بخشی از مقاله
1 چکیده
ایده اصلی این نوشتار پاسخ به این سوال است که وضعیت جریانها، گرایشها و سمت و سوی جامعهی شیعی در کشور کنگو دموکراتیک چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسش لازم است ابتدا مختصات جامعهی شیعی در این کشور از وجوه مختلف تبیین گردد. پس از این مرحله ضرورت دارد ضمن تحلیل و آسیبشناسی جریانها، به ارائه راهکارهای ارتقاء وضعیت کنونی شیعیان پرداخته شود.
طبق یافته این نوشتار جامعه شیعی در کشور کنگو شامل اقلیتهای نژادی مختلف است، که به شکلی ناهمگون و جزیرهای در بستری غیر متعصب و غیر متصلب به نحوی غیر محسوس و کاملا مرزبندی شده زندگی میکنند؛ که در صورت تقویت ارتباطات داخلی و غلبه بر جزیرهای عمل کردن میتوانند جریان آفرین باشند. براساس تجربیات و مشاهدات میدانی، مصاحبهها و اسناد، نگارنده راهکارهایی را برای ارتقاء وضعیت عمومی شیعیان در جهت بهرهگیری حداکثری از توانمندی های درونی و بیرونی جامعه شیعیان در کنگو ارائه داده است.
-2 مقدمه:
قاره آفریقا بستری متنوع از مردمان، فرهنگها، بسترهای اکولوژی و تجربیات تاریخی است که در آن اقوام سیاهپوست، اقلیتهای آسیایی، سفیدپوستان و اعراب در کنار یکدیگر زندگی میکنند. کنگوی دموکراتیک با وسعت 858،344،2 کیلومتر مربع دومین کشور پهناور آفریقا و دهمین کشور بزرگ جهان بهشمار میآید.ٍ کنگو در میان کشورهای قارهی آفریقا دارای ویژگیهای منحصر به فردی، همچون وسعت سرزمینی، جمعیت، منابع طبیعی سرشار، تنوع قومی و نژادی، تحولات سیاسی موثر بر همسایگان، سابقه مستعمراتی و جنگهای داخلی است؛ که این کشور را در جایگاه منحصر به فردی قرار داده است.
کنگو پرجمعیتترین کشور فرانسه زبان و پایتخت آن شهر کینشاسا نیز پرجمعیتترین پایتخت فرانسه زبان دنیا است.َ وجود بیش از چهارصد قبیله، دهها زبان و گویش متعلق به گروههای قومی با اعتقادات مذهبی و اقلیمهای طبیعی متنوع که موجب تشکیل 24 استان مختلف در این کشور شده از پیچیدگیهای این کشور محسوب میشود.ُ کنگو گهواره تمدن انسانی با میراثی ارزشمند است که مردمانش در طول تاریخ با تنوع فرهنگی خاص خود پذیرای ادیان بزرگ الهی بودهاند. پیروان دو دین بزرگ اسلام و مسیحیت عملا کنگو را به نحوی نامحسوس میان خود تقسیم نموده و برای بدست آوردن سهم بیشتر تلاش میکنند.
کنگو یکی از مهمترین مراکز تجمع پیروان دین مسیح علیه السلام است و کلیسا برای تبلیغ و مسیحیسازی کنگو برنامههای ویژهای داشته و دارد. تلاش مسیحیان در دوره استعمار برای مسیحی سازی کنگو که بخش مهم و پرجمعیت شرقی آن در گذشته مسلمان بودهاند و امروز نیز عمده مسلمانان این کشور در مناطق شرقی زندگی میکنند شاهدی بر این مدعا است. سابقه حضور مسلمانان اعم از شیعه و سنی اگرچه به لحاظ تاریخی همچون کشورهای مسلمان دیگر آفریقایی - شمال آفریقا - نیست؛ اما از آنجا که در محدوده جغرافیایی خاص و پهناوری قرار گرفته همواره مورد توجه جدی دو دین بزرگ اسلام و مسیحیت بوده و هست.
در این میان شیعیان که در این کشور اجتماعی بسیار جوان محسوب میشوند دارای نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهایی هستند که باید به منظور ارتقا به دقت بررسی و تحلیل شود. نگارنده در این مقاله با بهرهگیری از تجربیات شخصی، مشاهدات میدانی، مصاحبه واسناد کتابخانهای، به گونهشناسی، وضعیتشناسی و تحلیل وضعیت شیعیان در کنگو میپردازد و تلاش میکند راهکارهایی برای ارتقای سطح ایشان ارائه دهد.
-3 پیشینه اسلام و تشیع در کنگو دموکراتیک
پژوهش و سخن گفتن از اسلام در مورد سرزمینی مثل کنگو بسیار دشورار و پیچیده است. دلیل این سختی از سویی به موانع موجود امروزی همچون نا امنی، عدم ثبت اطلاعات جمعیتی، عدم دسترسی به برخی مناطق در اثر نبود راههای مواصلاتی، تعدد قبایل، زبانها، آداب و عادات خاص و... از سوی دیگر به عدم ثبت وقایع تاریخی، عدم وجود منابع تحقیقی و پژوهشی، از بین رفتن یا به تعبیری درستتر از بین بردن و نابودکردن سوابق فرهنگی، تاریخی و مذهبی این کشور توسط استعمارگران بلژیکی بازمیگردد.
با این وجود ورود اسلام به سرزمین کنگو بر اساس مستندات قابل اعتماد تاریخی به اواخر قرن 18 میلادی هم زمان با حکومت حکام عمانی بر زنگبار و بخشهایی از تانزانیا بازمیگردد.ِ آنچه مسلم است اولین مسلمانانی که وارد کنگو شدهاند تجار و بازرگانانی بودهاند که از طریق تانزانیا قصد تجارت با مناطق شرقی کنگو را داشتهاند.ّ گسترش اسلام در تانزانیا در دو دوره مشخص صورت پذیرفته است: دوره نخست از قرن اول تا پیش از قرن سیزدهم هجری است. در این دوره بتدریج تعداد زیادی مهاجر مسلمان عرب در جزایر نزدیک به ساحل و منطقهی ساحلی شرق آفریقا، که به سرزمین زنجها معروف است ساکن شدند. دوره دوم گسترش اسلام در تانزانیا و شرق آفریقا که بر کنگو موثر افتاد، به توسعه سرزمینی حکام عمانی در پایان قرن هفدهم و آغاز قرن هجدهم بازمیگردد.
