بخشی از مقاله
چکیده
حدود 90 در صد کشور ایران در معرض خطر زلزله قراردارد. به دلیل وقوع زمین لرزه های متوسط تا بزرگ، هر ساله خسارات و تلفات قابل توجهی به نقاط مختلف کشور وارد می شود. در تاریخ 21 آبان 1396 ه.ش در ساعت 21: 48 شامگاه یکشنبه زلزله ای به مرکزیت اطراف ازگله شهرستان ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه به شدت 7,3 ریشتر به وقوع پیوست که در اثر آن صدها نفر کشته و هزاران نفر مجروح و بی خانمان گردیدند.نگارنده به عنوان یک کارشناس عمران در مناطق زلزله زده حضور یافته و نسبت به ثبت و جمع آوری تصاویری از این واقعه پرداخته است. دلایل بسیار مختلف و متنوعی می تواند در خرابی یک سازه موثر باشد اما آنچه در گزارش تصویری و مستند آمده بر اساس مشاهدات نکات فنی بود و صرفا مواردی مطرح شده که که بدون شک و شبه کاملا واضح و مشهود است. در این مقاله علاوه بر به تصویر کشیدن خرابی ها ی ناشی از این زلزله به علل تخریب و برخی راههای جلوگیری از تکرار این فاجعه نیز اشاره گردیده است.
واژههای کلیدی: خرابی ، زلزله ، کرمانشاه ، سرپل ذهاب
-1 مقدمه
بسیاری از شهر ها و روستاهای کشور ایران به واسطه ی وجود گسلهای متعدد در معرض مخاطرات طبیعی نظیر زلزله قرار دارند و معمولا به دلیل وقوع زمین لرزه های متوسط تا بزرگ، هر ساله خسارات و تلفات قابل توجهی به نقاط مختلف کشور وارد می شود. با توجه به نقشه ی پهنه بندی زلزله ایران حدود 90 در صد کشور در معرض خطر زلزله قراردارد. نگارنده به عنوان یک کارشناس عمران در مناطق زلزله زده حضور یافته و نسبت به ثبت و جمع آوری تصاویری از این واقعه پرداخته و یک مستند سازی فنی از نگاه سازی صورت گرفته است. در این مقاله خلاصه ای ازمستند ساز ی انجام شده ارائه می گردد. یک تحلیل کارشناسانه از این موضوع به خوبی مشخص میکند که زلزله مخرب نیست بلکه ساخت و ساز نامناسب و عدم توجه به نکات فنی و اجرایی مخرب و مسبب اصلی است.
-2 مشخصات زلزله سرپل ذهاب
در تاریخ 21 آبان 1396 ه.ش در ساعت 21: 48 شامگاه یکشنبه زلزله ای به مرکزیت اطراف ازگله شهرستان ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه در نزدیکی مرز عراق به فاصله 122 کیلومتری شهر کرمانشاه و به شدت 7,3 ریشتر به وقوع پیوست که در اثر آن صدها نفر کشته و هزاران نفر مجروح و بی خانمان گردیدند. عمق این زمین لرزه 11 کیلومتر گزارش گردید که به علت عمق کم و مدت لرزش طولانی حدود 40 ثانیه نه تنها بسیار ی از مناطق غرب کشور بلکه کشورهای همسایه نیز آنرا احساس کردند.
-3 تنوع در خسارات وارده
اولین موضوع قابل توجه در بررسی های میدانی نشان می دهد که نه تنها خسارتهای وارده برای ساختمانهای یک منطقه یکسان نیست بلکه ساختمانهای به ظاهر مشابهی که در کنار یکدیگر ساخته شده اند نیز به یک میزان دچار آسیب نشده اند این موضوع به خوبی در شکل 1 مشاهده می شود. از بین دلایل مخلقی که می توان برای پاسخ به این موضوع مطرح کرد دو دلیل مهم وجود دارد یکی اینکه ساختار زمینی که سازه بر آن واقع شده - ساختگاه - در آثار مخرب زلزله موثر است و دیگر آنکه جزئیات فنی رعایت شده در ساختمانهای مشابه یکسان نبوده و وجود کوچکترین ضعف در یک ساختمان می تواند آثار تخریبی متفاوت برجا گذارد.توجه به ساختگاه در ویرایش چهارم آیین نامه 2800 به شکل بارزتر خود را نمایش می دهد . بر این اساس نه تنها دو ساختمان با تعداد طبقات مختلف در کنار یکدیگر نباید با یک ضریب برش پایه طرای شوند بلکه هیچ لزومی ندارد ساختمانهای یکسانی که در یک منطقه با خطر نسبی یکسان قراردارند دارای ضریب برش پایه ی یکسان باشند. لذا در یک کلام می توان گفت که تیپ کردن نقشه های سازه ای به سادگی نقشه های معماری نیست.
-4 عملکرد بادبند
بادبندها در ساختمانهای با اسکلت فولادی که دارای اتصالات مفصلی هستند مهمترین اجزای مقاوم در برابر زلزله بوده و وجود هر گونه ضعف در محاسبات یا اجرای آنها می تواند خسارات جبران ناپذیری را وارد کند.در تصاویر گرفته شده از بعضی از ساختمانها در سرپل ذهاب به وضوح دیده می شود که صفحه اتصال بادبند - Gusset Plate - به تیر فوقانی جوش نشده - شکل - 2 و یا ضعف جوش بادبند به صفحه اتصال به وضوح مشهود است - شکلهای . - 3 در مواردی نیروی متمرکز قابل توجه بادبند به جان ستون باعث پارگی ورق جان گردیده است چنین ضعفهایی باعث می شوند که از حد اکثر ظرفیت فولاد استفاده نشده و در واقع مود گسیختگی ترد رخ می دهد. در شکل 4 اجرای صحیح صفحه ی اتصال بادبند نشان داده شده است.
