بخشی از مقاله
چکیده
یکی از ابزارهای مطلوب در نیل انسان به سعادت که همانا هدف غایی و نهایی او می باشد؛ سیاست است. سیاست و نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی موضوع برجسته آیات و روایات می باشد، چنانکه می توان با سیری در تاریخ انبیاء و اولیای الهی این موضوع را مورد مداقه قرار داد. شایان ذکر است که بعضا عالمان جهان اسلام نیز این راه پر رهرو را به خوبی طی کرده و توانستند نام خود را بر تارک این پهنه عظیم به خوبی به یادگار بگذارند. از برجسته ترین عالمان که خود آگاه است و آگاهی بخشی را نیز به بهترین نحو انجام می داده است، امام خمینی - ره - می باشد. ایشان به سیاست به عنوان پدیده ای مطلوب می نگرد و با گره زدن آن با اندیشه دینی، سعی در نشان دادن وجهه سعادتمندانه آن دارد. برای بررسی چگونگی نگرش امام خمینی - ره - در باب مطلوبیت سیاست، به کتابها، مقالات و پایگاه های اینترنتی معتبر مراجعه شده و با بهره گیری و تحلیل آراء اندیشمندان در این باره، اطلاعات تحقیق حاضر، گردآوری شده است. بررسی آراء و نظرات پژوهشگران این عرصه، ما را به این نکته رسانید که رویکرد امام خمینی - ره - به سیاست دین محور است و هدف رهبران سیاست و دین را در یک اندیشه می داند که همان سعادت و سیر تکامل الهی - کمال - است.
واژههای کلیدی: سیاست - دین - سیاست الهی - امام خمینی - ره - .
-1 مقدمه
در زمانی که جهان خواران و ابر قدرت ها به سیاست به عنوان تنها مولفه اِعمال قدرت بر دیگران می نگریستند و تعریفشان از سیاست اداره مملکت در جهت منافع و حفظ قدرت خود بود و در این راه از هر ابزاری استفاده می کردند بدون اینکه ملاحظات اخلاقی را در نظر بگیرند، روحانی اصیلی که اندیشه های او برگرفته از دین مبین اسلام بود موضوع رابطه دین و سیاست را در جهان مطرح کرد و تعریف جدیدی از سیاست ارائه نمود که با این تعریف، سیاست در دین جایگاه یافت و نشان داد که سیاست چون دین هدف والایی دارد که متضاد با قدرت، فساد و .... است و موازی با راه انبیا و برقراری عدل و انصاف در جامعه و حرکت در مسیری الهی و سعادتمندانه است.
-2 اهمیت و ضرورت تحقیق
هرچند اندیشمندان بسیاری درباره ارتباط دین و سیاست از دیدگاه امام خمینی - ره - پژوهش هایی انجام داده اند؛ اما با این وجود هنوز می توان از بعدی دیگر، به این مساله پرداخت. پیروی نکردن گروهی از کشورها از سیاست مطلوب مورد نظر امام خمینی - ره - جنگ ها و ناآرامی هایی را در منطقه و سطح گسترده تر ایجاد کرده است که این مساله بیانگر برداشتاشتباهی است که گردانندگان حکومت در فکر آن هستند. از مهمترین مصادیق این مساله، جدایی دین و سیاست در افکار دولتمردان می باشد. هنوز ابعاد مختلفی از سیاست مطلوب نیازمند تحلیل محتوایی است تا اهمیت موضوع را بیان کند که این اندیشه در ایران و در بعضی کشورهای اسلامی موجبات ثبات کشورها را پدید آورده و سبب برقراری آرامش و قرار گرفتن انسانها در مسیر تکامل الهی شده است .بنابراین در این مقاله سعی شده است جایگاه اصیل سیاست در اسلام مطابق دیدگاه امام خمینی - ره - ترسیم شود.
-3 تعریف دین
"دین، چیزی جز سنت حیات و راه و روشی نیست که بر انسان واجب است آن را پیشه کند تا سعادتمند شود چون دین برنامه سعادت انسان را در بر دارد پس باید از آن اطاعت کند . پس همچنان که سایر مخلوقات به سوی سعادت و هدف ایده آل خود هدایت فطری شده اند انسان نیز دارای فطرتی است که اورا به سوی تکمیل نواقص و رفع حوائجش هدایت نموده و به کمال و سعادت می رساند و انسان به خاطر انسان بودن یک سعادت و یک شقاوت بیش ندارد. پس این سعادت در همه مشترک بوده و از طریق دین یا همان برنامه زندگی بدست می آید."[1]
-4 دیدگاه امام خمینی - ره - در مورد دین
از تحلیل آثار امام قدس - ره - چنین بر می آید که ایشان اول ، دین رادارای مبدا آسمانی می داند. دوم، رسالت دینی را هدایت جامعه انسانی به سوی سعادت و کمال تعریف می کند.سوم ، سیاست را از ارکان مهم و ابزار موثر دین برای تامین اهداف آن بر شمرده است .[2] دین در نگاه امام خمینی - ره - یک برنامه جامع و کامل انسان سازی است که به تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان می پردازد؛ چرا که هدف دین تربیت انسان است.
