بخشی از مقاله
چکیده
موخورها گیاهان نیمه انگلی هستند که روی درختان و درختچههای مثمر و غیر مثمر ازجمله بلوط زندگی میکنند. در این مطالعه میزان پراکنش و درصد آلودگی پایههای آلوده به موخور در جهتهای مختلف جغرافیایی بررسی شد. بدین منظور تعداد 65 قطعهنمونه 5 آر دایرهای شکل در جنگلهای میرآباد شهرستان سردشت در استان آذربایجان غربی برداشت شد و میزان آلودگی درختان به موخور در جهتهای مختلف جغرافیایی در قطعههای نمونه مورداندازهگیری قرار گرفت. نتایج نشان داد بین جهتهای اصلی جغرافیایی، جهت شرق، دارای بالاترین درصد پایههای آلوده به موخور بود - جدول - 2 و همچنین میانگین تعداد موخور در هر پایه نیز، در جهت شرق، بیشتر از دو جهت دیگر بود - جدول . - 1
کلیدواژهها: بلوط، جهت جغرافیایی، موخور، جنگلهای زاگرس
مقدمه
جنگلهای ایران با 12/4 میلیون هکتار وسعت، 7/4% از سطح کشور را اشغال کرده است؛ بنابراین، کشور ایران در مقایسه با سایر نقاط دنیا به لحاظ پوشش جنگلی، کشوری فقیر محسوب میگردد و به همین علت حفاظت و حراست از این جنگلها اهمیت خاصی دارد . - Sagheb-Talebi et al., 2005 - مهمترین درختان این جنگلها را گونههای مختلف بلوط تشکیل میدهد که همواره در معرض تهدید و تخریب از سوی عوامل مختلف میباشد و بهرهبرداری بیرویه انسان نیز باعث بروز مشکلات زیستمحیطی، از قبیل بر هم خوردن تعادل اکولوژیک و طغیان برخی آفات شده است . - Ebrahimi-Rastaghi et al., 2003 - در حوزهای که سلسله کوههای زاگرس را در اشغال خود دارد، علاوه بر انواع بلوط، گونههای چوبی عدیدهای نیز وجود دارد که یکی از این گونهها، گیاه گل دار لورانتوس است که در شمار فلور چوبی زاگرس بهحساب میآید. اینگونه گیاهی روی شاخه درختان دیگر مستقر میشود، ازاینرو نیمه انگل - Hemiparasite - تلقی میگردد.
لورانتوسها نهاندانگان نیمه انگل هستند که دارای دامنه پراکندگی وسیعی در جهان میباشند. این گیاهان به دلیل نیمه انگل بودن در جذب آب و مواد معدنی موردنیاز خود وابسته به گونه میزبان هستند ولی به دلیل داشتن برگ، با انجام فتوسنتز مواد آلی موردنیاز خود را تأمین میکنند. لورانتوس، گیاهی خزان کننده است و میوه آن در اواخر پاییز میرسد و بذرهای آنعموماً توسط پرندگان انتقال مییابد . - Ebrahimi -Rastaghi et al., 2003 - این جنس در جنگلهای ایران بهصورت دو گونه از خانواده Loranthaceae مشاهده میشود. گونه Loranthus europaeus Jacq. که به نام محلی موخور معروف است، یکی از گیاهان نیمه انگل درختان بلوط غرب است. برگهایش کشیده و سبز تیره و گلهای آن زردرنگ است. میوه آن سته زردرنگ تخممرغی شکل براق و چسبناک است . - Mozafarian, 2004; Sabeti, 2006 - بذر این گیاه بعد از رسیدن، با جدا شدن از غلاف تا فاصله 25 متری به اطراف پرتاب میشود و به دلیل داشتن مادهای ژله مانند، قدرت چسبندگی دارد - Watson, . - 2001 در صورت وجود شرایط مساعد، بذر میتواند پس از چسبیدن به شاخه میزبان، جوانه بزند. پس از سبز