بخشی از مقاله
چکیده
شهر ري در قرن چهارم، مقارن حکومت آل بویه در زیر سایه تساهل گرایانه و تسامح گرایانه این حکومت، دوره اي از شکوفایی را تجربه می کرد و چیزي کمتر از شهرهاي بزرگ آن دوران همچون بغداد نداشت. شیعیان امامی، زیدي و اسماعیلی این شهر در کنار سایر علماي سنی مذهب این شهر در فعالیت هاي سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی شرکت می کردند. از آنجا که روشهاي تدریس در امر تعلیم و تربیت اهمیت ویژه اي دارد و با کمک آنها اهداف و مقاصد تعلیم به مرحله اجرا در می آید، نگارنده این مقاله را بر آن داشت تا با بررسی و تحقیق در منابع و آثار شیعیان ري در دوره مورد بحث، روشهاي تدریس آنها را استخراج و ارائه دهد. پرداختن به مبحث تشیع نیز در این مقاله صرفا به جهت نشان دادن فهم شیعیان در گسترش فرهنگ و تفکر شیعی است. به طور کلی روشهاي اصلی آموزش میان شیعیان و اهل سنت تفاوتی نداشت و شامل سماع، قرائت، املاء می شده است. مکاتبه و مناظره نیز از دیگر شیوه هایی بوده که در امر تعلیم و تربیت به کار گرفته می شد.
مقدمه
علماي شیعه با حمایت معزالدوله در عراق و رکن الدوله در ایران به تحکیم و ترویج افکار و اندیشه هاي فقهی و مذهبی شیعه پرداختند؛ شیخ مفید، سیدمرتضی، شیخ طوسی در عراق و کلینی و شیخ صدوق در قم، ري و خراسان درخشیدند و اصول چهارگانه شیعه را تدوین کردند. به قول جوئل کرمر، اگر تسامح و تساهل روشن اندیشانه طبقه حاکم نبود، امکان نداشت که عصر رنسانس اسلامی در دوره آل بویه رخ دهد. این تسامح و تساهل را می توان در رویکرد شیعی این خاندان و طبقه حاکم و متفکران برجسته این عصر دانست - کرمر،1375ش،. - 64 شیعیان امامی، از جمله کسانی بودند که بیش از سایر فرقه ها، در سایه یک چنین امنیت و آرامشی به رشد و بالندگی رسیدند .
- cahen,1968,1/1352 - دعوت رکن الدوله از شیخ صدوق به ري وتدارك مجالس مناظره اي که عموماً در آنها به رفع شبهات در زمینه امامت، غیبت و حیرتی که در آن زمان گریبانگیر شیعیان شده بود شاهدي بر این مدعاست - ابن بابویه،1405ق،. - 2 دوازده فرقه فکري و مذهبی در ري می زیستند که در مسائل عقلی و اصول دینی مانند صفات خدا و رؤیت وي، خلق افعال و عدل و حدوث و قدم قرآن - مقدسی،1906م،. - 395 و معرفت به سمع و عقل، حسن و قبح، معارف عقلی دیگر و عصمت انبیاء - ع - ، مسئله امامت باهم اختلاف داشتند.
- کریمان،1371ش،. - 423/2 مسئله اصلی مجادله میان شیعیان امامی و اهل سنت عبارت بود از: »رد کردن احادیث متواتر به نام صحابه پیامبر« و »رد مشروعیت سه خلیفه اول« - کرمر،1375ش،. - 103 این منازعات در نهایت به برگزاري مجالس مناظره؛ همچون مناظرات کلامی و عقلی شیخ صدوق در حضور و دربار رکن الدوله با صاحبان مذاهب و حتی ملاحده و نیز مناظرات ابن قبه رازي و... و مکاتبات و ردیه نویسی همچون کتاب الرّد علی قرامطه کلینی و نیز کتابهاي کلامی بسیاري که در این دوره در ري نگارش می یابد، منجر گردید. به خاطر رویکرد مداراجویانه و استفاده از ابزارهاي علمی و فرهنگی بود که شیعیان، به خصوص امامی مذهبان توانستند در صحنه ري ماندگار باشند. به طوري که می بینیم در دوره پر از تعصب و سختگیري غزنوي و سلجوقی، شیعیان همچنان به قوت خود باقی هستند.
عبدالجلیل رازي عالم شیعه مذهب قرن ششم که خود در دوره حکومت سلاجقه زندگی می کند، در نقض سخنان نویسنده فضائح الروافض که جایگاه شیعیان را در آن دوره ضعیف جلوه می دهد، به دفاع بر می خیزد، او به شمارش نخبگان و شخصیتهاي متعدد سیاسی وعلمی که حتی در دربار سلاجقه نیز فعالیت می کردند - قزوینی رازي،1358ش،-117 . - 115 و نیز به ذکر نام مدارس متعدد شیعی که در همان دوره سلاجقه در ري ساخته شده است همچون؛ مدرسه سید تاج الدین کیسکی، مدرسه شمس الاسلام حسکا بایویه، خانقاه زنان - یا ریان، منسوب به ري - ، مدرسه سید زاهد ابوالفتوح و ... و با بر شمردن کتابهاي مهم شیعه در فقه و اصول، جایگاه برتر شیعیان را در آن دوره نشان می دهد - قزوینی رازي،1358ش،-38 . - 33 در ادامه به روشهاي آموزشی مرسوم در مجالس علمی شیعیان ري در دوره مورد بحث پرداخته می شود.
