بخشی از مقاله

بررسي عوامل خانوادگي مؤثر بر تكرار پاية دانش آموزان دختر پاية سوم راهنمايي آموزش و پرورش منطقة 18 تهران

 

چكيدة پژوهش
در اين پژوهش به منظور بررسي عوامل خانوادگي مؤثر بر تكرار پاية دانش آموزان دختر پاية سوم راهنمايي آموزش و پرورش منطقة 18 تهران از يك پرسشنامه محقق ساخته كه داراي 21 سئوال است استفاده شد. بعد از اعتباريابي اين پرسشنامه بر روي يك گروه نمونه اين مقياس برروي دو گروه نمونه دانش آموزان مردود و قبول كه هر گروه شامل 40 نفر بودند اجرا شد. با استفاده از

آزمون خي دو (K) داده هاي پژوهش مورد بررسي قرار گرفت. نتايج آماري به دست آمده از اين بررسي نشان داد كه ميزان روابط صميمي والدين با دانش آموزان مردود و كمتر از روابط صميمي والدين دانش آموزان قبول است. علاقه و انتظار به تحصيل والدين دانش آموزان مردود كمتر از والدين دانش آموزان قبول است. وجود منابع خواندني موجود در خانه (روزنامه، مجله، كتاب) دانش آموزان مردود كمتر از دانش آموزان قبول است.
فصل اول
طرح پژوهش
مقدمه:
انسان در درون خانواده متولد مي شود، رشد مي يابد و بسياري از امور و مفاهيم را از خانواده مي گيرد و همواره با آن سر و كار دارد، بنابراين مهمترين تجربيات انساني كه اساسي ترين عوامل شكل دهندة شخصيت محسوب مي شود در درون خانواده شكل مي گيرد. خانواده نخستين مدرسه و مهد اصلي تربيت است، كارگاه اصلي الگوسازي است، زمينه ساز تحول و تكامل است. ما هيچ بنيادي را نمي شناسيم كه جنبة سرنوشت سازي و تربيت از خانواده مؤثرتر باشد. كودك درسهاي اصلي و اساسي خود را از خانواده مي گيرد هر سازندگي يا اشتباهي كه در آن واقع گردد مستقيماً در كودك اثر مي گذارد.


خانواده عامل انتقال فرهنگ، تمدن، ادب و سنن است و اهميت آن هميشگي است و براي دوام و بقاي جامعه و تمدن و فرهنگ راهي جز آن وجود ندارد. از لحاظ واحد مي يابيم كه خانواده كوچك است ولي از لحاظ اهميت بسيار مهم و بزرگ است. زيرا هستة اصلي و زيرساز جامعه هاي بشري است.
خانواده در كودكان داراي دو گونه تأثير است: وراثتي و محيطي
در بعد وراثت بايد گفت كودكان وارث بسياري از صفات و ويژگيهايي از والدين خويشند، ازجمله: ساخت و اسكلت بندي بدن، مسائل مربوط به جنبه هاي هوشي و استعدادي، بيماريهاي جسمي و رواني، مخصوصاً آنها كه مزمن بوده اند، جنبه هاي مربوط به فيزيولوژي و وظايف اعضا و قد و رنگ و طول عمر و حتي طاسي سر، ويژگيهاي مربوط به خون و ارهاش آن.


در جنبة محيط بايد گفت طفل تحت تأثير محيط داخل رحم و محيط بيرون است. سلامت يا عفونت هاي رحمي به كودك سرايت كرده و اثرات كشنده اي مي تواند داشته باشد. محيط خارج رحمي براي او امري حتمي و اجتناب ناپذير و حتي غيرقابل انتخاب و نوع تربيت آن تحميلي و اجباري است. طبيعي است كه كودك در چنين محيطي شكل گيرد و نتواند از جبر محيط لااقل در دوران كودكي رهايي يابد.


