بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق بررسی تاثیر روش تدریس تفحص گروهی برسبک های زندگی ومهارتهای شهروندی دانش آموزان دختر پایه ی سوم راهنمایی بوده است . روش انجام پژوهش شبه تجربی بوده است. جامعه ی آماری تحقیق شامل کلیه ی دانش آموزان دختر پایه ی سوم راهنمایی ناحیه ی دو یزد بوده اند که به شیوه نمونه گیری خوشه ای تصادفی از بین مدارس دوره راهنمایی دخترانه تعداد 4 مدرسه و از هر مدرسه یک پایه سوم راهنمایی به صورت تصادفی انتخاب گردید. به تصادف به گروه آزمایش و گواه تقسیم شدند. ابزارجمع آوری اطلاعات آزمون مهارتهای شهروندی محمدجانی و همکاران - - 1390 بوده است. پایایی این ابزار در جامعه مورد مطالعه با روش آلفای کرونباخ ./83 برآورد گردید .
داده ها با آزمون تحلیل کوواریانس تحلیل گردید . نتایج نشان داد که روش تدریس تفحص گروهی در مقایسه با روش سخنرانی تاثیر مثبت و معناداری بر مهارت های شهروندی دانش آموزان داشته است. در تحلیل داده های مربوط به فرضیه های فرعی نیز نتایج نشان داد که بین نمره مولفه های حل مساله ، خود آگاهی، مسئول بودن و تفکر انتقادی دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معنادار وجود دارد و این تفاوت به نفع گروه آزمایش است اما در نمره مولفه های روابط موثر، همدلی، به کاربردن بهداشت،مشارکت ، تصمیم گیری و تفکر خلاق دو گروه تفاوت معنادار وجود ندارد.
مقدمه
مدت هاست که در نظام آموزشی ایران معلمان باتکیه برروشهای سنتی بویژه سخنرانی شاگردان رابه حفظ وتکرار مفاهیم علمی ترغیب می کنندوعلی رغم اینکه درمهافل علمی وتربیتی وحتی اجرایی صحبت ازفعال بودن شاگرد رشدفکری وآزاداندیشی می شودعملا چنین نظرگاه هایی جنبه عملی نیافته اند
در این زمان وجود یک معلم آگاه بسیار با ارزش است زیرا می تواند دربسط افق دید دانش آموزان و در فرا گرفتن و دانش اندوزی آنان کمک بسیارموثر باشد.چنین معلمی به میزان توانایی های دانش آموزان آگاه است ومی تواند اطلاعاتی راکه بایدبه دانش آموز داده شودازنظرکمی وکیفی به دقت ارزیابی کند.
وظیفه آموزش و پرورش،پرورش افراد جامعه به عنوان عاملی پایه و بنیادی بر عهده نظام تعلیم وتربیت است. اهمیت عملکردهای آموزشی و پرورشی تا آنجاست که روسو3 آن را کشتی نجات دهنده بشر اجتماعی ابزاری برای انسان نمودن انسان و صاحب نظران دیگرجدای از ویژگی های فردی و هر نوع تبعیض - آن را عاملی معنابخش به زندگی همه افراد جامعه می دانند
اساساً هدف از تشکیل نظام آموزشی در سراسر دنیا، از آموزش ابتدایی تا آموزش عالی، به طور کلی پاسخ به خواست ها و در نظر گرفتن غرض نهایی جامعه است .اهداف نهایی تعلیم و تربیت را می توان درتحقق دو هدف کلی:-1 پرورش شخصیت انسان و- 2 رفع نیازهای اجتماعی خلاصه نمود
شهروندی یک فرایند مربوط به تمام عمر است به همین جهت همه افراد در تمام طول زندگی خود نیازمند آموزشهای مناسب شهروندی در مراحل گوناگون زندگی هستنددانش آموزان نیز نیازمندآن هستندکه درزمینه های اخلاقی ورشداجتماعی دانش ودرک درست وعینی از جهان آموزش ببینندودرتمام تصمیم گیری های مربوط به خودشان درخانه ومدرسه وجامعه مشارکت کنندوبه عنوان یک شهروندبه صورتی فعال درمناسبات اجتماعی متناسب بااحوال خودشان قرارگیرند.
