بخشی از مقاله
بررسی و شناخت عوامل مؤثر بلوغ اجتماعی در بین نوجوانان دختر منطقه 2 به منظور تقویت عوامل مؤثر بلوغ اجتماعی در نوجوانی
فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه
انسان همانطور که از لحاظ جسمانی کامل می شود از لحاظ روانی و اجتماعی نیز رشد می یابد . افراد در مواجهه با خانواده، جامعه و فرهنگ؛ ارزشها، هنجارها، بایدها و نبایدها را می آموزند و در صورت پذیرش و تکرار آنها را در خود درونی می کند .
این آموخته ها که در ابتدا از خانواده آغاز می شود با رشد کودک افزایش می یابد و به محیط های دیگر بسط داده می شود .
در نوجوانی این الگوبرداری به شکل قابل ملاحظه ای شدّت می یابد و با خطرپذیری از سوی نوجوان همراه است. نوجوانی حالات دوگانه ای را به همراه دارد، غم و شادی، بیم و امید، گاهی نوجوان در کسوت یک عاشق شوریده است و گاهی قهرمانی حماسی و بین آنچه هست و آنچه می خواهد باشد در رفت و آمد است .
خانواده به علت اینکه اولین محیطی است که هر فرد الگوپذیری و هنجارشناسی را در آن می آموزد و نیز از جهت نوع تربیتی که در آن خانواده وجود دارد در مسیر نوجوانی بسیار مهم است؛ همسالان، اجتماع، آموزش و پرورش، آداب و رسوم و ... هر یک به نوعی عاملی مهم در نوجوانی محسوب می شود .
رشد اجتماعی در محیطها و فرهنگهای مختلف، در افراد متفاوت است .
استقلال طلبی، خودکفایی و هویت یابی از مسائل مهم نوجوانی است و بلوغ اجتماعی نیز عبارت است از مرحله ای که انسان به استقلال، خودکفایی و هویت رسیده باشد . از آنجا که مسائل اساسی بلوغ اجتماعی در نوجوانی آغاز
می شود می توان به این نتیجه رسید که نوجوانی و بلوغ اجتماعی برهم تأثیر متقابل دارند و عوامل تأثیرگذار بلوغ اجتماعی در نوجوانی حائز اهمیت زیادی است .
در این پژوهش سعی شده است برخی از این عوامل تأثیرگذار مورد بررسی قرار گیرد .
این تحقیق در 5 فصل تنظیم شده که مباحث زیر را در بردارد :
فصل اول : کلیات پژوهش، فصل دوم : شرح برخی از مفاهیم مرتبط با بلوغ اجتماعی و نوجوانی، فصل سوم : روش پژوهش، فصل چهارم : جداول و
داده های آماری، فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری .
البته مباحث و مقولات مربوط به بلوغ اجتماعی را مسلماً نمی توان محدود به این مختصر دانست و هنوز در این موضوعات بسیار جای سخن باقی است، با این امید که این اندک بی فایده نباشد .
بیان مسئله
نوجوانی دورانی حساس، پرتنش و سرشار از فراز و نشیب است؛ گذرگاهی از کودکی به سوی بزرگسالی، مملو از ترس و امید، خوشحالی و غم و پر از تعارض و تناقض میباشد. دوره‌ای است که فرد به الگوپذیری از فرهنگ و جامعه می‌پردازد.
پایه‌ها و ریشه‌های بلوغ اجتماعی در نوجوانی کاشته می‌شود و همراه با رشد انسان تکامل می‌یابد. بلوغ اجتماعی مرحله‌ای است که فرد احساس هویت می‌کند و خود را دارای اعتبار و شخصیت می‌داند، می‌تواند با دیگران تعامل سازگار برقرار کند، به استقلال و خودکفایی برسد، وارد داد و ستدهای مالی و دارای شغل شود، هنجارها و ارزش‌های جامعه در او درونی شده باشد و نقش‌های متناسب با این هنجارها و ارزشها را بپذیرد.
