بخشی از مقاله
مقایسه کیفیت زندگی افراد مبتلا به زخم پپتیک با افراد عادی در شهر اصفهان
چکیده
هدف از اجرای این پژوهش، مقایسه کیفیت زندگی افراد مبتلا به زخم پپتیک با افراد عادی در شهر اصفهان بود/ بدین منظور با مراجعه به بیمارستان شهید صدوقی اصفهان از بین بیماران مبتلا به زخم معده (براساس جواب آندوسکوپی) تعداد 30 نفر 15) نفر مرد و 15 نفر زن ) و نیز 30 نفر(15 نفر مرد و 15 نفر زن) از همراهان بیماران که از نظر سن، جنس، و مقطع تحصیلی با گروه اول همتا شده بودند، به صورت تصادفی انتخاب شدند. روش پژوهش توصیفی و از نوع علی- مقایسه ای و ابزار تحقیق پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی بود. نتایج نشان داد که تفاوت معناداری بین نمرات کلی کیفیت زندگی مبتلایان به زخم معده و افراد عادی وجود دارد .(P<0/05) همچنین از بین زیر مقیاسهای این پرسشنامه سلامت جسمانی، سلامت روانی و سطح استقلال دو گروه مورد بررسی قرار گرفتند که تفاوت معناداری مشاهده شد . (P<0/05) اما در سایر زیر مقیاسها شامل معنویت، روابط اجتماعی، سلامت عمومی و سلامت محیط بین دو گروه تفاوت معناداری مشاهده نشد . (P<0/05) همچنین نمرات کیفیت زندگی دوگروه برحسب جنسیت تفاوت معناداری را نشان نداد . (P<0/05)
مقدمه
با آغاز قرن حاضر به موازات تغییر علل مرگ و میر ناشی از بیماریهای عفونی و تغذیهای به بیماریهای مزمن و بیماریهای روانتنی (سایکوسوماتیک)1، نقش رفتار بر سلامت به گونهای روز افزون مورد توجه قرار گرفته است. نتایج این بررسی ها خاطر نشان می کند که درصورت انتخاب شیوه و سبک زندگی مناسبی که موجب ارتقای سلامت و کیفیت زندگی شود، مرگ و میرهای ناشی از این اختلالات، تا اندازهی چشمگیری کاهش خواهد یافت. سازمان بهداشت جهانی تعریف جامعی از کیفیت زندگی2 ارائه داده است، ادراکی که افراد از وضعیتی که در آن زندگی می کنند و زمینه فرهنگی و سیستم ارزشی که در آن هستند دارند که این ادراک بر اساس حداقل انتظارات استانداردها و علایق آنها می باشد (گروه تهیه مقیاس کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی، .(1998 کیفیت زندگی یک مفهوم پیچیده و همه جانبه است که تحت تأثیر عوامل زیادی از جمله عوامل جسمی، روانی، عاطفی، اجتماعی، جنسی، معنوی و غیره قرار می گیرد (سیمون 1و همکاران، .(2003 در بیماری پپتیک السر2 که به زخم معده یا دوازدهه (و با ایجاد یک حفره به طرف بیرون همراه است) اطلاق می شود، خطر پایین آمدن کیفیت زندگی افزایش می یابد و بیمار در گیر محدودیت در کار و فعالیتهای اجتماعی، زندگی زناشویی و خانوادگی می شود. بیماری زخم پپتیک بیماری بسیار شایعی است که در بین مردان بیشتر از زنان دیده می شود (بحرینی، (1383 و شیوع آن در تمام عمر 10-5 درصد می باشد (آقازاده، .(1380
مهمترین عوامل خطرزا در این بیماری عبارتند از : عفونت هلیکوباکترپیلوری، مصرف زیاد آسپرین و ایبوپروفن، مصرف زیاد نوشیدنی های کافئین دار، دخانیات و الکل می باشد (سامی، (1380 و علائم بالینی آن شامل سوءهاضمه به صورت دردی با مرکزیت فوقانی شکم شامل احساس پری، نفخ، تهوع یا اتساع، درد متعاقب غذا یا درد شبانه که با غذا یا استفاده از آنتی اسیدها و یا استفراغ برطرف می شود، می باشد (جلیس3، .