افراد يك خانواده، ساخته و پرداخته عوامل محيطي وراثتي هستند و به همين دليل شخصيت شان شديداً تحت تأثير اين عوامل است تا حدي كه مي توان گفت كودك آئينه‌اي تمام نما از معجون و تركيب شخصيت والدين است. شرايط عادي و يا بحرانهاي خانوادگي در او شديداً اثر گذارده و رشد آنان را تحت نفوذ قرار خواهد داد. (قائمي، 1374)


خانه مكاني است كه شخصيت اوليه انسان در آنجا شكل گرفته و سنتها و الگوها، قوانين و همين طور ضوابط آن، در كودك اثر داشته و براي او مي تواند مثبت يا منفي باشد. زماني بيشتر مي توان به اهميت خانواده واقف شد كه فردي عاري از خانواده بشود و به خاطر مسائلي همچون طلاق، مرگ، و ... از خانواده جدا شود. خانواده مي تواند عامل سازندگي يا ويراني و نابودي اعضا خود

مخصوصاً كودكان شود، خانواده مي تواند سلامت و شرافت و يا انحرافات و اختلال در فرد ايجاد كند. خانواده همچنين در تذهيب اخلاق، حفظ سلامت جسمي و رواني و تربيت افراد تشكيل دهندة خود مؤثر است، در صورت موجود بودن كانون گرم خانوادگي همراه با سلامت و تربيت صحيح، مي تواند عامل پيشرفت و تكامل هر يك از اعضاي خود باشد.
بطور كلي مي توان اينگونه بيان كرد كه خانواده جايي است كه تعليم و تربيت همه جانبة كودك در آنجا صورت مي گيرد. كودك طي تماسهاي روزانه خود با اعضاي خانواده با دنياي اطراف خويش آشنايي حاصل مي كند و در معرض تجربيات جديد و فراگيري قانونمندي و اصول زندگي مي باشد. اكثر متخصصين امور تربيتي، به نقش اساسي والدين در شكل گيري شخصيت كودك تأكيد ورزيده و خانواده را به عنوان هستة اجتماعي معرفي مي كنند. (نجاتي، 1371)


يكي از مهمترين مشكلاتي كه معمولاً نظامهاي آموزش و پرورش جهان، با آن روبرو مي باشند و به عنوان عمده ترين معضل نظام آموزش محسوب مي گردد افت تحصيلي است كه هر سال بگونه هاي مختلف مقدار قابل توجهي از منابع انساني و اقتصادي جامعه را تلف نموده و موجب آثار زيانبار و جبران ناپذيري در حيات فردي و خانوادگي افراد مردود برجاي گذارده و نابساماني هاي اجتماعي فراواني نيز به وجود آورده و كارايي و باروري نظامها را با نقصان روبرو مي سازد.


با توجه به مهم بودن اين مسئله خاص و عام هر يك به دلايلي چند به اين مسئله توجه داشته و غالباً از بهاي سنگين اين ضايعه و يا اتلاف منابع عظيم مالي و انساني صحبت مي كنند و در اين ميان مجامع علمي و فرهنگي بخصوص دست اندركاران تعليم و تربيت با تحقيقات و پژوهشهاي پر دامنه خود سعي در كاهش انواع افت تحصيلي دارند كه علاوه بر جلوگيري از خسارتهاي اقتصادي و مالي باعث تخفيف مشكلات رواني و اجتماعي در سطح خانواده ها و جامعه مي گردد و گاهي انتقال ميراث فرهنگي جامعه، پرورش استعدادهاي دانش آموزان و آماده سازي آنان براي شركت فعال در جامعه را سبب مي شوند.


امروزه در كشور ما نيز اين پديده به ميزان چشمگيري رقم بالايي را به خود اختصاص داده و موجب تلف شدن استعدادهاي بالقوه انساني و توان مالي خانواده ها و جامعه مي گردد كه شناخت انواع و ابعاد اين افت، و تحليل اين مسئله و تجسس در علل بوجود آورندة آن و راههاي مقابله با آن يكي از مهم ترين موضوع‌هاي پژوهشي و تحقيقي نظامهاي آموزش و پرورش است. بسياري از افراد ناتواني دانش آموز در يادگيري مواد درسي را افت تحصيلي مي دانند به نظر مي رسد كه اين تصور درست نباشد چرا كه ناتواني كودك در فراگيري دروس ممكن است از نقصان ذهني و محدوديتهاي آن ناشي شود درحاليكه افت تحصيلي به معناي نزول از سطح بالاتر به سطح پايين تر در تحصيل و آموزش است.


