مقاله در مورد شناسایی و ارزیابی خطرات محیط کار

بخشی از مقاله

اعضاي كميته هاي بهداشت و ايمني بايد قادر به شناسايي و معرفي خطرات ايمني بوده و بتوانند اقداماتي را در زمينه مديريت صحيح خطرات و همچنين كاهش و تنزل تعداد آنها به انجام رسانند. اعضاي كميته مي توانند از طريق مشورت با كارفرمايان و كارگران، مراجعه به گزارشات مربوط به حوادث و يا صدمات ناشي از كار، مرور گزارشات مربوط به عملكرد ماشين آلات و ...... با محدوده و حوزه خطراتي كه افراد در معرض آنها قرار دارند، آشنا گردند و در پيشگيري از بروز آنها اقدام نمايند.

2-1- ملاحظات ايمني:

پاسخگويي به سؤالات ذيل، اعضاي كميته هاي بهداشت و ايمني و همچنين بازرسان كار را در امر شناسايي و پيشگيري از خطرات ايمني ياري مي رساند:
1-آيا كليه اجسام و ماشين آلات الكتريكي داراي سيستم اتصال به زمين مناسب مي باشند؟ و يا آيا كليه اجسام فوق و سيم هاي برق داراي روپوش عايق مناسب هستند؟
2-آيا كليه تسمه فلكه ها، چرخ دندها، فن ها و ساير اجزا و قسمتها

ي متحرك، داراي حفاظ و پوشش مناسب هستند؟
3- آيا كليه تجهيزات الكتريكي در شرايط كاري خوبي قرار دارند؟
4- آيا كليه ابزارآلات دستي در شرايط مناسبي نگهداري مي شوند؟
5- آيا كليه ابزارآلات تيز و برنده همانند قيچي ها، كاردكها و ...... داراي پوشش هاي نگهداري ايمن هستند؟
6- آيا كليه وسايل نقليه موتوري درون كارگاهي در شرايط كاري خوبي قرار دارند؟ آيا اجزاي آنها سالم وصحيح مي باشند؟
7- آيا كف زمين تميز، خشك و عاري از هرگونه زباله مي باشد؟ آيا ابزار و تجهيزات از محل عبور و مرور افراد جمع آوري مي شوند؟
8- آيا افراد با روش صحيح كار با نردبانها آشنايي دارند؟

9- آيا براي مواقع ضروري وقوع خطر، پيش بيني دربهاي خروج اضطراري شده است؟
10- آِيا دربها و قسمتهاي خروجي اضطراري دقيقاً علامتگذاري و به وضوح مشخص
شده اند؟
11- آيا راههاي خروجي مناسب، براي راهنمايي به سمت دربهاي خروجي تعبيه شده

است؟
12- آيا راه پله ها در دسترس مي باشند و آيا در شرايط خوبي قرار دارند؟
13- آيا كمدها و قفسه ها و كشوها در محل مناسبي مي باشد، به نحوي كه كشوها و دربهاي آنها به محلهاي رفت و آمد افراد باز نشود؟
14- آيا براي دسترسي ايمن به سطوح بالاتر، نردبانها يا چهارپايه هاي مناسب در نظر گرفته شده است؟
15- آيا نور مناسبي براي روشن كردن اداره ها و محيطهاي كاري ديگر فراهم شده است؟
16- آيا كاركنان از محل دقيق كپسولهاي آتش نشاني اطلاع كافي داشته و با شيوه كار‌ آنها آشنايي دارند؟
17- آيا كاركنان از محل دقيق آژيرهاي اعلام خطر اطلاع دارند؟
18- آيا كاركنان با اقدامات مربوط به كمكهاي اوليه در مواقع ضروري آشنايي دارند؟
19- آيا كاركنان از موقعيت مكاني نزديك ترين بيمارستان يا درمانگاه اطلاع كافي دارند؟
سؤالات مطرح شدة فوق، چندين پرسش پيشنهادي مي باشد كه البته در محيطهاي گوناگون و بسته به نوع و شرايط كاري، كميته هاي بهداشت و ايمني مي توانند ليست ديگري از سؤالات مربوطه را مطرح كرده و سپس به پاسخگويي به پرسشهاي مطرح شده بپردازند. همچنين اين كميته ها موظفند كليه اقدامات لازم جهت دستيابي به اهداف ايمني را به انجام رسانند.
3-1- شناسايي خطرات بهداشتي محيط كار

