بخشی از مقاله
چکیده
محدوده مطالعاتی جزئی از نوار آتشفشانی کاهک-عباس آباد - زون هاي ساختاري ایران - محسوب می شود که داراي روند شمال شرق- جنوب غرب می باشد. سن واحدهاي سنگی منطقه، ائوسن برآورد شده است. واحدهاي سنگی منطقه از نوع آندزي بازالت، بازالت، تراکی بازالت و برش هاي ولکانیکی می باشد. به طور غالب داراي بافت پورفیریک، گلومروپورفیریک، هیالو میکرولیتی پورفیري هستند. از کانیهاي فرعی موجود در سنگهاي مطالعه شده به کانیهاي اپک، آپاتیت، هماتیت، مگنتیت و از کانیهاي ثانویه به زئولیت، کلریت، کلسیت که در شکستگیهاي موجود در سنگهاي منطقه یافت می شوند می توان اشاره کرد.
این سنگ ها داراي بافت عدم تعادل می باشند. از نشانههاي عدم تعادل موجود در بافتها، به وجود بافت غربالی و منطقهبندي در بلورهاي پیروکسن، گردشدگی در بلورهاي الیوین و پیروکسن می توان اشاره کرد. در این مقاله سعی شده است با بررسی هاي پتروگرافی و با استفاده از روش CSD که معمولترین روش براي اندازه گیري کمّی بافت است، شرایط تبلور ماگماي سازنده سنگهاي منطقه را بازسازي نموده و فرایندهاي دخیل در تولید ماگما را مورد بررسی قرار دهیم. براي این منظور بلورهاي پیروکسن موجود در یک نمونه سنگ بازالت منطقه میاندشت مورد بررسی قرار گرفت.
واژه هاي کلیدي: پراکندگی اندازه بلور - CSD - ، پیروکسن، میاندشت
مقدمه
یک مسئله اساسی در پترولوژي سنگهاي آذرین فهمیدن سرگذشت انجماد ماگما است، و بخصوص براي توضیح دادن که چه فرایندهاي فیزیکی و شیمیایی خصوصیات و ویژگیهاي محصول نهایی را کنترل می کنند. به طور مشخص، تنوع روند پیچیده انجماد ماگما می تواند با مطالعهکردن درجاي سنگهاي هم ماگما که مشخصات بافتی و شیمیایی مختلف دارند بررسی شوند. هر چند برررسی کردن فرایندهاي فیزیکی انجماد ماگما با روشهاي معمول ژئوشیمی و مطالعات کیفی پتروگرافی، به ویژه براي هسته بندي و رشد بلور، که کاملا مستقل از ترکیب شیمیایی سیستم هستند سخت است. بسته به تاریخچه سردشدگی، ماگماهاي با ترکیب مشابه می توانند سنگهایی با ظاهر فیزیکی به طورچشمگیري متفاوت متبلور کنند.
بنابراین اگر ما میخواهیم تفاوت بافتی را درون یک نوع ترکیب واحد سنگی به منظور بررسی کردن تاریخچه سردشدگی و فرایندهاي انجماد بفهمیم، بافت سنگها نیاز دارد به طور کمّی تعیین شود. توزیع اندازه بلور - CSD - مطالعه بافتهاي آذرین، به روش کمّی است که متداولترین پارامتر قابل اندازه گیري آن اندازه دانههاست. اندازه یک بلور یا دانه، یک اندازه فضاي اشغال شده توسط جسم است. اندازه یک ویژگی سه بعدي است که می تواند مطابق با کاربرد پارامتر به چندین روش مختلف تعریف شود.
اگر شکل یک بلور در طول رشد یا انحلال تغییر کند، سپس یک اندازه گیري حجمی بلور ممکن است مفید باشد. اندازه بر اساس حجم ساده است، زیرا هر دانه یک حجم واحدي دارد. براي رشد یا انحلال بلورهایی که شکل آنها تقریبا نامتغیر و ثابت است، یک اندازهگیري خطی اندازه، معمولا مناسب است. از این رو، تغییرات در اندازه بلور میتواند در اصطلاح رشد خطی، میلیمتر بر ثانیه بیان شود در اکثر کاربردهاي زمینشناسی یک اندازهگیري خطی حائز اهمیت است. روش CSD اولین بار توسط راندولف و لارسون براي تبلور صنعتی در مهندسی شیمی استفاده شد و سپس براي استفاده در سیستمهاي ماگمایی توسط کاشمن و مارش مورد استقبال قرار گرفت.