به منظور تمايز بين اين قبيل ناتوانيها و افت تحصيلي ارائه تعريفي از افت تحصيلي لازم و ضروري است. «افت تحصيلي به كاهش عملكرد تحصيلي دانش آموز از سطحي رضايت بخش به سطحي نامطلوب گفته مي شود» توجه به تعريف فوق نشان مي دهد كه مقايسه دو بخش عملكرد تحصيل قبلي و فعلي دانش آموز بهترين شاخص از افت تحصيلي است. (ليامي، نجاريان، مكوندي 1373)
از آنجا كه افت تحصيلي علاوه بر نظام آموزش (هدفها و برنامه هاي آموزش، مواد درسي، برنامة درسي، وضعيت و نقش معلمان و مديريت آموزش، روشهاي تدريس ...) با فرهنگ و نظام

اجتماعي، ساختار سياسي و نظام خانوادگي هر كشور رابطه تنگاتنگي دارد، محقق را بر آن مي دارد تا در تحقيق و پژوهش خود ارزيابي هاي دقيقي از عوامل خانوادگي مؤثر بر تكرار پاية دانش آموزان مقطع راهنمايي داشته باشد.
بيان مسئله
افت تحصيلي را به دو صورت كمي و كيفي طبقه بندي مي كنند. افت كمي به صورت نسبت دانش آموزاني كه نمي توانند يك دورة آموزشي را بر اساس هدفهاي آموزشي آن دوره بگذرانند به كل دانش آموزاني كه وارد دورة آموزشي مذكور مي شوند تعريف مي شود. و افت كيفي منظور درصد معيني از دانش آموزان هستند كه از عهدة گذراندن امتحانهاي رسمي برمي آيند اما مهارتها و توانائيهاي لازم را آنچنان كه در هدفهاي آموزشي و پرورشي پيش بيني شده است، به دست نمي آورند. (شريفي، 1369)
در اين تحقيق نيز به مسئله تكرار پاية تحصيلي يا مردودي كه فقط جنبة كمي بازدهي نظام آمو

زش و پرورش كه در چارچوب نمرات درس دانش آموزان است مي پردازيم تا با بررسي آماري درصد دانش آموزان مردود به نتايجي مثمر ثمر رسيده و آن را مورد استفاده قرار دهيم.
در تعريف مردودي يا تكرار پايه تحصيلي مي توان گفت كه «تكرار يك كلاس براي دانش آموزي كه در خلال يك سال تحصيلي در همان كلاس و پايه كه در سال قبل به سر مي برده به تحصيل ادامه مي دهد و همان كاري را انجام مي دهد كه در سال گذشته نيز انجام داده است» (امين فر، 1365)


ضرورت پژوهش
امروزه يكي از مشكلات عمده نظام آموزشي كشور ما پديدة مردود شدن دانش آموزان است كه علاوه بر خسارات اقتصادي كه رقم قابل توجهي را به خود اختصاص مي دهد و با توجه به تأثيرات فراوان مردود شدن در حيطه فردي و اجتماعي مي توان برخي از علل اين پديده را شناسايي كرده و به دنبال آن با ارائه راه كارهاي مناسب با اين معضل فردي، اجتماعي مقابله كرد و موجب جلوگيري از هدر رفتن نيروي بالقوه انساني و مالي گرديد.
چاره انديشي در اين زمينه:
1) موجب جلوگيري از هدر رفتن نتايج مادي و معنوي و نجات انسانهايي است كه پس از شكست تحصيلي زمينه مساعدي براي بزهكاريهاي اجتماعي دارند.
2) جلوگيري از اين امر با كاهش تعداد مردودين باعث خواهد شد كه نظام آموزشي بتواند امكانات تحصيلي در اختيار افرادي كه اين مردودين جاي آنها را اشغال كرده اند قرار دهد.
3) از تراكم كلاسها كاسته شود و كيفيت آموزشي بهبود يابد.
4) منابع را در اختيار بهبود برنامه هاي تربيت معلم و مواد آموزشي، كمك آموزشي و غيره قرار دهد كه ضعف و كمبود آنها عامل اصلي افت تحصيلي و مردودي به شمار مي آيد.
سئوالهاي پژوهش


