بخشی از مقاله
مقدمه
یکی از مهمترین بحثهایی که در دانش امروز مورد توجه قرار میگرفته است بحث سلامتی انسان و محیطزیست است که همواره در تمام دنیا جزو اولویتها قرار میگیرد. آلودگی خاک به مواد شیمیایی آلی و معدنی یکی از مهمترین راههایی است که این سلامتی را مورد خطر جدی قرار میدهد. آفتکشها جزء آن دسته از مواد شیمیایی هستند که برای حفاظت محصولات و کنترل آفتها بهکاربرده میشوند و به عنوان یکی از مهمترین آلایندههای محیطی در قرن اخیر شناختهشدهاند. گرچه ارائه ارقام دقیق با توجه به تولید و استفاده آنها در هر کشور مشکل است، میلیونها تن آفت کش به طور سالانه در سرتاسر جهان تولید میشوند - گوردون و همکاران، - 2004 در این تحقیق سم پرمصرف کلودینافوپ پروپارژیل - تاپیک - انتخاب شده است. گزارشها نشان میدهد که این سم در طی ده سال گذشته در ایران جز پر مصرفترین سموم بوده است - فدایی،. - 1389
فناوری حذف آلودگی به فلزات سنگین توسط گیاه - گیاه پالایی - که یک راه حل کم هزینه در رفع آلودگی است در واقع استفاده از گیاهان سبز برای برداشت مواد آلاینده از آب و خاک نظیر فلزات سنگین، ترکیبات آلی - هیدروکربنهای نفتی و کودها و سموم شیمیایی - و مواد رادیو اکتیو است. مطالعاتی نیز در خصوص گونههای مختلف ماکروفیتی درگیر در حذف سموم ضد آفت صورت گرفته است. Typha latifolia، Iris pseudacrous، Phragmites australis تعدادی از اینگونهها بودهاند - جانسون و همکاران،. - 1995 به منظور بررسی تأثیر توان پالایش گیاهان بومی در جذب سموم شیمیایی، گیاهان دارویی منطقه با قابلیتهای اولیه در این زمینه نظیر بافت گوشتی و تولید زیست توده بالا و همچنین توان رشد آنها در مناطق آلوده در منطقه، اثرات مثبت آنها به عنوان گیاهان مقاوم و در برخی موارد انباشت گر در جذب فلزات سنگین - نقره، سرب، کادمیم، آرسنیک، جیوه - و همچنین عدم سابقه بررسی در این خصوص گیاه کنگر فرنگی - Cynara scolymus - در پالایش سم ضد آفت کلودینافوپ انتخاب گردید.
مواد و روشها
آزمایش در یک طرح بلوکی کاملاً تصادفی فاکتوریل در یک محیط نیمه کنترل شده گلخانه با نور طبیعی که با نور مصنوعی لامپهای فلورسنت تکمیل میشد انجام گرفت. برای انجام بررسیها گلخانه دانشکده علوم دانشگاه رازی جهت انجام این مرحله انتخاب گردید طول دوره روشنایی 16 ساعت با شدت نور حدود 160 میکرو مول فوتون بر مترمربع بر ثانیه بود در نظر گرفته شد. متوسط دمای روز- شب به ترتیب 19-25 درجه سانتیگراد بود. هر یک از تیمارها در 3 تکرار انجام شد. میانگین مورد استفاده برای هر تیمار شامل میانگین 3 تکرار بود. بذر گیاه کنگر فرنگی از شرکت پاکان بذر اصفهان تهیه گردید. قبل از کاشت بذور در گلدانها، قوه نامیه و توان جوانه زنی بذرهای مورد نظر بررسی شد.
به این منظور غلظتهای مختلف 0، 2.5، 5، 10، 25و 50 - میلیگرم بر لیتر - از تاپیک - در سه تکرار - آماده گردیدبذرهای گیاه کنگر فرنگی پس از شستشو با آب مقطر، جهت جوانه زنی در گلدانهای پلاستیکی حاوی ماسه شستشو دادهشده، کشت داده شدند. تا مرحله جوانه زنی هر روز بذرها به وسیله آب مقطر آبیاری شدند. پس از رسیدن دانه رست ها به مرحله دو برگی به محیط رشد آنها محلول غذایی هوگلند اضافه شد .بعد از سپری شدن دوره تیمار - دو ماه - گیاهان با غلظتهای مختلف سموم با شرایط ذکرشده، اندام هوایی و ریشه هر دو گیاه جدا شدند و سپس با آب مقطر شستشو داده شدند.
