابر و رعد و برق نه به عنوان ابزار باران بلکه همچون جارچی که رخداد پدیده ای را گزارش می کند تصویر شده است.

در کتاب » زکریا« به مردم توصیه می شد که در فصل بهار، باران را از خدا بخواهند و طلب باران از بتها هیچ نتیجه ای ندارد، زیرا خداوند فرستنده ی ابرهای باران زاست نه دیگران .(کمالی پورآزاد،1379ص:(6

در صحیفه اشعیا در قطعه 41، خدای بنیاسرائیل سر مهر میآید و تصمیم میگیرد نعمت آب را بر آنان عنایت کند. در این مورد میخوانیم:

فقیران و مسکینان آب را میجویند و نمییابند و زبان ایشان از تشنگی خشک میشود، من که یهوه هستم ایشان را اجابت خواهم نمود، خدای اسرائیل هستم، ایشان را ترک نخواهم کرد. بر تلهای خشک نهرها و در میان وادیها چشمهها جاری خواهم نمود و بیابان را به برکه آب و زمین خشک را به چشمههای آب مبدل خواهم ساخت. در بیابان، سرو آزاد و شطیم و آس و درخت زیتون را خواهم گذاشت و در صحرا صنوبر و کاج و چنار را با هم غرس خواهم نمود.

از این قطعه، اهمیت و نقش آب و باران در سرنوشت انسان به خوبی روشن میشود. در اینجا آب و باران به عنوان نشانی از مهر و لطف خدای نژادپرست که هم زودرنج است و هم علاقهمند به سرنوشت بنیاسرائیل مطرح شده است. اما همین خدای ناسیونالیست وقتی به جنگ دشمنان بنیاسرائیل اقدام می کند از طریق محروم ساختن آنان از آب وارد عمل میشود.

خدای بنیاسرائیل زمانی که از خلافکاریها و گردنکشیهای بنیاسرائیل خسته میشود از آب باران به عنوان ابزاری برای مجازات بهره میگیرد. این نوع بهرهگیریها، بیانگر اهمیت و نقش آب در حیات انسان است. در کتاب عاموس نیز مجازات قطع باران و خشک شدن مزارع به علت سرپیچی اسرائیلیان از دادن قربانی در راه خدا یاد شده است. این مجازات در عداد مجازات سنگین دیگری از قبیل از بین رفتن جوانان بنیاسرائیل در جنگها قرار گرفته. از این همطرازی نیز به خوبی اهمیت و نقش آب و باران در زندگی بشر از دیدگاه خدای بنیاسرائیل روشن میشود.

}همچنین{یهودیان از آب به عنوان وسیلهای برای حفظ خلوص و پاکی استفاده میکنند. شستن دست قبل از غذا اجباری است. زمانی، غسل کردن در بین یهودیان رایج و اجباری بوده است. (همان)

آب در آیین زرتشت

دین زرتشت دینی است که برای عناصر طبیعی همچون آتش،آب،خاک و باد احترام زیادی قائل است وآنها را مقدس می داندو آلودن این عناصر از گناهان بزرگ محسوب می گردد.در این آیین که مبتنی بر طبیعت گرایی است، عقیده تثنین (ثنویت) مبنی بر جنگ و ستیز بین دو مبدا روشنایی خدای اهورامزدا با مبدا تاریکی یعنی اهریمن، جز و پایه و اساس مذهب زردشتی محسوب می گردد.به این معنی که مبدا روشنایی خدای اهورا مزدا با مبدا تاریکی یعنی اهریمن همواره در مبارزه است. مخلوقات اولیه اهورا مزدا، عبارت از شش رب النوع جاودان » آمشاسپندان« هستند که هر یک از آنها تصویری از آفریدگار است و به ردیف دنبال یکدیگر می آیند. اولی وهومانه (وهمن) که معنای تحت لفظی او » پندار نیک« است و او حامی و پشتیبان حیوانات مفید در روی زمین می باشد. به دنبال او آرتاوهیشتا (ارتا وهیشت) است به معنای (حق و راستی) که مصور حق و نظم و عدالت پروردگار است و آتش نیز در مالکیت او است. آمشا سپند بعدی خشاتراوایریا (شهریور) است به معنای قدرت مطلوب و اسپنتارمات به معنی » نیت پاک« در مقابل » نیت ناپاک« اهرمن و نشانه صبر و پشتیبان زمین. دو امشاسپند دیگر ارتباط سیار نزدیکی با هم دارند یکی از آنها خواروتات (خرداد) به معنای » صحت و عافیت« است و دیگری امرتات (امرداد) به معنای جاودانی حامی آب و گیاهان، اهورامزدا یاران و یاورانی نیز دارد که رتبه و مقام آنها پایین تر است و آنها عبارتند از یازاتها که مهم ترین آنها عبارتند از نیروی عناصر طبیعت، آتش و آب و خورشید.

در مقابل، نیروی تاریکی یعنی لشکریان اهریمن نیز تعدادشان زیاد بود و آنها افراد یازاتها هستند مانند دیو و شیاطین که همراه خود نابودی می آورند مانند دیو دروج (دروغ)، دیو خشکسالی و بسیاری دیگر از همین قبیل. (نک:دیاکونوف، تاریخ ایران باستان، 1382، ص 331 به بعد.) البته پرستش و عبادت طبیعت و ارباب انواع،پیش از زرتشت،یعنی در زمان آریاییها،رواج داشته ،این قوم برای هرپدیده طبیعت

که دوام و بقای آدمی به آن وابسته بوده نگهبان و ایزدی قرار می داده اند که این ایزدها عبارت بودند از مهر،آناهیتا، بهرام ،آذر ،ماه ،خورشید،ستارگان،زمین،هوم،آسمان و ...که این موضوع نشانگر اینست که ایرانیان از ابتدا به عناصر و پدیده های طبیعی توجه داشته و به آن اهمیت می داده اند. و با توجه به همین موضوع است که می بینیم در آیین زرتشت همان عناصر طبیعی مورد پرستش، تبدیل به امشاسپندان و ایزدان یاور اهورامزدا می گردند که در کنار خدای یکتا مورد پرستش و تقدیس قرار می گیرند.