پژوهش حاضر به دنبال پاسخ براي پرسشهاي مطروحة زير است.
1- آيا بين ميزان تحصيلات والدين و مردود شدن فرزندان رابطه اي وجود دارد؟
2- آيا بين ميزان درآمد والدين و مردود شدن فرزندان رابطه اي وجود دارد؟
3- آيا بين عدم روابط صميمي والدين با فرزندان و مردود شدن آنان رابطه اي وجود دارد؟
4- آيا بين جداييهاي والدين (فوت، طلاق) و مردود شدن فرزندان آنان رابطه اي وجود دارد؟
5- آيا بين علاقه و انتظار كمتر والدين به تحصيل فرزندان و مردود شدن آنان رابطه اي وجود دارد؟
6- آيا بين عدم روابط والدين دانش آموز با معلم دانش آموز و مردود شدن فرزندان آنان رابطه اي وجود دارد؟
7- آيا بين مهاجرت و جابه‌جايي خانواده و مردود شدن فرزندان آنان رابطه اي وجود دارد؟
8- آيا بين عدم وجود منابع و مواد خواندني در خانه (كتاب، روزنامه، مجله) و مردود شدن فرزندان رابطه اي وجود دارد؟


9- آيا بين عدم آموزشهاي درسي و غير كلاسي (مثل معلم خصوصي و كلاس تقويتي و متفرقه و كمك خانواده) و مردود شدن رابطه اي وجود دارد؟
10- آيا بين تعداد فرزندان خانواده و مردود شدن رابطه اي وجود دارد؟
11- آيا بين ترتيب تولد فرزندان و مردود شدن رابطه اي وجود دارد؟
فرضيه هاي پژوهش
فرهنگ وبستر2 فرضيه را چنين تعريف مي كند: «فرضيه عبارت است از حالت يا اصلي كه اغلب بي آنكه اعتقادي نسبت به آن موجود باشد، پذيرفته مي شود تا بتوان از آن نتايج منطقي استخراج كرد، و بدين ترتيب مطابقت آن را با واقعيتهائي كه نزد ما معلوم است يا مي توان آنها را معلوم ساخت آزمود.» 0(هومن 1380)
فرضيه هاي پژوهش به شرح زير مي باشد:
1- ميزان تحصيلات والدين دانش آموزان مردود كمتر از تحصيلات والدين دانش آموزان عادي است.
2- ميزان درآمد والدين دانش آموزان مردود كمتر از درآمد والدين دانش آموزان عادي است.


3- روابط صميمي والدين با دانش آموزان مردود كمتر از روابط صميمي والدين با دانش آموزان عادي است.
4- ميزان جدايي (فوت، طلاق) والدين دانش آموزان مردود بيشتر از والدين دانش آموزان عادي است.
5- ميزان علاقه و انتظار تحصيل والدين دانش آموزان مردود كمتر از والدين دانش آموزان عادي است.
6- ميزان روابط والدين با معلم دانش آموزان مردود كمتر از روابط والدين با معلم دانش آموزان عادي است.
7- ميزان مهاجرت و جابه جايي والدين دانش آموزان مردود بيشتر از والدين دانش آموزان عادي

است.
8- ميزان وجود منابع و مواد خواندني در خانه (كتاب، روزنامه، مجله) دانش آموزان مردود كمتر از منابع موجود در خانه دانش آموزان عادي است.
9- ميزان آموزشهاي درسي غير كلاسي (مثل معلم خصوصي و كلاس تقويتي و متفرقه و كمك خانواده) دانش آموزان مردود كمتر از دانش آموزان عادي است.
10- ميزان جمعيت خانوادة دانش آموزان مردود بيشتر از جمعيت خانوادة دانش آ

موزان عادي است.
11- فرزندان غير اول بيشتر از فرزندان اول خانواده مردود مي شوند.
تعريف مفاهيم و اصطلاحات
در اغلب موارد به منظور آنكه رابطه اي كه در فرضيه بيان شده آزمون پذير باشد، يعني بتوان آن را از طريق مشاهده و آزمايش آزمود، لازم است متغيرهاي مورد مطالعه از شكل انتزاعي و مفهومي خارج و به شكل عملي تعريف شود به بيان ديگر، پژوهشگر متغيرهاي مورد مطالعه خود را به صورت عملي تعريف و نامگذاري مي كنند (هومن، 1380) در اين پژوهش نيز هر يك از متغيرها به صورت عملياتي تعريف شده است و در پايان به هر يك از مؤلفه ها نمره اي داده شده است.