هدف از انجام این روش، مشخص کردن ارتباط نزدیک فعل و انفعالات، بین نرخهاي هسته بندي و رشد در تعیین اندازههاي بلوري معمول سنگهاي بازالتی و براي ارزیابی نقش فرایندهاي ماگمایی در تبلور سنگهاست. این روش یک اصل ساده و منحصر به فرد، که اصل تبلور نامیده می شود را مشخص می سازد.
زمین شناسی منطقه
منطقه میاندشت در شرقی ترین قسمت نقشه زمین شناسی 1:100000 میامی واقع شده است. و در طول جغرافیایی 55 ° 55 ׳ تا 55 °59 ׳ شرقی و عرض جغرافیایی 36 ° 25 ׳ تا 36 °22 ׳ شمالی و در فاصله 33 کیلومتري از میامی، قرار گرفته است. محدوده مطالعاتی، جزئی از نوار آتشفشانی کاهک-عباس آباد محسوب می شود که داراي روند شمال شرق- جنوب غرب می باشد. بر اساس مطالعات صورت گرفته، بازالتهاي منطقه در محدوده آلکالن تا ساب آلکالن و در محیط تکتونو ماگمایی، در محدوده قوس تا درون صفحه اي گزارش شده است واحد هاي سنگی منطقه به دوره سنی ائوسن تعلق دارند.
پتروگرافی
اکثر سنگهاي منطقه داراي ترکیب بازیک - بازالت و الیوین بازالت - می باشند. بازالتها در بر دارنده کانیهایی همانند کلینو پیروکسن، الیوین و پلاژیوکلاز هستند کلینو پیروکسنها عمدتاً درشت بلور، ایدیومورف و از نوع کلینو پیروکسنهایی چون اوژیت می باشند اوژیتها داراي زاویه خاموشی مایل و برخی داراي ماکل نواري، ماکل ساده یا دوتایی و ماکل ساعت شنی هستند. بافت سنگ عمدتا پورفیري است.
پیروکسنها داراي نشانههایی از بافت غیرتعادلی - بافت غربالی - و منطقه بندي میباشند. وجود این بافتهاي غیرتعادلی می تواند به علت تغییر متغیرهایی مانند تغییر فشار، دما، ترکیب شیمیایی که حالت تعادل سیستم قبلی را به هم می ریزد باشد.با توجه به مشاهده این پدیده در پیروکسنهاي منطقه می توان چنین نتیجه گرفت که تغییر در فشار یا میزان مواد فرار در ماگماي سازنده سنگهاي منطقه رخ داده است. از طرفی وجود زون بندي درفنوکریستهاي پیروکسن سنگهاي آتشفشانی فرایندهاي ماگمایی را در اتاق ماگمایی پیش و همزمان با فوران ثبت می کند.
و ساکایاما بافتهاي غیر تعادلی زون بندي درشت بلورهاي پیروکسن در سنگهاي آتشفشانی را به علت اختلاط ماگما میداند و معتقد است، اختلاط ماگمایی مهمترین فرایند براي ایجاد بافتهاي عدم تعادل در این سنگهاست. به اعتقاد وجود بافتهاي غربالی در پیروکسنها نشانه سرعت زیاد سرد شدگی ماگماست. همچنین کانیهاي اپک و خرده بلورهایی از کانیهاي مافیک در زمینه دیده می شود. الیوینها کاملا آلتره و ایدنگسیتی شده می باشند.
این فرایند به نظر دیر و همکاران ، شامل یک تغییر و تبدیل پیوسته در ساختمان اولیوین است و طی آن با ورود اتم هاي هیدروژن به درون ساختمان الیوین و اتصال آن به اتم اکسیژن، کاتیون هاي Si,Fe+2,Mg از شبکه بلوري خارج شده و کاتیون هاي Al,Fe+3,Ca در شبکه بلور جانشین آنها می شوند. پیروکسنها داراي ادخالهایی از کانیهاي اپک می باشند. در برخی از پیروکسنها آثار خلیجخوردگی نیز دیده می شود.