در موارد بسياري، شناسايي خطرات بهداشتي محيطهاي كاري، به نسبت خطرات ايمني مشكل تر مي باشد و اغلب اوقات از زمان تماس اوليه با مواد شيميايي سمي و خطرناك تا زمان بروز اثرات زيان آور اين مواد، سالهاي زيادي سپري مي شود. بنابر اين اعضاي كميته هاي بهداشت و ايمني بايد با تكنيكهاي تشخيص خطرات بهداشتي آشنايي كامل داشته باشند. براي اطمينان بيشتر

از وجود يا عدم وجود اين نوع خطرات، صحبت كردن و مشورت با كارگران به همراه طرح سؤالاتي در اين زمينه، مرور پرونده هاي پزشكي كاركنان و مطالعه در زمينة سوابق بيماريهاي شغلي آنان، مراجعه به اسناد مربوط به بازرسي هاي انجام شده و كليه مدارك مربوطه در اين زمينه مي تواند راهگشا باشد.
پاسخگويي به سؤالات ذيل، اعضاي كميته هاي بهداشت و ايمني و همچنين بازرسان كار را در امر شناسايي خطرات بهداشتي ياري مي رساند:
1-آيا اعضاي كميته و بازرسان كار به عنوان قسمتي از وظايفشان از بخشهايي كه احتمال وجود خطرات ناشناخته در آنها موجود است (همانند آزمايشگاهها، كارخانجات توليد موادشيميايي و بخشهايي از كارگاهها كه از موادشيميايي استفاده مي كنند، نيروگاههاي هسته اي و بخشهايي از كارگاهها كه از مواد هسته اي و راديواكتيو استفاده مي كنند و.....)، بازرسي كامل بعمل مي آورند؟
2- آيا در صورت مواجهه با محيط كار ناايمن، افراد و كاركنان از لوازم حفاظت

فردي استفاده مي كنند؟ در صورت پاسخ منفي، آيا تا زمان ايمن سازي كامل محيط، تمهيدات ديگري در اين زمينه ر نظر گرفته مي شود؟
3- آيا در محيط كار، استفاده از انواع خاصي از لوازم حفاظت فردي ضروري مي باشد و در صورت

لزوم آيا انتخاب بهترين و مناسب ترين نوع اين لوازم (با توجه به روندكاري) مدن

ظر قرار مي گيرد؟ و آيا اين لوازم در شرايط مناسبي، مصرف و نگهداري مي شوند؟
4- آيا در حين كار، لوازم و ابزار توليدكننده ارتعاش، مورد مصرف قرار مي گيرد؟ در صورت پاسخ مثبت چه تمهيداتي در اين زمينه انديشيده شده است؟
5- آيا افرادي كه با موادشيميايي و يا ساير مواد خطرناك سروكار دارند، با نوع و خواص اين مواد

آشنا هستند؟
6- آيا تهويه موضعي و عمومي درمحل مصرف موادشيميايي و يا محل توليدگازها و بخارات سمي و خطرناك، تعبيه شده است؟
7- آيا دماي محيط كار در حد نرمال و طبيعي مي باشد؟ در صورت بروز دماهاي بسيار بالا و يا پايين، چه تمهيداتي در نظر گرفته شده است؟

8- آيا گازها، بخارات و گردو غبار در فضاي محل كار وجود دارد؟ در صورت پاسخ مثبت، آيا منابع توليد اين مواد شناخته شده هستند؟ و آيا اين مواد موجب ايجاد عوارضي از جمله تهوع، سردرد و سرگيجه، طولاني شدن مدت زمان عكس العمل به عوامل خارجي و .... براي كارگران گشته اند؟
9- آيا ماشين آلات، لوازم و تجهيزات مصرفي، ايجاد سر و صدا و آلودگي هاي صوتي غيرمجاز مي كنند؟ در صورت پاسخ مثبت، چه تمهيداتي انديشيده شده است؟

10- آيا كارگران در حين انجام كار، با مشكلاتي از قبيل خستگي زود هنگام، ناراحتي هاي پوستي وتنفسي، ناراحتي هاي عصبي و استرسهاي شغلي و .... مواجه مي شوند؟ در صورت پاسخ مثبت، آيا در مورد اين موضوع، ريشه يابي هاي لازم انجام شده است؟