عمل خشک شدن نمونهها در داخل آون 80 درجه سانتیگراد به مدت 3 روز انجام گرفت و وزن خشک اندامها با استفاده از ترازو با 0/001 گرم به دست آمد و جهت آنالیز سموم مورد آزمایش آماده شدند .مقدار معین از نمونه وزن شده و در داخل لوله آزمایش ریخته شد سپس مقدار 4 تا 5 میلیلیتر از استون با درجه خلوص HPLC به آن اضافه گردید. نمونه به مدت 20 دقیقه تحت امواج التراسونیک در دمای 60 در حمام التراسونیک قرار گرفت. سپس حلال از نمونه جدا و با استفاده از سانتریفوژ در دور 6000 دور بر دقیقه سانتریفوژ گردید. قبل از تزریق نمونه به دستگاه HPLC نمونهها با استفاده از صافی نمونه حقیقی 0 /22 میکرومتر صاف گردید.
نتایج و بحث
نتایج آنالیز واریانس بر وزن خشک ریشه گیاه کنگرفرنگی تحت اثر غلظتهای مختلف تاپیک در pH= 5 در سطح 0/01 معنیدار می باشد که بیانگر کاهش در تمام تیمارها نسبت به شاهد میباشد؛ و نشاندهنده این است که حتی غلظتهای پایین تاپیک موجب کاهش وزن خشک ریشه میشود. تیمارهای 2/5 تا 50 میلیگرم بر لیتر تاپیک از نظر اثر بر وزن خشک ریشه اختلاف معنیدار باهم ندارند ولی همه این تیمارها با شاهد اختلاف معنیداری دارند - شکل . - 1نتایج آنالیز واریانس اثر تاپیک بر وزن خشک بخش هوایی در pH= 8 در سطح 0/001 معنی دار میباشد و کاهش وزن خشک بخش هوایی با افزایش غلظت تاپیک به صورت تدریجی است کاهش وزن خشک بخش هوایی در تیمارهای غلظت بالای تاپیک نسبت به تیمار شاهد کاهش وزن خشک محسوس تر است و بیشترین میزان کاهش در تیمار 50 میلیگرم بر لیتر است که نسبت به تیمار شاهد به میزان 27/6 درصد کاهش یافته است - شکل - 2
با بررسی مقایسه دوتایی بین دو - pH 5,8 - از نظر وزن خشک بخش هوایی تحت اثر غلظتهای مختلف تاپیک اختلاف معنیداری در سطح 5 درصد وجود ندارد؛ به عبارت دیگر تحت اثر غلظتهای مختلف تاپیک کاهش وزن خشک بخش هوایی در گیاه کنگر فرنگی در دو pH تفاوت محسوسی ندارد میزان تأثیر pH یکسان بوده نتایج کلی به دست آمده نشان میدهد که کاهش وزن خشک بخش هوایی در گیاه کنگره در pH5 و pH8 به طور تدریجی میباشد به طوری که بیشترین میزان کاهشی مربوط به تیمار mg.L-150 تاپیک میباشد که با تیمار کنترل اختلاف معنیداری را نشان میدهد. ولی در مورد وزن خشک ریشه در گیاه کنگر در pH5 و pH8 کاهش محسوسی در میزان وزن خشک بعد از اعمال تیمارهای مختلف مشاهده نشده و تیمارهای مختلف اختلاف معنیداری باهم ندارند. در مقایسه بین دو pH در مورد وزن خشک ریشه و بخش هوایی اختلاف معنیداری وجود ندارد و تأثیر دو pH برای هر دو مورد یکسان بوده استاختلال در رشد گیاه می تواند به دلایل متعددی از جمله کاهش آب سلول - ، اختلال در تعادل آبی گیاه به دلیل کاهش اندازه و تعداد آوندهای چوبی - شی- رونگ، - 2002 ، کاهش جذب عناصر غذایی ضروری مانند K - ، Ca، Mg، Fe - 155وایجاد می شود - جوجوریسینا . - 2002