(2003پزشکان در درمان این بیماری علاوه بر نیاز به دانستن شدت بیماری که اساسا مبتنی بر داده های آزمایشگاهی و اندوسکوپی می باشد به میزان دقیق پیامدهای مختلف بیماری نیز نیازمند هستند (استوارت4، & 1989 ترن بل و الیس5، (1995 تا بتوانند تصمیمات دقیق تری جهت درمان بیماران و ارتقاء کیفیت زندگی شان اتخاذ نمایند. طی دو دهه گذشته وضعیت روانی و کیفیت زندگی یکی از موضوعات بسیار مهم در تحقیقات بالینی بوده و به عنوان یکی از جنبه های موثر در مراقبت از بیماران مورد تاکید قرار گرفته و بررسی آن از نظر تشخیص تفاوت های موجود بین بیماران، پیش بینی عواقب بیماری و ارزشیابی مداخلات درمانی مورد استفاده قرار گرفته است(ماجمدر6،(2007 و بهبود عملکرد روزانه وکیفیت زندگی مبتلایان به بیماری های مزمن به صورت یک هدف در آمده است. علارغم وجود تحقیقات زیادی که به بررسی کیفیت زندگی مبتلایان به بیماری های مزمن پرداخته اند اما در این میان تحقیقات اندکی در زمینه کیفیت زندگی مبتلایان به زخم معده و مقایسه سطح کیفی زندگی این قشر از جامعه با سایرین وجود دارد که از میان جدیدترین آن ها می توان به مطالعه ندریان و همکاران در سال 89 اشاره کرد که به بررسی کیفیت زندگی این بیماران در شهر سنندج پرداختند و نتایج بررسی آنها نشان داد که آزمودنی ها در کیفیت زندگی از لحاظ درد و درک از سلامت بیشترین ضعف را داشتند.
بررسی های آنها همچنین بین کیفیت زندگی و میزان درآمد و سطح سواد آزمودنی ها رابطه مثبت و معناداری وجود داشت. نتایج تحقیقیات جدید هزینه های بالای درمانی (بارکون و لئونتیدیس،( 2010 1 و استرس های روانی زمینه ساز (فیلیپوویچ2، راندجلوویچ، آیلی، مارکوویچ، میلانوویچ، (2012 این بیماری را از عوامل تاثیر گذاربر افت کیفیت زندگی این بیماران می داند. مطالعاتی از این قبیل می تواند با مشخص نمودن جوانب مختلف کیفیت زندگی این بیماران مسیر روشنی به سوی برنامه ریزی های صحیح تر و دقیقتر به منظور افزایش کیفیت زندگی این بیماران باشد به همین منظوردر مطالعه حاضر به بررسی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به زخم معده و مقایسه آن با افراد عادی پرداخته شده است و فرضیه های زیر مورد بررسی قرار گرفته است:
1. بین کیفیت زندگی افراد دارای زخم معده و فاقد آن تفاوت معناداری وجود دارد .
2. بین نمرات معنویت افراد دارای زخم معده و فاقد آن تفاوت معناداری وجود دارد.
3. بین نمرات سلامت محیط افراد دارای زخم معده و فاقد آن تفاوت معناداری وجود دارد.
4. بین نمرات سطح استقلال افراد دارای زخم معده و فاقد آن تفاوت معناداری وجود دارد.
5. بین نمرات روابط اجتماعی افراد دارای زخم معده و فاقد آن تفاوت معناداری وجود دارد.
6. بین نمرات سلامت روان افراد دارای زخم معده و فاقد آن تفاوت معناداری وجود دارد.
7. بین نمرات سلامت جسمانی افراد دارای زخم معده و فاقد آن تفاوت معناداری وجود دارد.
8. بین نمرات سلامت عمومی افراد دارای زخم معده و فاقد آن تفاوت معناداری وجود دارد.
روش
این مطالعه پژوهشی توصیفی و از نوع علی – مقایسه ای است، که بر روی 30 نفر از بیماران مبتلا به زخم معده ی مراجعه کننده به بیمارستان شهید صدوقی اصفهان که طی نمونه گیری تصادفی ساده از بین مراحعان انتخاب شدند، انجام شد. شرکت بیماران در مطالعه براساس رضایت آنها و اختیاری بود و قبل از تکمیل پرسشنامه هدف مطالعه برای آنها توضیح داده می شد. بیمارانی جزء نمونه مورد بررسی قرار می گرفتند که بیماری آنها توسط پزشک تشخیص داده شده بود. پس از تکمیل نمونه بیماران، نمونه افراد عادی 30)نفر) از لحاظ متغیر هایی مانند سن و جنس و میزان تحصیلات با هم همتا شدند .
