بخشی از مقاله
-1 مقدمه
امروزه در همه کشورها، به اهمیت بهره وری بعنوان یکی از ضرورتهای توسعه اقتصادی و کسب برتری رقابتی در عرصه های بین المللی تاکید دارند، زیرا در دنیای کنونی رقابت در صحنه های جهانی ابعاد دیگر به خود گرفته و تلاش برای نیل به سطح بهره وری بالاتر یکی از پایه های اصلی این رقابتها را تشکیل می دهد. به این ترتیب اغلب کشورهای در حال توسعه به منظور اشاعه نگرش بهره وری و تعمیم بکارگیری فنون و روشهای بهبود آن، سرمایه گذاری های قابل توجهی را در این زمینه انجام داده و یا در حال انجام دارند .
همچنین در بین کشورهایی که در چند دهه اخیر به پیشرفتهای سریع اقتصادی نایل آمده اند نیز بهره وری طیف گسترده ای یافته است، بطوری که شاید بتوان گفت که پایه توسعه اقتصادی و تکنولوژی کی آنها بر اساس توجه به مقوله بهره وری و اشاعه آن در کلیه سطوح و طبقات جامعه می باشد. ارتقاء بهره وری بر پدیده های اصلی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جوامع تاثیر دارد، مانند؛ افزایش سطح رفاه عمومی، افزایش سطح اشتغال و افزایش توان رقابت اقتصادی
بهره وری میزان محصولی است که از واحد منابع تولیدی؛ یعنی کار، سرمایه و زمین به دست می آید. بهره وری مبین درجه کارایی یک عامل یا مجموعه عوامل تولید، در تولید محصول و یا مجموعه ای از محصولات است
رشداقتصادی و افزایش بهره وری نقش مهمی در کاهش فقر ایفا می کنند. اما در این میان، خود رشد اقتصادی و بهره وری نیز از عوامل زیادی نظیر سرمایه گذاری، سطح آموزش و مهارت نیروی کار، زیر ساخت ها و مسائل نهادی از قبیل امنیت، حقوق مالکیت و دیگر نهاد های حقوقی و قضایی تأثیر می پذیرند. امروزه موضوع افزایش بهره وری از دغدغه های جدی اکثر کشورها، به ویژه کشور های در حال توسعه که بهره وری شان پایین است به شمار می آید.
این امر به دلیل کارکردها و ارتباطات مختلف بهره وری با موضوعاتی از قبیل رفاه، سطح زندگی، سطح دستمزدها، توزیع درآمد، فقر، تورم و مواردی از این دست است. نگاهی به آمارهای فقر در کشورهای در حال توسعه نشان می دهد که هر چند فقر در هر دو جامعه شهری و روستایی به چشم می خورد، لیکن اغلب افراد فقیر در روستاها ساکن اند و شدت فقر در مناطق روستایی غالبًا بیشتر از مناطق شهری است
نسبت جمعیت فعال نقاط روستایی48/5 درصد در سال 1335به حدود 39/7 درصد در سال 1365 کاهش یافته است، در همین دوره زمانی کانون های شهری برخلاف حوزه های روستایی در این زمینه روندی فزاینده داشته اند، میزان فعالیت جمعیت آنان از 45/2 درصد به 45/8 درصد رسیده است، در حالی که سهم حوزه شهری از کل جمعیت فعال کشور از 32/2 درصد در سال 1355 به 55/3 درصد در سال 1365 بالغ گردیده است
از ویژه گی های مهم اقتصادی در نقاط روستایی ایران، پایین بودن بهره وری عوامل تولید است، اقتصاد کشور تا حدود زیادی به اقتصاد کشاورزی وابسته است، عوامل موثر در پایین بودن بهره وری تولید در مناطق روستایی را می توان عمدتا برگرفته شده از دو عامل درونی و بیرونی ذکر کرد، که مانع شکل گیری سرمایه در نواحی روستایی شده و بر عدم برخورداری از امکانات و زیر ساخت های لازم موثر بوده است، همچنین بخش کشاورزی به دلیل ساختار سنتی خود و وجود نیروی کار مازاد به نسبت از تولید اندک برخوردار است و استفاده ناچیز از تکنولوژی ها و ماشین آلات کشاورزی این نقص را تشدید نموده است همچنین عدم برنامه ریزی صحیح گذشته در بهره مندی از محیط در شکل گیری آن بی تأثیر نیست
بهره وری از منابع و ظرفیت های اقتصادی، اجتماعی و محیط سرزمینی، هدف اصلی آمایش سرزمین است که سایر اهداف سطوح توسعه خرد و کلان را نیز در بر می گیرد
هر چند که آمایش سرزمینی با برخورداری امتیاز پیوند با چشم انداز دراز مدت توسعه و راهبردهای اساسی توسعه اقتصادی-اجتماعی، به انعکاس سرزمینی آن می پردازد و برنامه ریزی کالبدی نیز از مزیت تأثیر گذاری بر تصمیمات اجرایی و فرصت عملیاتی شدن راهبردها وتصمیمات خود بهره مند است، اما در صورت نداشتن ساز وکارهای هماهنگی، قادر به پیشبرد نیات دوراندیشانه خود نخواهد بود و این امر باعث می شود تا بهره وری از منابع، سازماندهی فضا و کاربری اراضی در جهتی مخالف با نیات و ترتیبات مورد نظر سند چشم انداز بلند مدت توسعه پیش رود
- بهره برداری بهینه در تولیدات کشاورزی چگونه محقق می گردد؟
-2 مبانی نظری
مطالعات انجام شده بازگوی آن است که در بین واحدهای بهره برداری کوچک و بزرگ از حیث میزان بهره وری تفاوتهای چشمگیری وجود دارد و این تفاوت در ترکیب کشت در این دو گروه بهره برداری ها نیز تا حدود زیادی منعکس است. واحدهای بهره برداری کوچک اغلب به کشت محصولات زراعی کار طلب گرایش دارند در حالی که واحدهای بهره برداری بزرگ اغلب ناگزیر به محصولات استراتژیک با ضریب کار طلبی پایین تر روی می آورند
لیکن بهره برداری از زمین های یکپارچه بدون تردید مطلوبتر از کشت و کار در قالب الگوهای بهره برداری خرد و پراکنده است، زیرا با یکپارچه سازی اراضی مزروعی و روی آوردن به کشت یکپارچه بهره برداری مطلوب از عوامل تولید میسر شده و بها فزایش بازده محصول در واحد سطح، کاهش هزینه های تولید و در نهایت افزایش درآمد جامعه دهقانی منجر می گردد، حال آنکه کشت و کار در اراضی خرد و پراکنده مقرون به صرفه اقتصادی نبوده و بهره برداری مطلوب از منابع آب، خاک، ماشین آلات و نیروی کار در زمین های خرد و پراکنده میسر نیست و به کاهش بازده محصول در واحد سطح و درآمد جامعه دهقانی می انجامد
نتایج حاصل از راهبرد کارآفرینی و توسعه نظام های بهره برداری کشاورزی توسط پاپ زن و گراوندی در سال 1393 نشان داد آنچه که در شرایط کنونی می تواند به عنوان راهبردی برای خروج از این بن بست پیشنهاد شود، تأسیس شرکت های بازار یابی روستایی در مناطق روستایی کشور است. این شرکت ها باتوجه به ظرفیتهایی که دارند می توانند بخش عمده ای از مشکلات اشتغال فارغ التحصیلان کشاورزی و تولید کنندگان روستایی کشور را مرتفع نمایند.
