بخشی از مقاله
ارتباط رخساره های رسوبی با گسترش فرایندهای دیازنزی در سازند زرد ( برش سقا و تکل کوه) در شمال غرب کپه داغ
1 -کار شناس ارشد رسوب شناسی وسنگ شناسی رسوبی دانشگاه فردوسی مشهد 2 -گروه زمین شناسی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده:
سازند زرد توالی نازک تا ضخیمی از سنگها ی کربناته به سن هوترین- بارمین است که به صورت هم شیب بین سازندهای مزدوران در زیر و تیرگان در بالا قرار گرفته است. رخساره های سازند نشانگر رسوبگذاری در یک رمپ کربناته است. برشهای مورد مطالعه درحدود ؟ کیلومتری غرب بجنورد قرار گرفته است . برش سقا شامل رخسارههای لاگونی و قسمت های عمیقتردریای بازو برش تکل کوه شامل رخساره های لاگون و سد و دریای باز است. بیشترین ضخامت رسوبات در هر دو برش متعلق به دریای باز است. از فرایندهای دیاژنزی در سازند زرد میتوان به فرایند های میکرایتی شدن ، هماتیتی شدن ، نوشکلی
،فشردگی، انحلال، ، سیمانی شدن، دولومیتی شدن، سلیسی شدن، پیریتی شدن، گلوکونیتی شدن، انیدریتی شدن، بورینگ ، شکستگی و رگچه های انحلالی اشاره کرد که میکریتی شدن فرایند غالب در دو برش مورد مطالعه است.
واژگان کلیدی: سازند زرد، برش سقا ،برش تکل کوه، دیاژنز
1 -مقدمه:
سازند زرد توالی از سنگهای کربناته به سن هوترین – بارمین می باشد که به صورت هم شیب روی سازند مزدوران و زیر سازند تیرگان قرار دارد(افشارحرب، .(1373 برش سقا؟ کیلومتری و برش تکل کوه به ؟ کیلومتری غرب بجنورد قرار گرفته که فاصله این دو برش از یکدیگر ؟ کیلومتر است. برخی از فرایندهای دیاژنزی مستقیما به ماهیت فیزیکی رسوبات بستگی دارند و نحت کنترل بافت اولیه رسوب اند. فرایندهای دیاژنتیک نقش مهمی در تغییر بافت اولیه همزمان با رسوبگذاری در سنگ کربناته دارد. دیاژنز در کربنات ها در ارتباط با فرایندهای مختلفی است که در محیط های دریایی، متائوریکی و تدفینی صورت می گیرد(.(Folk,1974
روش مطالعه
به منظور بررسی و مطالعه فرایند های دیاژنزی سازند زرد 140 مقطع نازک تهیه و بررسی شد. مهمترین فرایندهای دیاژنزی مشاهده شده عبارت است از میکرایتی شدن ، هماتیتی شدن ، نوشکلی ،فشردگی، انحلال، ، سیمانی شدن، دولومیتی شدن، سلیسی شدن، پیریتی شدن، گلوکونیتی شدن، انیدریتی شدن، بورینگ ، شکستگی و رگچه های انحلالی .
2 -بحث
میکرایتی شدن : میکرایتی شدن فرایندی است که در طی آن موجودات حفار در محیط کم انرژی بستر دریا از طریق فرایند تخریب زیستی موجب تشکیل پوشش های میکرایتی بر روی دانه های کربناته اسکلتی و غیراسکلتی می شوند.این فرایند در تمام زیر محیط های برش های مورد مطالعه مشاهده می شود. این فرایند در محیط فریاتیک دریایی رخ می دهد و موجب از بین رفتن بافت های ریز می شود ( Lee و Friedman ؛).(1987شکل-1,3 میکریتی شدن).
نوشکلی: واژه نوشکلی به تمام تغییر و تبدیل های درون یک کانی یا بین یک کانی و پلی مورف آن اطلاق گردیده است ( Folk, .(1965 فرایند نوشکلی هم در محیط دیاژنزی جوی و هم در محیط دیاژنزی تدفینی می تواند روی دهد. نوشکلی در برش های مورد مطالعه در پوسته فسیلی مشاهده شده است. و گاهی میکریت به میکرواسپار تبدیل شده که این مورد به نسبت نوشکلی صورت گرفته در پوسته های فسیلی، به میزان کمتر مشاهده می شود (شکل-1,7 نوشکلی)
هماتیتی شدن : حضور همایت نشان دهنده غالب بودن شرایط اکسیدی است( Weibleو Friss ؛ .(2004 این فرایند در محیط های ائوژنتیک و تلوژنتیک رخ می دهد. این فرایند به میزان متفاوت در همه زیرمحیط های مورد مطالعه دیده شده است. هماتیت به شکل پخش شدگی،در مرز تماس دانه ها و به شکل دایره های کوچک پراکنده حضوردارد .
گلوکونیتی و پیریتی شدن : به طور معمول در شرایط احیایی و مراحل اولیه دیاژنز صورت می گیرد(Neumann و همکاران؛ ).(2005شکل-1,4پیریتی شدن و -1,10 گلوکونیتی شدن).پیریت هم به صورت بلورهای شکل دار مکعبی و هم بی شکل در دو برش مشاهده می شود..گلوکونیت به میزان کم و به صورت بی شکل دیده می شود که در بعضی نمونه ها در حال تبدیل شدن به هماتیت می باشد فشردگی و انحلال فشاری : فشردگی و انحلال فشاری، دو فرایند اصلی دیاژنتیکی هستند که عموماً به عمق دفن شدن رسوبات
بستگی دارد و به صورت مکانیکی و شیمیایی میباشد. .(Tucker, 2001) این فرایند به صورت استیلولیت( فشردگی شیمیایی) و
شکستگی در متن سنگ و تراکم در دانهها (فشردگی مکانیکی) دیده میشود. فشردگی در رسوبات دانه پشتیبان که غالبا در محیط کم عمق اند دیده می شود در حالیکه شکستگی بیشتر در ارتباط با تکتونیک منطقه می باشد. (شکل-1,1 استیلولیتی شدن و-1,6 فشردگی) دولومیتی شدن : یکی از فرایندهای دیاژنزی دولومیتی شدن می باشد که در دیاژنز جوی و تدفینی صورت می گیرد.
آشفتگی زیستی :فرایندهای دیاژنزی بیولوژیکی می باشد که بصورت بورینگ مشاهده میشود که توسط موجودات گل خوار در بستر نرم بوجود آمده است. بورینگ ها درپوسته های فسیلی مشاهده می شود.(شکل(1,9
شکل1 فرایندهای دیاژنزی سازند زرد. (1 استیلولیت. (2 سلیسی شدن (3 میکریتی شدن(4 پیریتی شدن (5 رگچه های انحلالی (6 فشردگی ذرات و تماس مضرس (7نئومورفیسم (8 سیمان بلوکی در شکستگی (9 بورینگ (10 گلاکونیت (11 شکستگی (12 سیمان هم ضخامت.