متغير مستقل: عوامل خانوادگي (تحصيلات والدين، درآمد والدين روابط والدين با فرزندان، جدايي والدين، توجه و علاقه و انتظار والدين به تحصيل فرزندان، رابطة والدين با معلم دانش آموز، مهاجرت و جابجايي، منابع و مواد خواندني در خانه، آموزشهاي درسي و غير كلاسي، تعداد خانوار جنسيت)
1- تحصيلات والدين: منظور از تحصيلات والدين مدركي است كه با تحصيل در مدارس براي آنان صادر شده است.


2- روابط والدين با فرزندان: سطح طرد كنندگي و تأييد كنندگي: مقصود از والدين طرد كننده به خانواده هايي اطلاق مي شود كه در آنها وضع رفتاري والدين موجب مي شود فرزند از پدر و مادر خود فاصله بگيرد و در نتيجه از خانواده گريزان شود و مقصود از والدين تأييد كننده والديني است كه با خوشرويي به پيشنهادهاي فرزندان خود توجه مي كنند و به نظر و عقايد آنها احترام مي گذارند و به نيازهاي آنها و آرزوهايشان علاقه مند هستند. آنها را به اظهار نظر و ابراز وجود ترغيب مي كنند و هرگونه رفتار خوب را مورد تحسين و ستايش قرار مي دهند. (انجمن اوليا و مربيان ايران، 1358)
3- جدايي والدين: طلاق و مرگ والدين


4- توجه، علاقه و انتظارات: تأثيرگذاري فرد بر ديگران است كه در اين تحقيق تأثيرگذاري والدين بر فرزندان و دانش آموزان است كه از طريق ابراز علاقه و نگرش مثبت به فرزندان يا دانش آموزان است و يا نگرش منفي و عدم توجه و علاقه به خود و كارهاي او.
5- مهاجرت و جابجايي: منظور از مهاجرت و جابه‌جايي تغيير محل سكونت خانواده از شهري به شهري كه دانش آموز در آن تحصيل مي كند، است.
6- منابع و مواد خواندني در خانه: منظور كتابهاي غيردرسي، مجله هاي مختف، روزنامه و ... مي باشد.
7- آموزشهاي درسي غير كلاسي: منظور آموزشهاي درسي غيركلاسي، كلاسهاي جبراني، تقويتي، معلم خصوصي، و كمك خانواده است كه از طرف خانواده براي فرزندانشان تدارك ديده مي شود.
8- تعداد خانوار: منظور تعداد افراد خانواده است.
متغير وابسته: مردود شدن دانش آموزان دختر مقطع راهنمايي.
9- مردود شدن:2 مردود شدن به معناي عدم موفقيت دانش آموزاني كه در بخشي از يك نظام آموزشي پذيرفته شده اند در دست يابي به معيارها، ملاك هايي كه براي موفقيت آنها در هر سال تحصيلي تعيين گرديده است. در بيشتر نظامهاي آموزشي اين معيارها و ملاكها هدفهاي هر سال تحصيلي را به طور يكسان براي همه دانش آموزان يك پايه تحصيلي قرار مي دهند. و اين عدم

موفقيت بر اساس ارزيابي مدرسه از كار دانش آموزان در خلال يك سال تحصيلي و يا بر اساس امتحاني كه در پايان سال انجام مي گيرد. در اينجا منظور دانش آموزاني است كه در پايان سال تحصيلي 82-81 در كارنامه هايشان مردود اعلام شده اند.
متغير مداخله گر3: يادگيري4 يك صفت نهاني و باطني است و فقط مي توان آن را از روي رفتار فرد استنباط كرد. در اينجا يادگيري با رفتار دانش آموزان به صورت كلامي و غير كلامي از طريق نمره هاي ثبت شده در كارنامه هاي تحصيلي فهميده مي شود.


متغير كنترل كننده:5 اين متغير توسط آزمايشگر كنترل مي شود تا اثر آنها با اثر متغير مستقل آميخته نشود و هرگونه اثر احتمالي آنها در پديده مورد مشاهده حذف يا خنثي گردد.
1- سن:1 سن همة آزمودنيهاي تقريباً بين 13 سال تا 17 سال كامل قرار گرفته، كه در كلاس سوم راهنمايي مشغول به تحصيل مي باشند جهت پژوهش انتخاب گرديده اند.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید