بخشی از مقاله
چکیده
در قرآن کریم به مومنان امر شده است که بر خداوند توکل نمایند. در آیهي 23 سوره مائده می خوانیم اگر مومن هستید بر خداوند توکل کنید. توکل کردن در ایمان شرط است. هر کس بر خداوند توکل نکند به او ایمان ندارد. پیامبر - ص - وامامان - ع - بیشتر از هر فرد دیگري به خداوند ایمان داشتند و سراسر زندگی آنها نمودي از توکل بر خداوند است. توکل به خداوند باعث می شود انسان جا نزند و همواره در حرکت، تلاش، جهاد و تدبیر براي بهتر عمل کردن باشد. "حسبی االله" عبارتی است که امام موسی کاظم - ع - براي نقش بر انگشتر خود برگزیده بود. این عبارت به معنی "خدا مرا کفایت می کند" می باشد. در این مقاله به معانی این عبارت و مفهوم توکل در زندگی فرد مسلمان پرداخته می شود.
واژههاي کلیدي: حسبی االله، امام موسی کاظم - ع - ، انگشتر، توکل، صبر.
-1 مقدمه
انسان براي کسب فضیلت ها و حرکت در مسیري که بتواند رضایت پروردگارش را بدست آورد و به نیکی در این دنیا و آخرت دست یابد، به معلم و مربی و الگویی مناسب نیازمند است. بهترین الگو براي مسلمانان پیامبر اسلام - ص - است که خداوند در آیهي 21 سوره الاحزاب می فرمایند: لﱠقَدْ کَانَ لَکُمْ فِیَرسُولِ اللﱠهِ أُسْوَةٌ حَسَنَهٌ لِّمَن کَانَ ْیَرجُو اللﱠهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَوَذَکَرَ اللﱠهَ کَثِیرًا، یعنی: " سرمشق و الگوي زیبائی در - شیوهي پندار و گفتار و کردار - پیغمبر خدا براي شما است. براي کسانی که - داراي سه ویژگی باشند: - امید به خدا داشته، و جویاي قیامت باشند، و خداي را بسیار یاد کنند" . و پس از پیامبر - ص - ،امامان هدایتگر الگوهایی شایسته براي انسان مسلمان هستند. تمامی جنبههاي زندگی آنها، مطابق با آموزههاي قرآن و تعلیمات پیامبر - ص - است. امامان ما با ایمانی که در قلب داشتند همواره در حرکت و کار و تلاش و جهاد بودند. هیچگاه به فرومرتبگی راضی نشدند و در آخر صف قرار نگرفتند و به کم خشنود نشدند. مردم آنها را همواره بر دروازه ارزشها و پذیراي امور مهم یافتند که در همه چیز براي رسیدن به ارزشها با پیشگامان به رقابت پرداختند. امامان هدایتگر، آراسته به ایمان و تقواي خداوند، بلند همت، پابرجا و استوار بودند و هیچ رویدادي آنها را به لرزه نمی انداخت.
-2 امام موسی کاظم - ع -
پیشواي هفتم، امام موسی کاظم - ع - که در هفتم صفر 128 ههق در روستاي الواء، میان مدینه و مکه بدنیا آمدند، همانند دیگر امامان براي احیاي فرهنگ اسلامی و گسترش ارزش هاي الهی در طول 35 سال امامت، تمامی مشکلات و سختی ها را به جان خریدند و به فرهنگ صبر و مقاومت معنایی دیگر بخشیدند. آن حضرت استوار و مقاوم در برابر طاغوت ایستادند و در سن 55 سالگی به شهادت رسیدند - محمدي اشتهاردي، . - 1375
-3 ویژگیهاي منحصر به فرد امام موسی کاظم - ع -
در عصر آن حضرت، کسی را توان برابري با ایشان نبود و از نظر علم و تقوا و زهد و عبادت سرآمد روزگار خویش بشمار می آمدند. شیخ مفید در مورد آن حضرت می گوید: "ابوالحسن - ع - پارساترین و فقیه ترین و سخی ترین و با شخصیت ترین اهل زمان خود بود" - جعفریان، . - 1376 یعقوبی، مورخ شهیر، درباره ایشان می نویسد: موسی بن جعفر - ع - عابدترین مردم زمان خود بود. آن حضرت از صالحان، عابدان، سخاوتمندان و بردباران بود و شخصیتی بس بزرگ داشت - انصاري، - 1386 و ذَهَبی، در مورد امام کاظم می نویسد: موسی بن جعفر از سخاوتمندان حکما و از پرهیزگاران عبادت کنندگان بود - جعفریان، . - 1376شیخ طبرسی می نویسد: " آن حضرت حافظ ترین مردم به کتاب خدا بود ... و مردم مدینه او را زینت عبادت کنندگان می نامیدند" - جعفریان، . - 1376 شکی نیست که امام ما به آنچه از سوي پرودگارش نازل گردیده بود، علم و اطلاع کامل داشت و همین باعث گردیده بود داراي شخصیتی والا و ارزشمند باشند و تمام زندگی پر ارزشایشان نمودي از عمل به فرامین پروردگار و توکل بر او باشد.
-4 عبارت حک شده بر انگشتر امام موسی کاظم - ع -
امام موسی کاظم - ع - در طول زندگیشان با سختیهاي بسیاري مواجه شدند، اما همیشه با توکل بر خداوند و یاري او و تدبیر، بر مشکلات فائق آمدند. امام عبارت "حسبی االله" را براي نقش نمودن بر انگشتر خود انتخاب نموده بودند١ - حسینی اصفهانی، . - 1340 این عبارت به معنی:"خدا مراکفایت می کند" یا "خداوند مرا کافی است" می باشد و دو مرتبه در قرآن تکرار شده است. یکبار در آیه 129 سوره التوبه و یکبار در آیه 38 سوره الزمر.در آیه 129 سوره التوبه می خوانیم: ِفَإن تَوَلﱠوْا ُفَقْل حَسْبِیَ اللﱠهُ لَا إِلَٰ◌َه إِلﱠا هُوَۖ◌ عَلیْهِ تَوَکﱠلْتُۖ◌ وَهُوََرﱡب الْعَرْشِ الْعَظِیمِ، یعنی: " اگر آنها - از حق - روي بگردانند، - نگران مباش! - بگو: خداوند مرا کفایت میکند؛ هیچ معبودي جز او نیست؛ بر او توکّل کردم؛ و او صاحب عرش بزرگ است.
" و در آیه 38 سوره الزمر می خوانیم: ... إِنْ أَرَادَنِیَ اللﱠهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنﱠ کَاشِفَاتُ ضُرِّهِ ْأَو أَرَادَنِی بِرَحْمَهٍ هَلْ هُنﱠ مُمْسِکَاتُ رَحْمَتِهِۚ◌ قُلْ حَسْبِیَ اللﱠهُۖ◌ عَلیْهِ یَتَوَکﱠلُ الْمُتَوَکِّلُونَ، یعنی: " اگر خدا زیانی براي من بخواهد، آیا آنها میتوانند گزند او را برطرف سازند؟! و یا اگر رحمتی براي من بخواهد، آیا آنها میتوانند جلو رحمت او را بگیرند؟ بگو:خدا مرا کافی است؛ و همه متوکّلان تنها بر او توکّل میکنند".حک نمودن عبارت "حسبی االله" بر انگشتر نشان از علاقه امام بر این عبارت دارد و آنچه که باعث می گردد، در سختیها و مصیبت ها همواره آرام باشند و بر هیچ کسی جز خداوند دل و امید نبندند.حسیب داراي سه معنی است: -1کافی، -2مراقب و محاسب، -3شریف - دودوزي، . - 1387
حسیب در آیات دیگري از قرآن نیز آماده است. در آیه 6 سوره النساء می خوانیم: وَکَفَیٰ◌ بِاللﱠهِ حَسِیبًا، یعنی: "کافی است خداوند حسابرس و مراقب باشد" ودر آیه 3 سوره الطلاق می خوانیم: َوَمن یَتَوَکﱠلْ عَلی اللﱠهِ فَهُوَ حَسْبُهُ، یعنی: "هر کس بر خداوند توکل کند خدا او را بسنده است". و سوالی است که خداوند از ما می پرسد کهَ:ألیْسَ اللﱠهُ بِکَافٍ عَبْدَهُ - الزمر - 36 –، یعنی:"آیا خداوند براي - حفاظت و حمایت از - بندهاش کافی نیست؟".امام موسی کاظم - ع - حافظترین فرد به قرآن بودند و بیشتر از هر فرد دیگري با معانی آیات و فرمودههاي پروردگار آشنایی داشتند. ایشان در طول زندگی پربارشان همواره به هدایت امت پرداختند و معلم و مربی دلسوز بودند.
-5 ویژگی هاي مسلمان با ایمان
فرق انسان مسلمانِ با ایمان با غیرمسلمان به یاد آوري االله است و زندگی لحظه به لحظه در کنار پروردگار تا جایی که این انسان موحد بگوید: إِنﱠ صَلاتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَايَ وَمَمَاتِی لِلﱠهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ - الانعام - 162 – یعنی: "نماز و عبادات و زندگی و مرگ من، همه براي خداوند پروردگار جهانیان است" و این خواسته االله است، زیرا که این آیه با عبارت "قُل" یعنی: "بگو"
شروع می شود.خداوند بزرگ و والا مرتبه در آیهي 124 سوره طه می فرماید: وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِي فَإِنﱠ ُلَه مَعِیشَهً ضَنکًاَونحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ أَعْمَیٰ◌ یعنی: "و هر کس از یاد من روي گردان شود، زندگی - سخت و - تنگی خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور میکنیم." و در آیهي 151 سورهآلعمران می فرماید: سَنُلْقِی فِی قُلوبِ الﱠذِینَ کَفَرُوا الرﱡعْبَ بِمَا أَشْرَکُوا بِاللﱠهِ، یعنی: "در دلهاي کافران به خاطر شرکشان به االله، رعب و وحشت خواهیم انداخت".
و در آیه 40 سوره النور می فرماید: وَمَن ْلﱠم یَجْعَلِ اللﱠهُ ُلَه نُورًا فَمَا ُلَه مِن نﱡورٍ یعنی: "کسی که االله نوري برایش قرار نداده باشد، نوري ندارد".انسان نیازمند نوري از جانب خداوند است تا در سایهي آن در میان مردم راه برود. خداوند می فرماید: أَوَمَن کَانَ مَیْتًا فَأَحْیَیْنَاهُ وَجَعَلْنَا ُلَه نُورًا یَمْشِی ِبِه فِی النﱠاسِ کَمَن مﱠثَلُهُ فِی الظﱡلُمَاتِ لَیْسَ بِخَارِجٍ مِّنْهَاۚ◌ کَذَٰ◌لِکَ زُیِّنَ لِلْکَافِرِینَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ122 - الانعام - ، یعنی: "آیا کسی که مرده بوده است و ما او را زنده کرده ایم و نوري فرا راه او نهادهایم که در پرتو آن در میان مردم راه می رود مانند کسی است که به مَثَل گویی در تاریکیها فرو رفته است و از آن تاریکیها نمی تواند بیرون بیاید؟"