5-1- فرم ارزيابي خطرات بهداشتي

اين فرم بر اساس استانداردNIOSH (National Inistitute for Occupational Safety and Health )
تهيه و تنظيم گشته است و براي تكميل آن، فاكتورهاي زير بايد مدنظر قرار گيرد:

1- نوع صنعت و توليدات محل كار

2- مشخص كردن مكانهاي با احتمال خطرات بهداشتي بيشتر
3- تعداد افراد در معرض خطرات بهداشتي
4- مدت زمان تماس (برحسب تعداد ساعات در طي يك روز كاري)
5- نوع فعاليت كاري افرادي كه در معرض تماس يا مواجهه با خطرات بهداشتي هستند
7- آيا خطرات بهداشتي محل كار، اخيراً مورد ارزيابي بازرسان كار، كارشناسان بهداشت كار و يا سازمانها و ارگانهاي فعال در زمينه هاي بهداشتي قرارگرفته است؟ در صورت پاسخ مثبت، اين عمل توسط چه كساني (و يا چه ارگاني) صورت پذيرفته است؟

8- آيا مشكلات بهداشتي مشاهده شده، مورد بررسي قرار گرفته است؟ اگر پاسخ مثبت است، اين عمل توسط چه سازمانها، انجمن و يا ارگانهايي صورت پذيرفته است؟
9- مسئوليت ايمني و بهداشتي كاركنان بر عهده چه كسي (كساني) مي باشد؟
10- تمامي موارد، عوامل و يا شرايط كاري كه ممكن است در بروز خطرات نقش

داشته باشند، ليست شوند. در مورد مواد شيميايي خطرناك بهتر است نام شيميايي، نام تجاري، نام شركت توليدكننده و همچنين ساير اطلاعات مفيد و مناسب ذكر گردد.
11- اشكال و فرمهاي فيزيكي موادمصرفي (بصورت جامد، گاز، مايع، گرد و غبار، ميست و .....) تعيين گردند.

12- نحوه تماس افراد در معرض تماس با مواد، تعيين شود. (تنفس، تماس پوستي، استنثاق و .....)
13- نوع مشكلات بهداشتي و يا عوارض حاصل از تماس افراد با اين مواد.

ميست (Mist ) : بخار كنداسه تمامي مايعات بغ

ير از آب
2- مراحل پنج گانه ارزيابي ريسك
1-2- ارزيابي ريسك چيست؟
ارزيابي ريسك همان بررسي دقيق عامل آسيب رساندن به افراد در محيط كار مي باشد، بطوريكه شما قادر خواهيد بود ارزيابي كنيد كه آيا اقدامات پيشگيرانه شما كافي بوده يا بايد كارهاي بيشتري را براي جلوگيري از آسيب به افراد انجام دهيد.
هدف، حصول اطمينان از اين مسأله است كه هيچ شخصي مجروح يا بيمار نخواهد شد. حوادث و بيماريها مي توانند سبب نابودي زندگي افراد شوند و همچنين مي توانند از طريق كاهش راندمان كاري، آسيب به ماشين آلات، افزايش بهاي بيمه يا الزام شما در پاسخگويي به شكايات قضايي افراد بر روي شغل شما نيز اثر گذار باشند.
براي تصميم گيري در مورد اينكه آيا خطر در محيط كار قابل توجه است يا خير و اينكه آيا شما توسط اقدامات پيشگيرانه مفيد و كافي، ميزان خطر پذيري را كاهش داده ايد يا خير،
به مسائل زيادي نياز داريد. زمان ارزيابي ريسك بايد تمام اين مسائل را كنترل كنيد. براي مثال جريان برق مي تواند سبب مرگ افراد شود اما در يك محيط كاري اين خطر را
مي توان با عايق بندي قسمتهاي فلزي و ايجاد سيستم اتصال زمين مناسب كاهش داد.

2-2- نحوه ارزيابي ريسك در محيط كاري
مراحل پنجگانه جهت ارزيابي ريسك عبارتند از:
مرحله 1: خطرات موجود را پيدا كنيد.

مرحله 2: تشخيص دهيد كه چه كساني و چگونه ممكن است آسيب

ببينند.
مرحله 3: خطرات را ارزيابي كرده و تعيين كنيد آيا اقدامات احتياطي موجود، كافي است يا نياز به انجام اعمال پيشگيرانه و احتياطي بيشتري است؟
مرحله 4: يافته هاي خودتان را ثبت كنيد.دهيد.

