بخشی از مقاله
چکیده
محدوده اکتشافی داغ دالی از نظر تقسیمات کشوری در استان آذر بایجان غربی واقع شده است، که در فاصله تقریبی 45 کیلومتری شمال غربی شهرستان تکاب قرار گرفته است. هدف از این مقاله، جداسازی جوامع ژئوشیمیایی برای چهار عنصر طلا، نقره، روی و سرب در منطقه با استفاده از روشهای ساختاری - فرکتال - عیار - تعداد و عیار - مساحت بر پایه دادههای به دست آمده از برداشت دادههای خاک میباشد، در این منطقه در مجموع به تعداد 204 نمونه برداشت شده است. مقادیر حد آستانهای برای عناصر مورد بررسی به ترتیب 0/064، 4، 647 و - ppm - 162 تعیین شد.
بررسیهای آماری، ریاضی و جداسازی آنومالی ها به کمک نرمافزارهای ArcGIS , SPSS, SGems EXCEL انجام گرفته است. ابتدا پیشپردازشها و پردازشهای آماری بر روی این عناصر صورت پذیرفت. سپس با استفاده از روشهای فرکتالی عیار - تعداد و عیار - مساحت بیهنجاریهای این عناصر مشخص گردید و نقشههای آنها رسم شد. همچنین مقایسه میان دو روش فرکتالی عیار - تعداد و عیار - مساحت با توجه به جایگاه زمین-شناسی، ساختارهای موجود و واحدهای سنگی انجام گرفت. مقایسه نتایج حاصل از این دو روش نشان داد که ناهنجاریهای ژئوشیمیایی بدست آمده به روش عیار- مساحت قابل اعتمادتر است. بر این اساس، محدودههای ناهنجار در نقشههای ژئوشیمیایی مشخص شد.
مقدمه
ژئوشیمی اکتشافی با تکیه بر اصول رفتار شیمیایی عناصر و مناسبات گروهی آنها، در پی یافتن کلیدهایی است که با استفاده از آنها نقاط امیدبخش و زونهای کانیسازی را معرفی نماید .[1] اصولا، عناصر پرتحرک مانند مس، روی و طلا بهترین نتیجه را در هالههای ژئوشیمیایی ثانویه خاک به دست میدهند 2] و .[3 دادههای ژئوشیمیایی خاکی در مطالعات اکتشاف ناحیهای به ویژه یافتن بیهنجاریهای نخستین و مناطق امیدبخش معدنی اهمیت زیادی دارند.
تفسیر این دادهها با استفاده از روشهای فرکتالی در سالهای گذشته کمک بسیاری به یافتن بیهنجاریهای ارزشمند مواد معدنی و یافتن مناطق امیدبخش کانهزایی کرده است 4] و .[5 هندسه فرکتال برای نخستین بار در سال 1983 توسط پروفسور ماندلبروت مطرح شد.[6] از آن پس پژوهشگران از مدل سازی فرکتالی برای جدایش بیهنجاری های ژئوشیمیایی و نیز تحلیل دادههای ژئوفیزیکی در اکتشاف ذخایر معدنی استفاده کرده اند . تورکات در سال 1986 نشان داد که بین میزان ذخایر تجمعی در یک کانسار با عیارهای متوسط بخشهای مختلف آن رابطه فرکتالی وجود دارد.
[7] چنگ و همکاران برای نخستین بار از روشهای عیار - مساحت و عیار - محیط روی کانسار مس - طلای پورفیری - Mitchel-Sulphurets - در بریتیش کلمبیای کانادا استفاده کردند .[8] به طور کلی دادههای اکتشافی به ویژه ژئوشیمیایی رفتار چند فرکتالی دارند که این نشانگر میزان تغییرات در شرایط زمینشناسی، ژئوشیمیایی، دگرسانی، هوازدگی سطحی و به دنبال آن مراحل غنیشدگی و کانیسازی یک عنصر است. با اینها با دادهها و مشاهدات زمین-شناسی درستی این مدلسازیها به خوبی مشخص شده است 9]، 10 و .[11
زمینشناسی منطقه
محدوده داغ دالی به مساحت تقریبی 20 /725 کیلومترمربع میباشد - شکل . - 1 از نظر تقسیمبندی زونهای ساختمانی ایران منطقه مورد مطالعه در محدوده نوار سنندج - سیرجان، زون خوی - مهاباد و محل برخورد زونهای ساختمانی البرز- آذربایجان و ایران مرکزی میباشد. قدیمیترین سنگهای موجود در منطقه شامل سنگهای شدیدا دگرگون شده پرکامبرین از قبیل میکاشیست، گنایس ، مرمر و آمفیبولیت می باشد؛ که دارای امتداد ساختمانی شمال غربی-جنوب شرقی میباشد. توالی چینه ای در منطقه با شیستهای کهر آغاز و به سازند قرمز بالائی ختم میشود.
فعالیتهای آتشفشانی در این منطقه در پرکامبرین پسین ،کرتاسه، ائوسن، الیگومیوسن و پس از میوسن رخ داده است. کانیسازی در این محدوده نتیجه عملکرد محلولهای هیدروترمال در امتداد شکستگیها و زونهای گسله میباشد. در این مقاله به دلیل هوازدگی و اکسیداسیون زون کانه دار و طبیعیت فرسایش پذیر سنگهای شیلی موجود در منطقه، قشری از خاک سطحی بر روی سنگها تشکیل شده است، لذا اکتشافات ژئوشیمیایی به روش ژئوشیمی خاک در این محدوده میتواند به شناخت بیهنجاریهای ژئوشیمیایی کمک نماید.
برداشت نمونه و آمادهسازی دادههای اکتشافی
عملیات اکتشافی گستردهای در محدودهی داغ دالی توسط شرکت پویا زرکان آق دره انجام گرفته است، از جمله کارهای اکتشافی انجام گرفته شامل نمونهبرداری سیستماتیک از خاک در یک شبکه 50*20 متری به تعداد 204نمونه است. آنالیز شیمیایی چهار عنصری به روش جذب اتمی برای چهار عنصر طلا، نقره، سرب و روی انجام شده است.در شکل - 1 - موقعیت موقعیت نمونههای برداشت شده نشان داده شده است - شکل . - 1
ردهبندی، توزیع فراوانی و متغیرهای آماری دادهها
یکی از مهمترین بخشها در هر پروژه، فایلبندی اطلاعات و دادههای خام آن پروژه است. در این پروژه فایلبندی اطلاعات عددی حاصل از تجزیه نمونهها در محیط نرمافزار Excel و اطلاعات نقشهای در محیط نرمافزار ArcGIS صورت گرفته است. مهمترین متغیرهای آماری که در تعبیر و تفسیر دادهها مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از: میانگین، میانه، چولگی، کشیدگی، بیشینه، کمینه، واریانس و انحراف معیار که این متغیرها برای عناصر طلا، نقره، روی و سرب محاسبه شد. هیستگرام نمونهها به کمک نرمافزار SPSS ترسم شد که حاکی از عدم نرمالبودن تابع توزیع این عناصر میباشد، برای نرمالسازی از روش کاکس و باکس در نرمافزار SGems استفاده شده است. - شکل . - 2
