بخشی از مقاله
چکیده
مسأله زن و شخصیت و جایگاه و موقعیت او در جامعه و خانواده همواره مورد بحث و تقابل آراء ونظرات بسیاری از پژوهشگران بوده است .در یک کشور اسلامیمعمولاً منابع مورد نیاز برای این گونه پژوهشها کتابهای تفسیری و دینی است که پایه گذار قوانین و مقررات و آداب و رسوم این کشورهاست .به دلیل اهمیت موضوع زن در مقاطع مختلف زمانی بخصوص عصر حاضر که اعتقادات و باورهای درست و نادرستی در باب زنان رواج یافته و معرکه مباحث مختلف گردیده . پژوهشی صورت گرفته بر اساس دیدگاه یکی ازعارفان و مفسران قرن پنجم و ششم هجری ابوالفضل رشیدالدین میبدی در کتاب تفسیریش کشف الاسرار وعده الأبرار در باب زنان ، که جایگاه زن را از منظر خانواده و اجتماع مورد بررسی قرار می دهد .این مقاله زن را درنوبت سوم کشف الأسرار در سوره نساء از دیدگاه صوفیانه میبدی با استفاده از منابع کتابخانه ای ، به شیوه توصیفی - تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار داده است آنچه درنگاهی کلی دریافت می شود این است که میبدی شخصیت و رفتار زن را ناشی از نوع آفرینش او می داند و به همین سبب در بیان مسائل آنان ، سخنش خالی از هرگونه توهین و تحقیراست و نحوه نگرش او اکثراً با ملاطفت و مهربانی همراه است .
کلید واژگان : کشف الأسرار - ابو الفضل رشیدالدین میبدی - زن - تفسیر
مقدمه
جامعه بشری به دلیل ذات اجتماعی بودن در هر برحه ای از زمان دچار ابهاماتی است که باید بدانها پاسخ داده شود بخصوص مسائل زنان که نیمی از جامعه بشری را به خود اختصاص می دهند همواره مورد پرسش های گوناگون قرار داشته است .از جمله آنکه آیا زن موجودی وابسته به مرد و ناتوان است ؟ ویا آیا زن و مرد از حقوقی یکسان برخوردارند ؟ و هزاران پرسش دیگر که می توان پاسخ این پرسشها را در ادبیات و فرهنگ هر ملت دید .در یک جامعه اسلامی مانند ایران اصلی ترین منبعی که برای پاسخ به این ابهامات می توان یافت کتاب مسلمین یعنی قرآن است که تمامی احکام و آداب و قوانین و مقررات جامعه اسلامی در آن جمع شده است و عالمان دینی با تفسیر آن به رمز گشایی و پاسخ گویی به این ابهامات می پردازند از جمله پاسخ گویی به مسائل مربوط به زنان .اما از سویی دیگر بررسی دیدگاههای طبقات گوناگون جامعه راه گشای بهتری برای حل این مجهولات است و صوفیه - عرفا - به دلیل جایگاه والا و مثبت که در جامعه دارند دیدگاهشان از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
زیرا دیدگاه صوفیه در باب دین از نوع دیدگاه عاشق و معشوقی است نه عبد و معبود ، به همین علت نظرات متعصبانه و سخت گیرانه در این نوع نگاه کمتر دیده می شود.در این پژوهش بر آن شدیم تا این دو دیدگاه را در یکجا و در باب مسا ئل مربوط به زنان مورد بررسی قرار دهیم . از جمله کسانی که هم مفسر قرآن کریم بوده است و هم پیرو مکتبی صوفیانه ابوالفضل رشیدالدین میبدی است . او در کتاب کشف الاسرار وعده الابرار که تفسیر قرآن کریم است نگاه صوفیانه خود را نیز آورده است .نوبت سوم این کتاب افکار صوفیانه میبدی است و از نمونه های درخشان نثر پارسی پیش از مغول است . در این پژوهش به بررسی آراء و نظرات میبدی مربوط به زنان در سوره نساء و نوبت سوم کتاب کشف الاسرار می پردازیم
میبدی و کتاب کشف الاسرار وعده الابرار
از زندگی میبدی جز تاریخ نگارش کشف الاسرار یعنی سال 520 اطلاع دیگری در دست نیست از آنجا که این اثر احتمالاً اثر شخصیتی است که در دوران پختگی خود به سر می برده ، می توان حدس زد که وی در حدود نیمه دوم قرن پنجم و در نیمه اول قرن ششم از دنیا رفته است - کیلر ، - 46: 1394میبدی در علم فقه چنان که پیداست پیرو مکتب شافعی بوده است زیرا وقتی مسئله ای فقهی را بیان می کند همواره به نطر امام شافعی در آن خصوص اشاره می کند و از آنجا که حرمت خاصی برای علی ابن ابی طالب - ع - قائل بوده آن را گواه دیگری بر این امر دانسته اند - کیلر ، - 48 : 1394میبدی در طریقت صوفی بوده که بر اساس آن نوبت سوم این تفسیر نوشته شده است تصوف میبدی عاشقانه است بدین معنی که وی نسبت میان انسان و خداوند را با مفهوم عشق یا محبت در نظر می گیرد نسبت انسان با خدا در قرآن بر اساس مفهوم عبودیت است اما وقتی نسبت انسان و خدا را به عنوان عاشق و معشوق یا محب و محبوب در نظر گرفتیم حالات و تجربه های دینی انسان هم در چارچوب مفاهیم مربوط به عشق و عاشقی در نظر گرفته می شود . - کیلر ، - 12: 1394
تفسیر کشف الاسرار ساختاری سه گانه دارد . میبدی در مقدمه کشف الاسرار ساختار سه گانه تفسیر خود را بیان می دارد او می گوید : که قرآن را باید به مجالس تقسیم کرد هر مجلس نیز به سه نوبت بیان می شود نوبت اول فارسی ظاهر را در بر خواهد گرفت که مقصود از آن رساندن معناست با اختصاری هرچه تمام تر نوبت دوم تفسیر است که شامل موارد زیر می شود وجوه معانی ، قرائات مشهور ، اسباب نزول ، احکام ، اخبار و آثار ، نوادری که به آیات مربوط می شدند ، وجوه و نظایر و غیره نوبت سوم شامل رموز عارفان ، اشارات صوفیان و لطایف مذکران می شود . - کیلر ، - 13: 1394
