بخشی از مقاله
چکیده :
سبک زندگی در دنیای غرب بر محور لیبرالیسم قرار گرفته است ، در لیبرالیسم انسان و فردیت در مرکز قرار می گیرد. در واقع در آن مکتب جایی برای کمک به همنوع معنا پیدا نمی کند. زیرا مهم فرد است. و فرد اگر تشخیص داد می تواند دیگران را فراموش کند. می توان اضافه کرد در لیبرالیسم مسائلی مهم می شود که لذایذ دنیوی انسان را بیشتر کند. و هیچ چیز نباید جلوی خوشبختی مادی انسان را بگیرد. در مقابل دین مبین اسلام همواره نسبت به کمک به فقرا و ایتام تاکید فرموده است. و اعلام داشته است که یک جامعه اسلامی یک زندگی سالم نخواهد داشت مگر اینکه به فقرا کمک کند. در همین راستا توجه به فقرا را در فرمایشات پیامبر اکرم و تمامی ائمه اطهار را مشاهده می کنیم. و یکی از اساسی ترین مسائل الگوهای سبک زندگی اسلامی از بین بردن فقر در جامعه اسلامی است.
در همین راستا امام خمینی - ره - انقلابی را در سال 57 در ایران به پیروزی رساند که به دنبال اجرا و احیای شعارهای اسلام بود. لذا توجه به طبقات پایین که در کلام ایشان طبقه مستضعف خطاب می شدند در نظام جدید جمهوری اسلامی جایگاهی بارز یافت. و امام بارها اعلام داشتند که جامعه ما اسلامی نخواهد بود ، مگر اینکه توجه ویژه ای به فقرا داشته باشیم و فقر را در جامعه اسلامی از بین ببریم. در واقع یکی از شاخص های ×اساسی سبک زندگی اسلامی از دیدگاه امام از بین بردن فقر است.
مقدمه :
از زمانی که پیامبر اسلام در 13 سال قبل از هجرت در مکه تبلیغ دین اسلام را آغاز کرد همواره به کمک به فقرا تاکید می کردند. و رسیدگی به فقرا جایگاهی بارز در حرکات ایشان یافت. بعد از ایشان هم در فرمایشات مبارک امام علی - ع - و بقیه امامان نیز همیشه کمک به فقرا تاکید شده است. در واقع در اسلام یک مسلمان یک زندگی سالم نخواهد داشت مگر اینکه به فقرا کمک کند. در واقع احکام اسلامی نظیر خمس و زکات تا حدودی در این چارچوب قرار می گیرد.
در همین راستا است که نظام جمهوری اسلامی که بر اساس تعالیم اسلام ایجاد شده است ؛ از همان ابتدا یکی از پایه های آن ایجاد عدالت اجتماعی و کمک به فقرا تعریف می شود. در واقع امام خمینی - ره - بنیانگذار انقلاب اسلامی همیشه روی مساله از بین بردن فقر تاکید می فرمودند . لذا ایشان واژه مستضعف برای توصیف طبقات فقیر بکار بردند. می توان گفت تشکیل کمیته امداد امام خمینی - ره - به دستور امام راحل به خاطر کمک به فقرا ایجاد شد . بعد از امام راحل هم می بینیم که مقام معظم رهبری حضرت آیت االله العظمی خامنه ای هم در فرمایشاتشان روی این ×مساله - از بین بردن فقر- تاکید داشته و دارند. در همین راستا نگارندگان به دنبال پاسخ به سوالات زیر هستند :
- مساله کمک به فقرا چه جایگاهی در اسلام برخوردار است ؟
- کمک به فقرا چه جایگاهی در اندیشه سیاسی بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی - ره - و مقام معظم رهبری را به ×خود اختصاص داده است ؟
- در سبک زندگی اسلامی از بین بردن فقر و کمک به فقرا کجا قرار می گیرد ؟
در پاسخ به این سوالات فرضیه پژوهش اینگونه مطرح می شود که در تمام سیره پیامبر و ائمه اطهار کمک به فقرا و ایتام دیده می شود. در واقع ما نمی توانیم هیچ گاه در زندگی ائمه مساله کمک به فقرا و ایتام را فراموش کنیم. در همین چارچوب امام خمینی - ره - که از سلاله پاک ائمه اطهار بود کمک به فقرا را در اولویت نظام نوپای جمهوری اسلامی قرار داد. و آن ها را طبقات مستضعف خطاب کرد. بعد از ایشان هم مقام معظم رهبری روی مساله کمک به فقرا تاکید فرموده اند .می توان گفت نمی توانیم یک زندگی اسلامی داشته باشیم با وجود اینکه فقرا فراموش کنیم . و کمک به فقرا یکی از الگوهای اساسی سبک ×زندگی اسلامی است .
روش این پژوهش روش توصیفی - تحلیلی است ، یعنی با توصیف سخنان پیامبر ، امام علی - ع - ، حضرت امام و مقام معظم رهبری به تحلیل فرمایشات آن ها درباره اهمیت جایگاه کمک به فقرا در اسلام بپردازیم. روش گردآوری اطلاعات هم ×کتابخانه ای - اینترنتی است. هدف نگارندگان از پژوهش این است که یک زندگی اسلامی صحیح نمی باشد مگر اینکه به فقرا کمک شود و مساله فقر ×در جامعه اسلامی حل شود. در آن صورت است که می توانیم از سبک زندگی اسلامی صحبت کنیم.
