بخشی از مقاله
چکیده
تلمیح از آرایه های علم بدیع است که شاعر یا نویسنده در ضمن سخن خود به قصه و داستان، آیه و حدیث، واقعه، شرح حال شخص، مثل و شعری مشهور اشاره کند. یکی از راه های ارتباطی با مخاطبان در شعر تلمیح است که هم در شعر و هم در نثر انعکاس گسترده ای دارد و پلی ارتباطی میان حال و گذشته است.در شعر نو تلمیح فقط به صرف تلمیح بودن به کار نمی رود و شاعران تلمیح را در خدمت مقاصد سیاسی و اجتماعی خود می گیرند . حمید مصدق از شاعران معاصری است که تلمیحات او در شعرش جنبه اجتماعی و سیاسی نگرش های او را آشکار و گرایش او به ایران و فرهنگ و عظمت باستانی آن را بیان می کند.
کلید واژه ها: شعر، تلمیح، حمید مصدق.
مقدمه
تلمیح »در لغت معنی به گوشه چشم اشاره کردن، نگاه و نظر کردن است و در اصطلاح بدیع از جمله آرایه های درونی است که به موجب آن در خلال سخن به آیه ای شریف و حدیثی معروف یا داستان و واقعه یا مثل و شعری مشهور چنان اشاره شود که کلام با الفاظی اندک بر معانی بسیار دلالت کند.« - داد، :1382 ذیل تلمیح - این آرایه معنوی در محدوده علم بدیع قرار میگیرد و »یکی از شیوه های بهره وری شاعر از منابعش تلمیح است. تلمیح اشاره به یک ماجرا یا مطلب در ضمن کلام است. که شاعر با ایجاز تمام، مطالب و تداعی های فراوانی را وارد شعر خود می کند و حوزه دلالت های بیانش را گسترش می دهند.« - ابومحبوب، - 221 : 1380
شاعران از تلمیح استفاده های متعددی کرده اند و اهمیت جمع آوری تلمیحات این است که »تلمیحات عصاره داستان های فرهنگی هستند و با مطالعه آن ها می توان به محتوای فرهنگ قومی توجه یافت و نحوه تلقی و برخورد تاریخی اقوام را با جهان و فراجهان دریافت.« - شمیسا، - 49 :1366 همه انواع تلمیحات در شعر فارسی به وفور یافت می شود. در اشعار نخستین فارسی تلمیحات ایرانی فراوان است و بعد از اسلام فرهنگ جدیدی به نام فرهنگ اسلامی در ایران بوجود آمد که انعکاس آن در ادبیات فارسی از اواخر قرن چهارم به بعد است، ولی در شعر نو آثار این فرهنگ کمرنگ شده و زمینه تلمیحات اسلامی محدود شده و تلمیحات جدیدی از ایران باستان وارد شعر می شود و شاعران شعر نو از تلمیحات استفاده های سیاسی و اجتماعی می کنند و نگرانی خود را در مورد جامعه بیان می کنند.
روش تحقیق
در این پژوهش پس از معرفی حمید مصدق و آثارش، آرایه تلمیح به صورت کلی تعریف و سپس تلمیح در اشعار مصدق مورد بررسی قرار می گیرد. پس از بررسی جزئی و تحلیل این اشعار و تلمیحات موجود همراه با مثال ذکر شده و در پایان نتیجه آن آورده شده است.
حمید مصدق
حمید مصدق از شاعران موفق دوره معاصر میباشد. او در 9 بهمن ماه سال 1318 خورشیدی در شهرضا از توابع اصفهان متولد شد، چند سال بعد به همراه خانواده به اصفهان رفت و تحصیلات خود را در آنجا ادامه داد. در رشته حقوق تحصیل کرد و به عنون وکیل دادگستری در تهران مشغول به کار شد و در کنار آن در مدارس عالی تهران نیز تدریس میکرد و به عضویت هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی درآمد. حمید مصدق در سحرگاه هشتم آذرماه 1377 بر اثر بیماری قلبی در تهران درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد. آثار ارزشمند حمید مصدق در زمینههای گوناگون به جای مانده است.