در صورتی که تمام عوامل تأثیرگذار بلوغ اجتماعی نظیر: خانواده، اجتماع، آموزش و پرورش فرهنگ، گروه همسالان و... در نوجوانی به طور متعارف و بی‌هیچ خلل و مشکلی برای فرد مهیّا باشد، می‌توان انتظار داشت متقارن با پایان دوره نوجوانی به طور نسبی فرد دارای بلوغ اجتماعی شده باشد.
فرد بالغ سهم خود را در روش و منش زندگی باور و در رفتارهای خود احساس مسئولیت دارد، مفهوم زندگی اجتماعی و نقش اجتماعی را درمی‌یابد و از خودمحوری و «من‌فردی» گذر کرده و «من جمعی» در او شکل می‌گیرد.
فردی که بلوغ یافته باشد از نظر روانشناختی متعادل و سازگار بوده و برای پذیرش و قبول مسئولیت‌ها در جوانی و نیز داشتن شغل آماده خواهد بود.
شخصی که از نظر اجتماعی به بلوغ رسیده باشد توانایی بهتری در حل مسائل خود دارد و انتظار موفقیت در کارهایش بیشتر خواهد بود.
عدم طی شدن موفق بلوغ اجتماعی فرد را دچار احساس سردرگمی، بی‌هویتی، ناسازگاری، نارضایتی از خود، افسردگی و عدم اعتماد به نفس می‌کند.
خانواده عنصری مهم و حیاتی در نوجوانی و بلوغ اجتماعی میباشد و می‌تواند پایگاه محکمی برای نوجوان باشد. گروه همسالان نیز به علت همانندسازی‌های نوجوان و اینکه بیشتر وقت وی با همسالان در مدرسه گذرانده می‌شود مهم جلوه می‌کند.
با توجه به اهمیت ویژه‌ای که نوجوانی برای خودکفایی، استقلال و پذیرش مسئولیت در جوانی دارد و با درنظر گرفتن این مطلب که بیشتر مشکلات و معضلات جوانان که به شکل مانع در راه موفقیت آنها ظهور می‌کند ریشه در نوجوانی و بلوغ اجتماعی آنان دارد این موضوع به عنوان موضوع پژوهش انتخاب شود.
محقق درنظر دارد در حوزه روانشناسی اجتماعی و با استفاده از نظریه یادگیری اجتماعی «بندورا» تأثیر عوامل محیطی بلوغ اجتماعی را در نوجوانان مورد تحقیق و پژوهش قرار دهد.
اهداف تحقیق
الف) هدف کلی
بررسی و شناخت عوامل مؤثر بلوغ اجتماعی در بین نوجوانان دختر منطقه 2 به منظور تقویت عوامل مؤثر بلوغ اجتماعی در نوجوانی.
ب) اهداف جزیی
1 ـ بررسی و شناخت عوامل اجتماعی مرتبط با بلوغ اجتماعی.
2 ـ بررسی و شناخت عوامل فرهنگی مرتبط با بلوغ اجتماعی.
3 ـ بررسی و شناخت عوامل روانشناختی مرتبط با بلوغ اجتماعی.
ضرورت و اهمیت تحقیق
با توجه به اینکه ایران کشوری دارای بافت اجتماعی جوان است و اکثریت هرم سنی را جوانان و نوجوانان تشکیل داده‌اند و با عنایت به این مطلب که مشکلات جوانی اغلب ریشه در خوب طی نشدن مسیر نوجوانی دارد اهمیت بلوغ اجتماعی مطرح می‌شود زیرا شکل‌گیری هویت و انسجام شخصیت فرد که از موضوعات اساسی و مهم بلوغ اجتماعی است در نوجوانی آغاز می‌شود.