شدن، نوک گیاه چه با میزبان تماس پیدا میکند و یک فشردگی دیسک مانند روی شاخه ایجاد میکند. این ریشههای مکنده - هاستوریوم - در امتداد سطح پوست رشد مینماید تا به یک جوانه یا برگ برسند، سپس اندام مکنده عریض شده و در کنار پوست، پهن میشود . - Azadbakht et al., 2011; Mobaraki and Tavakoli, 2011 - ادامه افزایش تعداد موخورها روی درختان، درنهایت منجر به مرگ این درختان شدیداً آلوده میگردد که معمولاً چندین دهه به طول میانجامد - Briggs, 2003; Christenson and . - Olsen, 2003; Karunaichamy et al., 1999 عدم کنترل این گیاه نیمه انگل، علاوه بر اثرات سو در حیات گونهها، موجب پراکنش و گسترش سطح آلودگی خواهد شد . - Mozafarian, 2004; Sabeti, 2006 -
مواد و روشها منطقه موردمطالعه
پس از جنگل گردشی، یک قطعه جنگلی به مساحت تقریبی 200 هکتار - شکل - 1 و با شرایط فیزیوگرافی متفاوت و مختصات طول جغرافیایی 45 درجه و 22 دقیقه و 3 ثانیه تا 45 درجه و 24 دقیقه و 2 ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی 36
درجه و 22 دقیقه و 36 ثانیه تا 36 درجه و 23 دقیقه و 56 ثانیه شمالی در منطقه میرآباد در شهرستان سردشت که آلوده به موخور بود جهت مطالعه انتخاب گردید.
مهمترین درختان این منطقه را سه گونه بلوط ایرانی، ویول و دارمازو تشکیل میدهد . - Ebrahimi-Rastaghi et al., 2003 -
شکل -1 موقعیت جغرافیایی منطقه موردمطالعه در استان آذربایجان غربی و شهرستان سردشت
روش تحقیق
پس از انجام نمونهبرداری مقدماتی، 65 قطعهنمونه 5 آر با استفاده از شبکه آماربرداری 150× 200 متر برداشت شد. ملاک انتخاب چنین شبکهای، پراکنش متناسب قطعات نمونه در جهتهای مختلف جغرافیایی بود. در هر قطعهنمونه، مشخصه هایی همچون نام گونه درختی، تعداد موخور روی هر درخت و شدت آلودگی تاج درختان به موخور ثبت شد.
داده ها پس از استخراج از فرمهای آماربرداری، جهت تجزیهوتحلیل وارد نرمافزار SPSS Vr. 21 گردید. دادههای پرت ابتدا با استفاده از دستور Boxplot شناسایی و حذف و سپس نرمال بودن توزیع آنها توسط آزمون Kolmogorov-Smirnov بررسی شد. در صورت پیروی نکردن دادهها از توزیع نرمال، با استفاده از لگاریتم اقدام به نرمالسازی گردید. برای دادههای نرمال و متغیرهای پیوسته از تجزیه واریانس و مقایسه میانگینهای دانکن استفاده شد.
نتایج - متغیرهای مربوط به پراکنش موخور به تفکیک گونه و جهت جغرافیایی منطقه
بر اساس جدول 1، بیشترین درصد پایههای آلوده به موخور در دو گونه بلوط ایرانی - 43 - و ویول - 56 - ، مربوط به جهت شرقی و در گونه دارمازو - 48 - مربوط به جهت شمال است همچنین کمترین درصد پایههای آلوده به موخور در هر سه گونه بلوط، در جهت غربی قرار دارد.
بیشترین تعداد موخور بر روی هر پایه، در گونه بلوط ایرانی، در جهت دامنه شرقی و در گونههای دارمازو و ویول، در جهت دامنه غربی قرار دارد.
جدول -1 متغیرهای مربوط به پراکنش موخور به تفکیک گونه در جهتهای مختلف جغرافیایی در منطقه
