بخشی از مقاله
چکیده
ازجمله نهاندانگان اپیفیتی که بهصورت نیمه انگل بر روی درختان و درختچهها مثمر و غیر مثمر ازجمله بلوط زندگی میکنند، دارواشها هستند. در این مطالعه میزان پراکنش و درصد آلودگی پایههای آلوده به موخور در طبقات ارتفاعی مختلف از سطح دریا بررسی شد. بدین منظور تعداد 65 قطعهنمونه 5 آری دایرهای شکل در جنگلهای میرآباد شهرستان سردشت در استان آذربایجان غربی برداشت شد و مشخصات کمی مانند قطر برابرسینه، ارتفاع، ارتفاع تاج و میانگین قطر تاج درختان در قطعههای نمونه مورداندازهگیری قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین درصد پایههای آلوده درختان به موخور در هر سه گونه بلوط ایرانی، ویول و دارمازو در طبقه ارتفاعی بالا 1751-1800 - متر از سطح دریا - و کمترین درصد پایههای آلوده به موخور در طبقات ارتفاعی پایینتر - محدوده ارتفاعی 1450-1550 متر از سطح دریا - قرار داشتند و درصد پایههای آلوده در طبقات بالاتر حدود 3-4 برابر درصد پایههای آلوده در طبقات ارتفاعی پایینتر است. همینطور میانگین تعداد موخور در هر پایه در گونههای بلوط ایرانی و دارمازودر، بالاترین طبقه ارتفاعی از سطح دریا تقریباً 2 برابر طبقات پایین - محدوده ارتفاعی 1551-1600 متر از سطح دریا - و برای گونه ویول 3-5 برابر طبقات پایینتر - - 1450-1550 است.
کلیدواژهها: موخور، میرآباد، بلوط، ارتفاع از سطح دریا
مقدمه
دارواشها نهاندانگانی اپیفیت هستند که بهصورت نیمه انگل بر روی درختان و درختچه ها زندگی میکنند. در ایران سه گونه دارواش وجود دارد، Loranthus europaus، Loranthus grewinkii و Viscum album که دو گونه اول از خانواده Loranthacea هستند - مظفریان، 1386؛ ثابتی، 1372؛Nickrent and Musselman, 2004؛ Watson, . - 2001 گیاه لورانتوس در جنگلهای ایران بهصورت دو گونه مشاهده میشود. Loranthus europaeus که به نام محلی موخور معروف است، یکی از گیاهان نیمه انگل درختان بلوط غرب میباشد. برگهایش کشیده و سبز تیره و گلهای آن زردرنگ و میوه آن سته زردرنگ تخممرغی شکل براق و چسبناک است، L.grewinkii به نام محلی چشمبلبلی مشهور است. اینگونه برگهایش باریک تر و کوتاه تر از موخور است. میوه آن سته تخممرغی شکل و سرخرنگ است. اینگونه گیاهیعموماً بر روی درختان مثمر و غیر مثمر در اغلب نقاط ایران میروید - مظفریان، 1383؛ ثابتی، . - 1385
بذر این گیاه از طریق پرندگان و یا بهصورت مستقیم از گیاه آلوده به سایر درختان منتقل میشود. بذر لورانتوس بعد از رسیدن، با جدا شدن از غلاف تا فاصله 25 متری به اطراف پرتاب میشود و به دلیل داشتن مادهای ژله مانند، قدرت چسبندگی دارد . - Watson, 2001 - محل رویش این گیاه بر روی درخت میزبان بهصورت غده متورم است و یکی از مشخصه های بارز آن ماندگاری بذر بر روی درخت تا اواخر زمستان است. لورانتوس در فصل رویش درخت، بهصورت توده انبوه و سبزرنگ با برگهای گوشتی میروید و مواد معدنی و آب موردنیاز خود را توسط ریشه مکنده - هاستوریوم - از درخت میزبان جذب میکند و در فصل خزان درخت، بهصورت کپه های قهوهای تیره و یا غدههای گرز مانند بر روی درخت بهطور کامل نمایان است Kumbasli - و همکاران 2011؛ مبارکی و توکلی، . - 1390 دارواشها غالباً تجمع مواد غذایی بیشتری در مقایسه با بافتهای میزبان خود دارند Grieve, 2005 - ؛ . - Karunaichamy et al, 1999 درختانی که تعداد زیادی از کپه های دارواش بر روی آن ها زیست میکنند اغلب کاهش رویش و قطر را نسبت به سایر درختان نشان میدهند. ادامه افزایش تعداد دارواش بر روی درخت درنهایتمنجر به مرگ این درختان شدیداً آلوده میگردد که معمولاً چندین دهه به طول میانجامد Briggs, 2003 - ؛ Christenson and Olsen, 2003؛ Karunaichamy et al, . - 1999
بنابراین جهت مبارزه با این آفت نیاز به شناخت دقیق عوامل پراکنش و رشد آن دارد. یکی از عواملی که می تواند بر این مورد مؤثر باشد ارتفاع از سطح دریا است که جز عوامل فیزیوگرافیک طبقهبندی می شود. بنابراین این تحقیق به دنبال شناسایی تأثیر ارتفاع از سطح دریا بر تراکم و نحوه پراکنش موخور در منطقه موردمطالعه است تا بهعنوان بخشی از اطلاعات پایه موردنیاز در مبارزه با آن مورداستفاده قرار گیرد.
مواد و روشها منطقه موردمطالعه:
یک قطعه جنگلی به مساحت تقریبی 200 هکتار - شکل - 1 و با شرایط فیزیوگرافی متفاوت و مختصات طول جغرافیایی 45 درجه و 22 دقیقه و 3 ثانیه تا 45 درجه و 24 دقیقه و 2 ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی 36 درجه و 22 دقیقه و 36 ثانیه تا 36 درجه و 23 دقیقه و 56 ثانیه شمالی در منطقه میرآباد در شهرستان سردشت جهت بررسی میزان پراکنش موخور بر روی درختان در طبقات ارتفاع از سطح دریای مختلف، انتخاب گردید.
شکل .1 موقعیت منطقه موردمطالعه نسبت به استان آذربایجان غربی و شهرستان سردشت
روش تحقیق:
65 قطعهنمونه 5 آری با استفاده از شبکه آماربرداری 150× 200 متر برداشت شد. در هر قطعهنمونه، عامل محیطی ارتفاع از سطح دریا و مشخصههایی ازجمله نام گونه درختی، قطر درخت، ارتفاع درخت، قطر و ارتفاع تاج درخت، تعداد موخور روی هر درخت، ثبت شد.
پس از جمعآوری دادهها از داخل جنگل، ارتفاع از سطح دریا به هفت طبقه ارتفاعی از 1450-1800 متر تقسیمبندی و تعداد و درصد آلودگی به موخور در هر طبقه ارتفاعی بررسی شد.
نتایج
نتایج نشان داد که میانگین قطر برابرسینه، ارتفاع، ارتفاع تاج و میانگین قطر تاج دارای بیشترین مقدار در گونه گردو و کمترین مقدار در گونه زالزالک است و نتایج آزمون تجزیه واریانس مشخص کرد که اختلاف معنیداری بین تمامی