انتظار می‌رود یک فرد بالغ بعد از اتمام نوجوانی از نظر اجتماعی تا حدودی به استقلال و خودکفایی رسیده باشد که بتواند امور مربوط به خود را سرپرستی و اداره نماید.
بلوغ اجتماعی یک روند و فرآیند است که اگرچه در طول حیات آدمی وجود دارد و با رشد انسان تکامل می‌یابد دارای فراز و فرودهایی است که در نوجوانی اهمیت بسیاری دارد.
نوجوان در این دوران به دنبال تجربه کردن و فراگیری محیط اطرافش است و کمک والدین را خیلی پذیرا نیست می‌خواهد بیاموزد، تجربه کند و احساس کند که می‌تواند، از آنجا که خانواده اولین نهادی است که فردالگوپذیری را در آن آغاز می‌کند رکن مهمی در بلوغ اجتماعی محسوب می‌شود. خانواده در بلوغ اجتماعی و در دوران حساس نوجوانی می‌تواند با درایت، آگاهی صبر و آرامش کوره‌راه‌های این مسیر پرتعارض را هدایت کند و از این طریق عزت‌نفس، تحمل، شهامت رویارویی با مسائل و اعتماد به نفس را در آنها تقویت کند.
عوامل دیگری نظیر گروه همسالان، رسانه‌ها، آموزش و پرورش و....در بلوغ اجتماعی حائز اهمیت است و با توجه کردن به آنها از طریق فرهنگ‌سازی و اشاعه آن می‌توان درگذار از نوجوانی به جوانی و بلوغ اجتماعی مؤثر بود.
فرضیات یا سوالات اساسی
ـ به نظر می‌رسد بین تحصیلات فرد و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین تحصیلات پدر و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین تحصیلات مادر و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین شغل پدر و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین درآمد خانواده و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین رشته تحصیلی فرد و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین سن فرد و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین گروه همسالان و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین سلامت جسمی فرد و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین نوع مدرسه و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین تعداد افراد خانواده و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین عضویت در گروه‌های اجتماعی و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین ساعات تماشای تلویزیون و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین مطالعه و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین رفتن به سینما و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین استفاده از اینترنت و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می‌رسد بین آداب و رسوم و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
ـ به نظر می رسد بین نوجوانی و بلوغ اجتماعی رابطه وجود داشته باشد.
تعاریف
سن: منظور از سن عمر و سال‌هایی است که از زمان تولد فرد می‌گذرد و با معرف‌هایی نظیر روز، ماه، سال و مانند آن شناخته می‌شود که در اینجا منظور محقق سال است و از سه طبقه ذیل خارج نمی‌باشد:
1) کمتر از 16 سال 2) از 16 تا 17 سال 3) بیشتر از 17 سال
خانواده: گروهی از افراد است که با پیوندهای خونی، ازدواج و یا فرزندخواندگی با یکدیگر مربوط بوده، یک واحد اقتصادی را تشکیل دهند و بنیادی‌ترین نهاد اجتماعی است و با معرف‌هایی نظیر تعداد اعضای خانواده، نقش اعضای خانواده و نظایر آن شناخته می‌شود که در اینجا منظور محقق تعداد اعضای خانواده است که از سه طبقه ذیل خارج نمی‌باشد:
1) کمتر از 4 نفر 2) از 4 تا 6 نفر 3) بیشتر از 6 نفر
تحصیلات: منظور آموزش و یادگیری به صورت آکادمیک و مرحله به مرحله میباشد و با معرف‌هایی نظیر نوع مدرک، سطح مدرک و نظایر آن شناخته می‌شود که در اینجا منظور محقق سطح مدرک است و از سه طبقه ذیل خارج نمی‌باشد:
1) کمتر از دیپلم 2) از دیپلم تا لیسانس 3) از لیسانس به بالا
درآمدخانواده: منظور مجموع دارایی‌های مالی خانواده در ماه است که با معرف‌هایی نظیر مقدار درآمد، نوع درآمد، زمان درآمد و نظایر آن شناخته می‌شود که در اینجا منظور محقق مقدار درآمد میباشد که از سه طبقه ذیل خارج نیست:
1) کمتر از 150 هزارتومان 2) از 150 تا 250 هزارتومان
3) بیشتر از 250 هزار تومان
شغل: منظور عمل و کاری است که در ازای انجام آن مزد دریافت می‌شود و با معرف‌هایی نظیر، نوع شغل، ساعت انجام شغل و نظایر آن شناخته می‌شود که در اینجا منظور محقق نوع شغل است که از سه طبقه ذیل خارج نمی‌باشد.