ابزار سنجش
دراین پژوهش از پرسشنامه ی کیفیت زندگی 1(WHOQOL- 100) استفاده شد. مفروضه اساسی مقیاس QOL این است که رفتارهای فرد در پاسخ به جنبه های محیطی، می تواند معرف کیفیت زندگی تلقی شود. QOL شاخصی چند بعدی از رفتارهای فرد را مشخص می سازد و به ترسیم نیمرخی از ابعاد رضایت یا عدم رضایت آزمودنی از زندگی منجر می شود . (بونومی2 و همکاران، .(2000
برای اعتبارسنجی این ابزار 1167 نفر از مردم تهران به صورت تصادفی انتخاب ومورد ارزیابی قرار گرفتند.
شرکت کنندگان بر اساس وجود یا عدم وجود بیماری مزمن به ادعای خود به 4 گروه تقسیم گردیدند. پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ و همبستگی درون خوشه ای حاصل از آزمون مجدد سنجیده شد.
روایی پرسشنامه با قابلیت تمایز این ابزار در گروه های سالم و بیمار با استفاده از رگولاسیون خطی مورد ارزیابی واقع شد و جهت سنخش عوامل ساختاری پرسشنامه از ماتریس همبستگی سئوالات با حیطه ها استفاده شد.
مقادیرهمبستگی درون خوشه ای و آلفای کرونباخ در تمام حیطه ها بالای 0/7 به دست آمد ولی در حیطه روابط اجتماعی مقدار آلفای کرونباخ 0/55 بود، که می تواند به علت تعداد سئوال کم در این حیطه با سئوالات حساس آن باشد.
سئوالات این پرسشنامه با مقیاس لیکرت و 5 گزینه ای از 1 الی 5برای گزینه های اصلاً کمی، تا حدودی، زیاد و بسیار زیاد که نمره 1 بیانگر نمره اصلاً و نمره 5 بیانگر بسیار زیاد بود درجه بندی می شود.
برای محاسبه نمرات افراد درهرمقیاس از حاصل جمع نمرات در هرخرده آزمون(که مشتمل بر 4 سئوال بود) استفاده گردید.
حاصلجمع خرده آزمونها، نمره حوزه های مختلف کیفیت زندگی را تشکیل دادند.
یافته ها
در این قسمت ابتدا بررسی توصیفی گروه های نمونه در جداول 1 و 2 ارائه شده است و سپس فرضیه های تحقیق بررسی شده است.
چنانچه از داده های جدول 3 مشخص است نتایج حاصل از اجرای ازمون تحلیل واریانس عاملی تفاوت معناداری را بین گروههای درگیر در تحقیق بر اساس جنسیت (زن و مرد) و وضعیت بیماری (دارا و فاقد زخم معده) در سطح 0/05 درصد خطای اماری نشان نمی دهد.
چنانچه از داده های جدول 4 مشخص است تفاوت معناداری در سطح خطای 0.05 بین نمرات کیفیت زندگی و زیر مقیاسهای آن شامل سطح استقلال، سلامت روان، سلامت جسمانی در مبتلایان به زخم معده و افراد عادی وجود دارد، به این معنا که بیماری زخم معده بر میزان سلامت روان و سلامت جسمی و سطح استقلال این بیماران تاثیر گذار بوده است که به نوبه خود باعث کاهش نمره کیفیت زندگی این افراد با سایرین شده است، در حالیکه در سایر زیر مقیاسهای این آزمون شامل سطح معنویت، سلامت عمومی، روابط اجتماعی و سلامت محیط تفاوت معناداری بین نمرات دو گروه در سطح خطای 0.05 مشاهده نشد یعنی بیماری زخم معده در این مقیاسها تاثیر گذار نبوده است.