آموزش وپرورش بایدبه کودکان ونوجوانان کمک کندتاشهروندانی مسئول ومشارکت کنندگانی فعال درامور زندگی واجتماعی وفرهنگی ویادگیرندگانی موفق وعلاقه مندوافرادی متکی به خودوقابل اعتمادبارآیند.به عبارتی توسعه مهارتهای شهروندی دانش آموزان یکی از وظایف وماموریت های آموزش وپرورش است - محمدجانی، 1389،ص. - 88 شهروندی به عنوان رویکردی که به انواع حقوق انسانی در جامعه اشاره می کند، تعامل بین فرد وجامعه را جهت می دهد - پارکر6، . - 2000و همچنین به یک تعهد دو بعدی، مشارک آگاهانه فرددرفعل انفعالات جامعه راجهت می دهد
احقاق و احترام به حقوق فردی توسط دولت - مک دولاند - 1965 اشاره دارد، از جمله اهدافی است که نظام تعلیم و تربیت جامعه -چه به صورت آشکار و چه به صورت ضمنی-آن را به عنوان روحی تلقی می کند که بر کلیه اهداف پاره سیستم های نظام آموزشی حاکم است . تدریس یکی از عناصر اصلی فرایند آموزش وپرورش است که در کارایی نظام آموزشی نقش موثری دارد.در جامعه ای که سیستم تعلیم وتربیت آن بدون بحث وانتقاد امور را می پذیرد و بدون تفکر منعکس می کند.
خطر پدیدآمدن انسانی فاقدتوان ونیروی تفکردرجامعه زیادمی شود.امروزه تدریس بیشتر به معنای انتقال معلومات ازدهان معلم به شاگرداست کم کم ذهن شاگردان ازمطالبی که بانیازوفکرشان مناسب نیست انباشته می شود. به تدریج یادگیری ایجاد کسالت می کندونتنها درسازندگی آنها نقش موثری ایفا نمی کند بلکه زمینه رکود علمی ودلزدگی از فعالیت های علمی رافراهم می کند
امروزه تدریس خوب مفهوم یاری به خوب یادگرفتن دانش آموزان است وروشهای مختلف فعال تدریس ابزارمفیدی برای ایجادیادگیری معنادار دردانش آموزان به شمار می رود. درآموزش وپرورش ارتباط بین آموزش وتدریس در حال رشد مداوم است به هر حال دانش آموز زمانی می تواند پویایی خود را حفظ کند که مرزهای زمان ومکان را بشکند وبه سمت ابداعات نوآوری ها توسعه آنها واستفاده از روشهای نوین تدریس یادگیری پیش رود
الگوهای تدریس درواقع الگوهای یادگیری هستندمادرحالی که به شاگردان درکسب اطلاعات,مهارتها ,راههای تفکروابراز,ابراز نظرخودکمک می کنیم ,نحوه یادگیری رانیز به آنان می آموزیم .درواقع استعدادافزوده شاگردان برای یادگیری آسانترو موثرتر در آینده می تواند مهمترین نتیجه در دراز مدت آموزش به علت دانش ومهارتی که کسب می کنندوبه علت چیرگی آنان برفرایند یادگیری باشد
روشهای فعال تدریس موجب می شودکه دانش آموزان ومعلمان بتواننددرخویش ذخایری ازراهبردهای کسب ومهارت هاراتوسعه دهند.به علاوه روشهای فعال تدریس به دانش آموزان در رشد وتوسعه خود به عنوان یک فردوافزایش توان تفکرخلاق وساختن مهارت هاوتعهدات اجتماعی کمک می شودوباعث خودآموزی خودسازی وخودکنترلی دانش آموزان ومعلمان می شود
یکی از روشهای نوین تدریس روش تفحص گروهی می باشد که شامل تبادل دو جانبه اطلاعات عقاید احساسات بین فرادهنده وفراگیر است در این روش می توانیم علاوه بر افزایش دانش فراگیراخلاق اجتماعی وشیوه برخورد با مسائل ومشکلات اجتماعی را آموزش داد
تفحص گروهی راه مستقیم توسعه جمع یادگیران است همه شکلهای ساده تریادگیری مبتنی برهمیاری آماده سازی یادگیران برای اقدام جمعی جدی وفعال ومنسجم است - بهرنگی،2004ص ،. - 42درروش تفحص گروهی معلم:در مرحله اول برای ایجاد انگیزه در زمینه پژوهش فراگیرنده را بایک موقعیت نامعین مواجه می کند سپس معلم تلاش می کند تا دانش آموزان واکنش های مربوط به موقعیت رادریابند .