خودتان را سر در گم نكنيد. عموماً در بخشهاي تجاري، خدمات و صنايع

سبك، خطرات كم و ساده اند و كنترل آنها آسان اما لازم است. احتمالاً شما با اين خطرات آشنايي داريد: خطراتي نظير ماشين آلات خطرناك و پلكان معيوب يا ورودي هاي نامطمئن كه ممكن است سبب صدمه به افراد شوند. در اينصورت درخصوص اقدامات احتياطي جهت پيشگيري از صدمه و جراحت تحقيق كنيد.
اگر شما صاحب يك مؤسسه كوچك مي باشيد و كاملاً مطمئن هستيد كه اطلاعات كافي از مسائل مربوط به كارتان را داريد مي توانيد عمل ارزيابي را خودتان انجام دهيد. (لازم نيست كه متخصص ايمني و بهداشت باشيد)؛ ولي اگر صاحب مؤسسه بزرگتري هستيد
مي توايند از يك كارشناس مسئول و متخصص يا نماينده ايمني و يا مراكز مشاوره ايمني و يا در صورت عدم اطمينان، از مراجع ذيصلاح در اين زمينه كمك بخواهيد.

1٭ خطرات و 2٭ ريسك موجود در محل كار، اجازه هيچ گونه اهمال كاري را به شما نمي دهند.

1-2-2- مرحله 1: جستجوي خطرات
اگر شما خودتان عمل ارزيابي ريسك را انجام مي دهيد در محيط كارتان قدم بزنيد و به موارديكه مي توانند موجب آسيب شوند توجه كنيد. از موارد جزئي صرف نظر كنيد و توجه خود را روي خطراتي كه ممكن است منجر به آسيبهاي جدي شود يا روي افراد بيشتري اثر بگذارد، متمركز كنيد.

از كارگران يا نمايندگان آنها نظرخواهي كنيد. آنها ممكن است به چيزهايي توجه داشته باشند كه شما در نگاه اول متوجه نشده ايد. همچنين اطلاعات و دستور العمل هاي كارخانه توليد كننده مي تواند در تشخيص خطرات و مشاهده ريسكها در جايگاه واقعي خودشان به شما كمك كند.
به اين ترتيب حوادث و بيماريها ثبت مي شوند.

1- خطر: عبارت است از هرچيزي كه سبب آسيب رساندن به افراد شود نظير مواد شيميايي، جر

يان برق، كار با نردبانها و غيره.
2 - ريسك: احتمال (كم يا زياد) وارد شدن آسيب به افراد توسط خطرات را ريسك مي نامند.

2-2-2- مرحله 2: تعيين اينكه چه كسي و چگونه ممكن است آسيب ببيند.

فراموش نكنيد كه افراد زير در معرض خطر بيشتري قرار دارند:
الف- كارگران جوان، كارآموزان، مادران باردار و افراديكه بصورت ويژه اي در معرض خطر قرار دارند.
ب - كارگران نظافتكار، ارباب رجوع، پيمانكاران، كارگران بخش تعميرات و ساير افراديكه بطور دائم در محيط كار حضور ندارند.
ج - افراد عادي و يا كسانيكه در محيط كاري با شما شريكند و ممكن است در اثر فعاليتهاي شما آسيب ببينند.

3-2-2- مرحله 3: ارزيابي اقدامات احتياطي انجام شده.
در نظر بگيريد كه چگونه هر خطري ممكن است منجربه آسيب شود. به اين ترتيب مشخص خواهد شد كه اقدامات بيشتري جهت كاهش احتمال ريسك نياز مي باشد يا خير؟
حتي بعد از انجام همه اقدامات احتياطي باز هم برخي از ريسكها ممكن است باقي ما

نده باشند. شما بايد تعيين كنيد كه ريسكهاي قابل توجه موجود بعد از انجام اعمال احتياطي لازم در چه حدي باقي مي مانند (بالا، پائين يا متوسط). ابتدا بايد از خودتان بپرسيد كه آيا تمام اعمالي را كه مقررات به شما مي گويد انجام داده ايد يا خير؟ براي مثال يكسري مقررات براي جلوگيري از تماس با قسمتهاي خطرناك ماشين آلات وجود دارد. سپس از خودتان سؤال كنيد كه آيا ت