1) آزاد 2) دولتی 3) سایر
محدوده مطالعاتی تحقیق
با توجه به جامعه آماری انتخاب شده محدوده مطالعاتی پژوهش از نظر نظری شامل دختران دانش آموزان مجرد که در دبیرستان و پیش دانشگاهی منطقه 2 آموزش و پرورش تحصیل می کنند مورد بررسی قرار گرفته¬اند.
از لحاظ میدانی پرسشنامه در اختیار دانش آموزانی قرار گرفته که در دبیرستانها و پیش دانشگاهی منطقه دو تحصیل می کند.
فصل دوم
شرح برخی مفاهیم مرتبط با بلوغ اجتماعی و نوجوانی
مقدمه
بلوغ اجتماعي مهمترين جنبة رشد آدمي است تا آنجا که برخي از صاحبنظران سياسي آن را مقدم بر بلوغ سياسي دانسته اند. انسان رشد يافتة اجتماعي آماده است تا با دنياي اطراف خود و با جامعة انساني رفتاري متعادل برقرار سازد و بر آموخته هاي خود بيافزايد، از نظر ذهني به تجزيه و تحليل مي پردازد و به دنبال كشف حقايق پنهان در مسائل مختلف است.
نوجواني معبري است كه در صورت هدايت صحيح و حمايت آگاهانه
مي تواند شرايط بهنجار بلوع اجتماعي را فراهم كند زيرا در نوجواني است كه هويت، استقلال و مسئوليت پذيري رنگ مي گيرند و به صورت سؤالات و دغدغه هاي اساسي ذهني هوشيار نوجوان را به غليان مي آورند و در صورت يافتن پاسخ مناسب شخصيتش شكل مي يابد و مي تواند از هويت، استقلال و شخصيتش دفاع كند.
نوجوانان در هياهوي «من كيستم؟» به دنبال اعتبار بخشيدن به خود مي باشند، از والدين فاصله مي گيرند، دوستانشان به اندازه خانواده مهم مي شوند، به خطر كردن و هيجانات جديد رغبت نشان مي دهند، به رويا پردازي دست
مي زند، به تجربه كردن آنچه از آن منع مي شوند علاقه مندند و همة اين مسائل موضوع نوجواني و بلوغ اجتماعي را در درجة بالايي از اهميّت قرار مي دهند.
فرآيند اجتماعي شدن از آ ن جهت كه انتقال دهندة ارزشها و هنجارهاي مورد قبول فرهنگ و جامعه به افراد است در جريان بلوغ اجتماعي نقش مهمي دارد. و خانواده نيز به عنوان اولين نهاد اجتماعي در نوجوانی جريان اجتماعي شدن، فرهنگ پذيري و جامعه پذيري جا يگاه مهم و با ارزشي محسوب
مي شود ؛ كه برخورد مناسب، دقيق و هوشمندانة خانواده را مي توان دليل مهمي براي بهنجاري يا نابهنجاري نوجوانان و حتي جوانان دانست.
با توجه به اهميت دوران نوجواني و بلوغ اجتماعي در اين فصل سعي شده به شرح برخي از مفاهيم مرتبط با نوجواني و بلوغ اجتماعي بپردازيم.