بحث
کیفیت زندگی یک مفهوم با محدوده وسیع است که به طور پیچیده ای تحت تاثیر سلامت جسمانی، وضعیت روانشناختی، میزان عدم وابستگی، روابط اجتماعی فرد و روابط فرد با خصوصیات برجسته محیط اطرافش قرار می گیرد (گروه تهیه مقیاس کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت، .(1998 به طور کلی کیفیت زندگی این بیماران نسبت به بیماری های مزمن دیگر در سطح پایین تری قرار دارد (راب، یانگ ، کوکی، جوفی1،1998 و هانینن2 ، تاکالا، کنین، .( 1998 نتایج پژوهش حاضر نیز نشان داد که بین نمرات کیفیت زندگی مبتلایان به زخم معده و افراد عادی تفاوت معناداری وجود دارد، که مشابه با یافته های موکروویکا3 و جرک و پینکوویسکی (2006)، بارکون و لئونتیدیس (2010) وفیلیپوویچ و رانجلوویچ و آیلی و مارکوویچ و میلووانویچ (2012) که بر روی بیماران مبتلا به زخم معده می باشد . بارکون و لئونتیدیس کیفیت زندگی پایین این بیمارن را ناشی از هزینه های بالای درمانی و فیلیپوویچ و همکاران آسیب های روانشناختی همراه این بیماری را از عومل موثر در پیشرفت این بیماری و افت کیفیت زندگی آنها می دانند. همچنین در زیر مقیاس های سلامت جسمانی و سلامت روانی تفاوت محسوسی بین دو گروه دیده شد که احتمالا به دلیل مزمن بودن و عود های مکرر این بیماری می باشد. در مطالعه ای که موکروویکا و همکارانش (2006) با استفاده از پرسشنامه ی SF-36 و بر روی سه گروه از بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن انجام دادند نمرات مربوط به حیطه سلامت جسمانی و درک از سلامت نسبت به نمرات سایر حیطه ها در سطح پایینتری قرار داشت که کاملا با یافته های بررسی حاضر هماهنگ می باشد. همچنین درمطالعه رویچکی1 و وود و ماتون (2004) پایینترین نمره که مربوط به نشاط و سرزندگی افراد بود تاثیر زیادی بر سلامت روانی آنها خواهد داشت با یافته های ما در ارتباط با تاثیر زخم معده بر سلامت روانی این بیماران مطابقت دارد. اما این بیماران علارغم سطح پایین تر کیفیت زندگی از لحاظ حیطه های مربوط به معنویت، روابط اجتماعی، سلامت محیط و سلامت عمومی تفاوت معناداری را با سایرین نشان ندادند که این خود نشاندهنده ی این مطلب می باشد که جدا از نوع درمانی که بیمار دریافت می کند، پذیرفتن درمان و تطابق روانی با بیماری مزمنی که زندگی او را تحت تاثیر قرار خواهد داد می تواند تاثیر بسزایی برکیفیت زندگی فرد داشته باشد به طوری که اگر بیمار تطابق بهتری از لحاظ روحی با بیماری خود داشته باشد و شرایط خاص خود را پذیرفته باشد به نحو بهتری خواهد توانست بر محیط ، روابط اجتماعی و معنوی خود با اطرافیان کنترل کافی داشته و متناسب با وضعیت خود راهکارهای مناسبتری را برای حل مسائل روزمره و برقراری مناسبات جاری خود اتخاذ نماید و تا حد ممکن از تاثیر بیشتر بیماری بر تمامی جنبه های مختلف زندگی خود بکاهد. از طرف دیگر بررسی ما تفاوتی را بین کیفیت زندگی زنان و مردان مبتلا به زخم معده نشان نداد که با یافته های توسلی و همکاران که در سال 90 انجام شده است هماهنگ می باشد که این خود حکایت از این امر دارد که به دلیل درگیریها و دغدغه های مشترک زنان و مردان مبتلا به بیماری های مزمنی (طولانی بودن و مشکل در روابط اجتماعی واستقلال شخصی و ...) مانند زخم معده جنسیت نمی تواند عامل ایجاد تفاوتهای مشخص بین زنان و مردان باشد . در پایان می توان اینطور نتیجه گرفت که با توجه به پایین بودن سطح کیفیت زندگی در این قشر از افراد جامعه و با توجه به تاثیر به سزایی که کیفیت زندگی می تواند بر سایر حیطه های زندگی فرد داشته باشد اجرای برنامه های مداخله ای از جمله کلاس های آموزشی برای بیماران و خانواده های آنها به منظور ارتقای کیفیت زندگی آنها ضروری به نظر می رسد .
