بخشی از مقاله
چکیده:
افزایش جمعیت نیاز به تولید مواد غذایی را روز به روز بیشتر کرده، در حالی که منابع تولید فعلی به دلیل تخریب محیط زیست، تغیر کاربري اراضی کشاورزي، گسترش شهرنشینی، کاهش جدي منابع آبی، خشکسالی هاي متوالی و ... به شدت با کاهش مواجه شده اند، لذا استفاده از فنون روز جهت تولید مواد غذایی امري ضروري است . غالب بهره برداران روستایی استان کرمانشاه در بخش دامپروري اشتغال دارند و اغلب براي تامین علوفه دام خود با مشکلات جدي مواجه می شوند، همزمان با این موضوع وقوع زلزله 7,3 ریشتري در این استان سبب شد جهت سکونت موقت آسیب دیدگان تعداد زیادي کانکس به این استان حمل شود، کانکس هایی که با گذشت زمان و بهبود وضعیت آسیب دیدگان سامان دهی و جمع آوري آنها خود به مشکلی جدي براي مردم منطقه تبدیل خواهد شد، لذا با برنامه ریزي و اندکی تغییر در ساختار این کانکس ها و تبدیل آنها به واحدهاي تولیدي علوفه به روش هیدورپونیک که روشی است به صرفه، هر روستا به واحدي تولیدي تبدیل خواهد شد که با مشارکت مردم روستا راه اندازي شده و علوفه مورد نیاز دام روستا را تأمین خواهد کرد، بدین ترتیب کانکس هایی که در آینده اي نزدیک به معضلی براي استان تبدیل خواهند شد با اندکی تغیر در ساختار آنها و تبدیل آنها به واحدهاي تولیدي خود به فرصتی براي رشد و شکوفایی وضعیت تولید علوفه و دامپروري منطقه تبدیل خواهند شد.
مقدمه
طبق آمارهاي رسمی، سهم بخش کشاورزي از تولید ناخالص ملی حدود 25 درصد است که از این میزان، 45 درصد مربوط به دامپروري است . با این حال در سال هاي اخیر کمبود و گرانی علوفه به عنوان مهم ترین چالش و عامل محدود کننده تولیدات دامی معرفی شده و رکود در صنعت دامپروري را رقم زده است . نیاز به تامین علوفه جهت پرورش دام تا بدان جا اهیمت یافته که بر اساس آمارهاي منتشره از گمرك کشور، ذرت دامی و لوبیاي سویا به ترتیب اولین و دومین کالاي وارداتی به کشور در سال 95 بوده اند، که بابت واردات آنها 3 میلیارد دلار ارز از کشور خارج شده است. لذا توجه به تولید علوفه در کشور یکی از الزامات تولید دام در جهت دستیابی به امنیت غذایی می باشد که از جایگاه و اهمیت ویژه اي برخوردار است.
در حال حاضر 22 درصد از اراضی کشور و 28 درصد از تولیدات زراعی کشور به گیاهان علوفه اي اختصاص دارد و تولید علوفه به عنوان یکی از محصولات استراتژیک همیشه مورد توجه دولتمردان بوده، با این حال این حجم از تولید به هیچ وجه پاسخ گویی نیازهاي بخش دام کشور نیست، از طرفی محدودیت هاي مربوط به زمین هاي قابل کشت، تحلیل مواد آلی خاك، خشکسالی هاي متوالی، کاهش بارش ها، خشکی چشمه ها و قنوات، منابع محدود تولید را با تهدید هاي جدي مواجه کرده اند، به گونه اي که ضرورت استفاده از فناوري هاي روز دنیا در تولید علوفه سبب ابداع شیوه هاي نوین کشتی شده که ریشه در فرهنگ و آداب مردم ایران زمین دارد و به کشت هیدروپورنیک - هفت سینی - معروف هستند.
بیان مسئله و ضرورت اجراي طرح در مناطق زلزله زده استان کرمانشاه
شامگاه روز یکشنبه 21 آبان ماه سال جاري زمانی که اکثر مردم استان کرمانشاه خسته از فعالیت روزانه قصد استراحت داشتند به ناگاه زمین غرید و زمین لرزه اي به قدرت 7,3 ریشتر در ازگله در نزدیکی مرز ایران و عراق استان کرمانشاه را لرزاند، بیش از 400 نفر کشته، 9388 نفر زخمی، 70 هزار نفر بی خانمان و میلیاردها تومان خسارت مالی حاصل لرزش چند ثانیه اي زمین بود. تنها چند ساعت بعد از زلزله سیل کمک هاي مردمی حتی از دورترین نقاط کشور به سمت کرمانشاه سرازیر شد، به گونه اي که تا چند روز بعد از زلزله مسیر هاي منتهی به شهرستان هاي آسیب دیده هموار شاهد ترافیک هاي سنگین بود، وقوع زلزله در ماه هاي سرد پاییز که به زمستان منتهی می شد سکونت در چادرهاي هلال احمر را تقریباً غیر ممکن کرد، لذا سکونت موقت در کانکس ها به عنوان یک راه حل مطرح گردید.