-5 معنا و مفهوم سیاست
واژه "سیاست" معادل کلمه politic و ریشه لاتین آن polis است که به معنای شهر و شهروندی و قانون اساسی یا ساختار حقوقی آمده است. این واژه در لغت به معنای حکومت ، ریاست ،امر و نهی، سزا و تنبیه، پرورش و پروراندن به امور مردم بر طبق مصالحشان آمده است .[3] سیاست با توجه به دیدگاه های مختلف تعاریف متفاوتی دارد که در اینجا به چند نمونه از این تعاریف می پردازیم:
- از نظر کایتانوموسکا سیاست " حکومت کردن بر انسان هاست " و هارولد لاسکی سیاست یعنی دانستن اینکه " چه کسی می برد ، چه می برد ،چه موقع می برد .....". مهمترین تعریف سیاست در میان متفکران سیاسی غرب این است که آن را مبارزه برای قدرت و نفوذ و اعمال آن درجامعه می دانند .[4]حضرت علی - ع - می فرماید:بدان به درستی که بهترین بندگان خدا نزد خدا رهبر سیاسی عادلی است که هدایت شده و هدایتگر باشد .[5] نقطه مشترک تمامی این تعاریفی که بدانها پرداخته شد، هدایت جامعه و حرکت انسان به سمت مصالح درست می باشد.
-6 سه رویکرد به سیاست
با توجه به این مساله که سیاست از دیرباز مورد توجه اندیشمندان بوده است و چه در زمانهای گذشته و چه در حال حاضر این مساله که آیا سیاست فقط همان سیاستی است که توسط آن حاکمان به هر نحو که میخواستند حکومت می کردند و یا برداشت دیگری از سیاست هم وجود دارد یا خیر؟ سبب ساز این مساله شده که رویکردهایی گوناگون نسبت به سیاست به وجود آید. قصد داریم در این قسمت از پژوهش به بررسی این رویکردها بپردازیم.
-1 نگرش مدرن به سیاست که با تکیه بر واقع گرایی محض و دنیاگرایی و بینش مادی سیاست، از هر ابزاری برای رسیدن به هدف بهره می گیرد.
-2 نگرش فیلسوفان کلاسیک غرب چون افلاطون و ارسطو که سیاست به مفهوم مدیریت را با دانش و فضیلت مورد نظر خویش می آمیزند و به آن رنگ معنوی می دهند.
- 3 نگرش شرقیان به ویژه ایرانیان و مسلمانان این است که سیاست با اخلاق متعالی ، معنویت ، اشراق ، هدایت ، نجات و رسیدن به سعادت درهم آمیخته است و لذا سیاست فضیلت است .[6] این دیدگاه، بسیار با سیاست مطلوب و مورد نظر امام خمینی - ره - هماهنگ می باشد.
-7 سیاست در دیدگاه امام خمینی - ره -
-"سیاست معنایش همین وضع آن چیز هایی - است - که در یک کشوری می گذرد از حیث اداره آن کشور".[7] -سیاست راه بردن انسان در مسیر هدایت و کمال جامعه به سوی مصالح آن می باشد لذا دانش سیاست نیز دانش هدایت، کمال جویی، تربیت، پرورش آدمیان، حذف موانع و حجاب ها برای رسیدن به سعادت راستین است .[8]
-" سیاست ، هدایت جامعه در جهت مصالح دنیوی و اخروی است " و " این سیاست ، مختص به انبیا و علمای آگاه اسلام است " .[3] در تمام تعاریفی که امام خمینی - ره - در بیانات خود از سیاست مطرح کرده جمع مشترک کلماتی چون اداره جامعه، اجرای قوانین، برقراری عدل، هدایت انسان و سوق دادن انسان ها در مسیر کمال و سعادت راستین است که موازی باهدف انبیاء است.
-8 اقسام سیاست از دیدگاه امام خمینی - ره -
-1 سیاست شیطانی سیاستی است که دارای این چند ویژگی می باشد:دروغگویی و ناراستی ؛ فریب و حیله یا نیرنگ و سلطه بر مردم از طریق فریب و تزویر؛ هوای نفس و امیال فردی و مادی.[8] این بعد از سیاست اداره جامعه با ویژگی های منفی است.
-2 سیاست حیوانی - سیاست این جهانی - که معیارهای سیاست صحیح یا حیوانی عبارتند از: عاری بودن از دروغ، فریب و خدعه؛ رعایت مصالح و خیر عمومی - کل جامعه - ؛ تمرکز بر تامین رفاه و سعادت این جهانی افراد - از لحاظ هدف معطوف به مصالح - .[8] در این نوع از سیاست ،حاکم برای تحقق نیاز های صرفا مادی جامعه اقدام می کند و از کاربرد خدعه و امور شیطانی پرهیز دارد .[3]
-3 سیاست اسلامی - الهی - ویژگی ها و معیارهای آن شامل:
سعادت محور بودن؛ توجه به دو بعد و دو ساحت اصلی انسان؛ در نظر گرفتن دنیا و آخرت انسان و تلاش در جهت تامین هدف؛ عام و جهان شمول و انسانی بودن؛ عاری از فریب و دروغ، خدعه، نیرنگ و سایر مظاهر شیطانی؛ رعایت مصالح دنیا و