به عنوان مثال در می یابندکه هدف از به وجود آمدن چنین موقعیتی تبدیل انرژی از صورتی به صورت دیگر بوده است .در گام سوم دانش آموزان شرایط رابه نظم در آورده برای مطالعه مجددآماده می کنند سپس آن نتیجه رایادداشت می کنندوبایکدیگر در آن مورد بحث می نمایندومثالهایی از نحوه تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی مکانیکی وغیره می آورند.در مرحله بعدی دانش آموزان بایستی برای گفته ها واندیشه های خود دلیل آورده وآنها را ارزشیابی کنند ودر مرحله بعدی صورت دیگری از انرژی مورد آزمایش قرار می گیردوفعالیت تکرارمی شود تا مبانی یادگیری مستحکم شود
روش تفحص گروهی مبتنی برتشریک مساعی که کاربردشان برحسب تلاش ها و تحقیقات روبرت8 اسلاوین دیویدوراجرجانسون9 وهمکارانشان به طوروسیع گسترش یافته است به طورمثبت بریادگیری تحصیلی توسعه اجتماعی وعزت نفس یادگیرنده اثرمی گذارد
امروزه نظامهای آموزشی درجهان دووظیفه خطیر برعهده دارندوبرای انجام هر یک از این وظایف همه دست اندرکاران وسیاست گذاران جامعه بایداهتمام لازم رابکارببندند.نخست آنکه تدابیر وکوششهایی برای آشناساختن نسل جوان به نتایج تجربیات نسل های گذشته داشته باشند تاازاین طریق تجربیات نسل های متوالی برهم افزوده شودتابه تدریج به صورت سرمایه های تمدنی عظیم وگران قدردراختیارشهروندان جوان به منظوربهره گیری درکیفیت زندگی فردی واجتماعیشان موثر افتد.دوم آنکه بانظامهای آموزش محصولات وفراورده های خویش راکه دانش آموختگان وشهروندان آینده ی جامعه هستند به گونه ای پرورش دهند که پس ازاتمام تحصیلات ابتدایی ,متوسطه ودانشگاهی خودکه معمولاسه دهه زمان می بردبه مهارتها ودانش های تخصصی مجهز شده باشندتاضمن توانایی حل مسئله ومشکلات زمانه خود بتواننددرآینده مسائل جامعه ,محلی,ملی,وجهانی رابه چالش گیرند
داشتن یک زندگی مناسب نیازمنددانستن مهارتها وسبک هایی خص می باشد یکی از دغدغه های مهم در عرصه آموزش وپرورش از یک به دلیل ارتباط مستقیم وبی رابطه ای که بین کودکان ونوجوانان دارددرکنارخانواده وسایر نهادهای اجتماعی ازجمله وسایل ارتباط جمعی تاثیر ویژه ای درشکل گیری شخصیت اجتماعی نسل آینده می گذاردوازسوی دیگر اصول اجتماعی فرهنگی که دانش آموزان دراین محیط یادمی گیرندمی تواند اساس الگوی زندگی آنان درجامعه باشد
آموزش وپرورش می تواند شیوه درست زندگی کردن رابه آنها بیاموزد تازندگی اجتماعی وباحداقل مشکل راداشته باشند. آموزش شهروندی وسبک های زندگی از ارکان اساسی زندگی اجتماعی و فرهنگی انسان در جامعه امروز است، بر این اساس این مولفه از مباحث اساسی جامعه شهری در هر دوره تاریخی از زندگی انسان می باشد. این مسئله از قرن 19 در آموزش عالی قرار گرفته است؛ و باعث این شده که نهادهای آموزشی جوامع صنعتی از طریق برنامه ریزی های رسمی و غیر رسمی به تحکیم و تقویت نظام ارزشی مهارت های شهروندی بپردازند و درجهت استحکام دموکراسی و مشارکت ملی - محلی، هویت اجتماعی و مدنی شهروندان را تکامل بخشند.
با توجه به اینکه هر جامعه ای با عنایت به زمینه های فرهنگی و ارزشی خود شهروندان خاص با خصوصیات ویژه پرورش می دهد؛و این امرضامن بقاء و تداوم حیات اجتماعی و میزان توسعه هرکشوری می باشد؛ باید آموزش های شهروندی حساب شده ای را برای تمام اقشار جامعه به طور وسیع در نظرگرفت که می توان آن را از رسمی ترین نظام آموزش کشور یعنی آموزش و پرورش آغاز کرد.
آموزش وتربیت شهروندی سرمایه گذاری برای آینده مورد نظر کشور در تمامی ابعاد است، برای اینکه شهروندان جامعه را به حقوق شهروندی شان آشنا کنیم،و از شهروندان جامعه این انتظار را داشته باشیم که متعهد و مسئول باشند، ازهمان دوران کودکی مشارکت کردن در زمینه های مختلف را ترویج دهیم و یا به طور کلی در هر جامعه ای ارزشهاوطرزتلقی ها، بینش هاو مهارت ها به همراه الگوهاوروش های مشارکت در زندگی جمعی یا مدنی به شکل ویژه ای منتقل کنیم؛ پس نیازمند آموزش شهروندی و تربیت شهروندمداری می باشیم