در این پژوهش ما ابتدا سعی می کنیم با توجه به اینکه بعد از پیامبر تنها امامی که توانست به خلافت برسد ، امام علی - ع - بود . بنابراین با توجه به زندگی و فرمایشات ایشان درموردکمک به فقرا و ایتام ، به جایگاه این مسائل در سبک زندگی اسلامی برسیم. سپس به جایگاه کمک به فقرا در انقلاب اسلامی ، فرمایشات امام خمینی و مقام معظم رهبری را بررسی ×کنیم . در نهایت به جایگاه کمک به فقرا در الگوی سبک زندگی اسلامی بپردازیم . و در انتها نتیجه گیری کنیم.
الف- کمک به فقرا از دیدگاه امام علی - ع - :
بعد از رحلت پیامبر در 28 صفر 11 هجری و شکل گیری حادثه سقیفه بنی ساعده ، عملا خلافت الهی علی بن ابی طالب گرفته شد. ولی مشکل از زمان خلیفه سوم ، عثمان بن عفان ایجاد شد. و با توجه به اینکه عثمان از بنی امیه بود ، بسیاری از خاندان بنی امیه وارد قدرت شدند. و یک مسابقه ثروت اندوزی و اشراف گری در بین حاکمان اموی عثمان در سراسر جهان اسلام ایجاد شد. و اولین بار در تاریخ اسلام یک عده از حکام نظیر معاویه برای خود کاخ ها ساختند.
مساله توجه به فقرا و ایتام نزد خلیفه و حکام او به فراموشی سپرده شد. و در راستای همین سیاست است که ابوذر غفاری صحابه راستین پیامبر یکی از اولین کسانی بود که به مخالفت با سیاست های عثمان پرداخت. به عبارت دیگر : » ابوذر غفاری ، تخستین صحابی بود که به رویایی آشکاری با سیره عثمان پرداخت. به خلاف خلیفه سوم و کعب الاحبار ، که انباشت ثروت ، پس از پرداخت حقوق شرعیه را مشروع می شمردند ، ابوذر با استناد به حرمت احکتار و کنز ، خلیفه را صریحا به باد انتقاد می گرفت. «
در راستای همین سیاست های اشتباه بود که باعث نارضایتی های گسترده در سراسر جهان اسلام شد.که در نهایت معترضان به مدینه آمده و بر علیه خلیفه قیام کرده و در نهایت او را از بین بردند. سپس مردم به درب خانه امام علی - ع - هجوم آورده و بعد از اصرار فراوان مردم ، امام خلافت را پذیرفت. امام علی - ع - از همان روز اول خلافت اعلام داشت که سبک زندگی اسلامی با اشراف گری مخالف است. سبک زندگی اسلامی فراموشی فقرا را نخواهد پذیرفت. به همین خاطر از همان ابتدا سعی کرد به فقرا و ایتام کمک کند. به طوری که همیشه به والیان خود توجه به فقرا را تاکید می فرمودند. به عنوان نمونه در سال 38 هجری هنگامی که مالک اشتر را به عنوان والی مصر انتخاب می کنند.
اینگونه طی نامه ای به او اعلام می فرمایند : » سپاس خدا را ! خدا را ! در خصوص طبقات پایین و محروم جامعه که هیچ چاره ندارند که عبارتند از زمین گیران ، نیازمندان ، گرفتاران و دردمندان . همانا در این طبقه محروم گروهی خویشتنداری کرده و گروهی به گداهی دست نیاز برمی دارند، پس برای خدا پاسدار حق باش که خداوند بر این طبقه معین فرموده است . بخشی از بیت المال و بخشی از غله های زمین های غنیمتی اسلام را در هر شهری به طبقات پایین اختصاص داده ، زیرا برای دورترین مسلمانان همانند نزدیک ترین آن ها سهمی مساوی وجود دارد.
تو مسوول رعایت آن می باشی. مبادا سرمستی حکومت تو را از رسیدگی به آنان باز دارد ، همواره در فکر مشکلات آنان باش و از آنان روی برمگردان . » - دشتی ، 1384 ، صفحه - 527 در جایی دیگر در نامه ای به اشعث بن قیس فرماندار آذربایجان می نویسد که بیت المال امانتی است در دست تو و باید به درستی از آن استفاده کنی و فقرا را فراموش نکنی : » همواره پست فرمانداری برای تو وسیله آب و نان نبوده ، بلکه امانتی در گردن تو است. باید از فرمانده و امام خود اطاعت کنی . - « پیشین - حال می توان گفت که از بین بردن فقر سهم گسترده ای در ایجاد سبک زندگی ×اسلامی دارد.
جایگاه مبارزه با فقر در در انقلاب اسلامی :
در ادبیات سیاسی به رژیم پهلوی دوم ، رژیم هزار فامیل گفته می شد. رژیمی که در آن یک عده توانسته بودند با متصل به دربار پهلوی و استفاده از وضعیت شبه خصوصی و شبه مدرن آن سودهای زیادی به جیب بزنند. در طرف مقابل اکثریت مردم ایران از خان گسترده نفت بهره ای نبرده بودند. و قشر وسیعی از مردم در حاشیه شهرها زندگی می کردند. در همین راستا یکی از پیاده نظام های انقلاب اسلامی همین طبقات پایین جامعه بودند. بنابراین انقلاب اسلامی به دنبال رفع فقر و ایجاد عدالت در جامعه بود.
به عبارت دیگر از روزهای اولیه شکل گیری نهضت انقلاب اسلامی ایران عدالت به یکی از پایه های نهضت تبدیل شد. به نحوی که وقتی به جامعه شناسی شعارهای انقلابیون قبل از پیروزی انقلاب در طی سال های 42 تا 56 توجه می کنیم می بینیم که : » از 2135 شعار مربوط به انقلاب اسلامی ایران حدود 139 مورد از شعارها 6/5 - درصد از کل شعارها - به گونه ای مستقیم یا غیر مستقیم در ارتباط با عدالت بوده است.