اوستا کتاب مقدس آیین زرتشتی و مهمترین اثر زبانهای قدیم ایرانی ،دارای بخشهای مختلفی است که از نظر زمان و مکان و پیدایش یکدست نیست ومتاًثر از شیوه خاص زندگی مردم، وضعیت اقتصادی اجتماعی، عادات و معتقدات دینی و اساطیری ایرانیان می باشد. قدیمی ترین بخش اوستا (گاتها)ظاهراً در هزاره دوم پیش از میلاد پدید آمده است و زندگی مبتنی بر دامپروری و صحراگردی از آن مشهود است. خرده اوستا یا اوستای کوچک نیز مجموعه ای است از دعاهای کوتاه خاص مردم عادی زرتشتی که آنها را در موقعیت خاصی می خوانند در برابر دعاهایی که خواندن آنها در مراسم دینی خاص روحانیان است. مهمترین بخشهای خرده اوستا عبارتند از: نیایش، گاه سی روزه و آفرینگان.

در بخش نیایش ، نام پنج دعا به نام خورشید و مهر و ماه و آب و آتش است که هر یک از آنها در مواقعی از روز یا ماه باید خوانده شود. یشت مربوط به هر یک از ایزدان نام برده یا بخشی از آن، در نیایش مربوط به آن ایزد گنجانیده شده است .( تفضلی،تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، 1376، ص44مثلاً)آبان یشت که پنجمین یشت است مخصوص ستایش آناهیتا ایزدبانوی آبها می باشد.این یشت از سی فصل که شامل صد و بیست و دو بند می باشد ترکیب شده است. از فصل یکم تا ششم توصیف دوگونه آناهیتا(الهه آبها) و مدح و ثنای او است. از فصل ششم تا بیستم پادشاهان ضمن ستایش از او انجام نیازهایی را خواستارند و برای خوشنودی او فدیه ها نثار می کنند. در فصل بیست و یکم نحوه ستایش خود را می آموزد و از کمکهایی که به مرد و زن و حیوان و نباتات می نماید پرده برمی دارد. از فصل بیست و دو تا بیست و هفت باز به درخواستهای پادشاهان و فدیه هایی که نثار او کرده اند اختصاص دارد. که همگی نشان از اهمیت و قدرت الهه آب در این متن مذهبی دارد.

ناهید یا آناهیتا به معنی پاک و بی عیب ،نام نگهبان آب و منظور از نام اردویسور آناهیتا بنا به متن آبان یشت هم نگهبان آب و هم رودی مینوی و خیالی بوده که مظهر تمام آبهای روی زمین است. ناهید در آبان یشت که از زیباترین یشت هاست، در نهایت زیبایی توصیف شده است.

در این یشت آناهیتا،الهه آبهای روان چنین ستایش شده:

- می ستاییم آب را که آفریده اهورامزداست.

- و میستاییم همه آب های پاک را که داده اهورامزداست.

- ستایشگرم آب پاک سود رسان زندگی ساز را،ستایشگرم آن اردویسور آناهیته را،آن نگهبان شایسته آب های نیالوده

گیتی را.

- همه آب های ناآلوده و پاک که از ابرها سرازیر شده و بر سینه زمین همچون رودها و چشمه سارها و دریاها و دریاچه ها آرام یافته اند.آرام در زمین های هفت کشور می پیمایند زندگی بالنده را. (رضی ، اوستا ،1362، ص:(382

از این ایزد بانو مجسمه ها و نقش های بسیاری برجای مانده که حکایت از پرستش او در معابد دارد. آناهیتا در آیین مزدایی یکی از پایگاه های والای اجتماعی - آیینی راکسب کرده بود و در کنار مهر پرستیده می شد. (ر.ک - مزداپور،حیات اجتماعی زن در تاریخ ایران،ص:(93

بجز آناهیتا در آیین مزدایی،تیشتر، ایزد بانوی باران نیز مورد تقدیس و پرستش است. تیشتر،فرشته باران و باران آوری در اصل نام ستاره ای است به همین نام که در ایران قدیم پرستیده می شده است. فرشته باران با اپوش،دیو خشکی، مبارزه می کند. ابتدا شکست می خورد اما سرانجام بر او پیروز شده،آب های آسمانی را آزاد می کند و بر زمین فرو می باراند.شرح

اسطوره تیشتر در متون ودایی به صورت تیشیه و در متون اوستایی به نام تیشتریه آمده است. (ر.ک - عفیفی-رحیم، اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته های پهلوی، 1374،ص: (474

یک یشت خاص،تیشتر یشت،در ستایش او سروده شده است . در کرده 2 ،بند 4 این یشت چنین می خوانیم :

می ستائیم تیشتر،ستاره فره اومند درخشان را

}که{سرچشمه باران هاست،که نیرومند،

فرازمند،برزاوند،از دور پیداست

بلند}منظری{که در بلندا می پوید}عمل می کند{

کز بلندای او}ست{شکوه،

که شکل مرئی او}تیشتر{از اپام نپات }ایزد بانوی آب ها{است