تا همراه با کمک هاي دولتی و مردمی حجم عظیمی از کانکس ها به سمت مناطق زلزله زده سرازیر شود. بر اساس اعلام سعیدي معاون سازمان مدیریت بحران کشور بیش از 7000 کانکس به مناطق زلزله زده ارسال شدهاحتمالاًو این رقم به بیش از 10 هزار عدد افزایش خواهد یافت. این موضوع در حال حاضر به عنوان یک موفقیت در جهت رفع نیازهاي مردم آسیب دیده براي مسئولین بشمار می آید اما با گذشت فصول سرد سال و ساخت و ساز منازل جدید و سکونت دائمی مردم شاهد آن خواهیم بود که مناطق زلزله زده به گورستان کانکس هایی تبدیل خواهد شد که دیگر براي مردم منطقه کارایی ندارد.
لذا چنانچه با فکر و برنامه در این زمینه اقدام شود می توان تهدید انباشت کانکس ها و نیروي بیکار مناطق زلزله زده را به فرصت تبدیل کرد و این همان معناي واقعی و عملی مدیریت در قرن بیست و یکم است. از آنجا که زلزله در مناطقی به وقوع پیوسته که غالب مردم آن به شغل دامپروري اشتغال ددارنو این مناطق غالباً مرزي هستند و بازار خوبی براي صادرات دام در منطقه مهیا است با حل مشکل تأمین علوفه می توان به دامداري منطقه رونق تازه اي بخشید. هدف اصلی این طرح استفاده از کانکس هاي مستعمل - البته بعد از سکونت دائمی آسیب دیدگان - و نیروي کار منطقه جهت تولید علوفه هیدروپونیک است روشی که هم نیاز آبی کمی - با توجه به شرایط خشکسالی در منطقه - دارد و هم به لحاظ اقتصادي مقرون به صرفه است و با تامین علوفه مورد نیاز گامی اساسی در شکوفایی اقتصادي منطقه خواهد داشت.
بر اساس این طرح پس از سکونت دائمی آسیب دیدگان، کانکس هاي مستعمل و بدون استفاده به حال خود رها نشده و با تشکیل مزارع و تعاونی هاي تولید علوغه هیدروپونیک، این کانکس ها با ایجاد تغیراتی در ساختار آنها از سطح شهر جمع آوري و مجدداً مورد استفاده قرار خواهند گرفت. بدین ترتیب هر روستا به یک واحد تولیدي علوفه هیدروپونیک تبدیل خواهد شد که متعلق به مردم خود روستا است و علوفه تولیدي هم به مصرف دام آنها خواهد رسید. کاهش در مصرف آب و توانایی تولید علوفه در شرایط خشکسالی، حفظ منابع طبیعی و مراتع، آزاد شدن اراضی روستائیان جهت کشت سایر محصولات مورد نیاز، اشتغال زایی، پایداري تولید، رفع مشکل کمبود علوفه به عنوان یکی از موانع عمده پرورش دام در منطقه و ... همگی از مزایاي این طرح هستند.
مشخصات کلی طرح
هدف اصلی طرح ایجاد مزارع تولیدي با ابعاد گسترده و عظیم با استفاده از کانکس هاي مستعمل مناطق زلزله زده است که توانایی تولید و صادرات علوفه به سایر استان ها و حتی کشور همسایه یعنی عراق را هم دارد، لکن به جهت قابل درك بودن اعداد و ارقام در این فرصت تنها به بررسی یک مزرعه تولیدي به مساحت 36 مترمربع خواهیم پرداخت. از آنجا که مساحت غالب کانکس هاي منطقه 12 متري - 4*3 - است این مزرعه از اتصال سه کانکس 12 متري تهیه می شود.
مشخصات سازه
تجهیزات مورد نیاز این سامانه عبارتنداز: سازه کامل یک کانکس به عرض و ارتفاع 3 متر و طول 12 متر از عایق ضد تبادل هوا، دستگاه تهویه و هواساز، مخازن آب، و ... کلیه تجهیزات جانبی بر اساس تناژ تولیدي سامانه و نوع اقلیم متغیر هستند. بذرهایی که به خوبی در این سامانه جواب داده و علوفه آنها براي دام، خوشخوراك و مناسب است عبارتند از: گندم، جو، ذرت، یونجه و ...، بستر کشت سینی هاي پلاستیکی سبک، قابل شستشو و مقاوم در برابر فشار است و نیاز به هیچگونه بستر خاصی اعم از خاك، پرلیت، کوکوپیت و ... نیست.
توجیه اقتصادي طرح
بر اساس بررسی هاي به عمل آمده سرمایه گذاري ثابت طرح شامل هزینه هاي مقدماتی، محوطه سازي، تاسیسات و تجهیزات، هزینه هاي ماشین آلات و وسایل فنی و آزمایشگاهی براي یک کانکس 36 متر مربعی حدود 370 میلیون ریال خواهد بود. هزینه هاي جاري شامل مواد اولیه، حقوق و دستمزد، هزینه تعمیر و نگهداري و هزینه استهلاك به مبلغ 274 میلیون ریال برآورده گردیده ضمن آنکه بر اساس اعلام کارشناسان امر یک واحد تولیدي علوفه هیدروپونیک روزانه 250 کیلوگرم و سالانه 91 تن علوفه سبز تولید خواهد کرد لذا هزینه تولید هر کیلو گرم علوفه سبز 3000 ریال برآورد می شود.