مام استانداردهاي صنعتي پذيرفته شده را در محيط كارتان اعمال كرده ايد. اما خودتان را تا اين مرحله متوقف نكنيد زيرا طبق قوانين و مقررات موجود، بايد تمام اقدامات اجرائي ممكن را جهت ايمني خود بكار ببنديد.
هدف واقعي، انجام اقدامات احتياطي جهت كاهش ريسك هاي موجود مي باشد. پس از تعيين كارهاي لازم جهت اجرا، يك ليست از اين اقدامات تنظيم كنيد و هميشه حق تقدم را به ريسكهايي كه در حد بالا باقي مانده اند و يا ممكن است روي افراد بيشتري اثر بگذارند بدهيد. از خودتان بپرسيد:
1- آيا مي توانم از وجود خطرات خلاص شوم.
2- در غير اينصورت چگونه مي توانم ريسكها را طوري كنترل كنم كه احتمال آسيب ديدن افراد تقريباً غيرممكن شود.
براي كنترل ريسكها اصول كلي زير را بكار ببريد:
- سعي كنيد انتخابهايي داشته باشيد كه ميزان خطر پذيري كمتري دارند.

- از دسترسي به قسمتهاي خطرناك توسط حفاظ گذاري جلوگيري كنيد.
- كارتان را طوري سازماندهي كنيد كه ميزان تماس با خطرات كاهش يابد.
- افراد را به وسايل حفاظتي مجهز كنيد.

- امكانات رفاهي لازم را تهيه كنيد (نظير محلي براي شستشو و حذف آلودگيها و جعبه كمكهاي اوليه). بهبود وضع سلامتي و بهداشت، نياز به هزينه هاي زيادي ندارد. براي مثال قراردادن آينه در سرپيچ هايي كه ديد كافي وجود ندارد و يا استفاده از مواديكه سبب كاهش سرخوردن بر روي پله هاي لغزنده مي شود، همگي اقدامات احتياطي ارزاني هستند. كوتاهي در انجام اين اقدامات احتياطي ساده، ممكن است سبب بروز حادثه و در نتيجه وارد آمدن خسارت زياد

ي شود.
اما اگر كار شما دستخوش تغييرات زيادي شده يا محل كار شما يا كارگرانتان به جاي ديگري منتقل شده چه كارهايي بايد انجام دهيد؟
خطرات مورد انتظار و ريسكهاي حاصل از آنها را شناسايي كنيد. سپس در صورت شناسايي هر نوع ريسك اضافي در زمان انتقال به محل كار جديد اطلاعات لازم را از ساير افراد در اين محل جمع آوري كرده و اقدامات لازم را انجام دهيد.
اما اگر محل كارتان بصورت اشتراكي است، چه كارهايي بايد انجام دهيد؟

به ساير كارفرمايان يا كارگران خويش فرمايي كه در محل كار با شما شريكند، راجع به خطرات ناشي از كارتان و اقدامات احتياطي كه در اين خصوص انجام داده ايد توضيح دهيد. همچنين راجع به خطراتي كه متوجه شما و ناشي از كار آنهاست بينديشيد.
اما اگر برخي از ريسكها را ارزيابي كرده ايد چه كارهايي بايد انجام دهيد؟
براي مثال اگر شما از مواد شيميايي مضر استفاده مي كنيد و خطرات آنها را بر روي سلامتـي

ارزيابـي نموده ايد و اقدامـات احتياطـي لازم را بـراساس مقـررات

انجام داده ايد، مي توانيد اين خطرات را كنترل شده تلقي نمائيد.
اطلاعات بيشتر در مورد الزامات قانوني و استانداردها را مي توانيد در نشريه
تحت عنوان مقدمه اي بر بهداشت و ايمني در كار با استفاده از آيين نامه هاي موج

ود

پيدا كنيد.

1) COSHH: control of substances Hazrdous to Healt
كنترل خطرات مواد بر روي سلامتي
2) HSE:Healt and safety excutive
كميته اجرايي ايمني و بهداشت

4-2-2- مرحله 4: ثبت يافته ها
در صورتيكه شما كمتر از 5 نفر كارگر داريد نيازي به ثبت آنچه كه انجام داده ايد، نداريد؛ اگرچه ثبت آنها مي تواند مفيد باشد. اما اگر بيش از 5 كارگر داريد بايد يافته هاي مهم حاصل از ارزيابي خود را ثبت كنيد، بدين معنا كه خطرات مهم و نتايج آن را ثبت نمايييد.
براي مثال در نصب تجهيزات الكتريكي بايد به عايق بندي و سيستم اتصال زمي و در عمليات جوشكاري بدليل ايجاد دمه هاي فلزي (فيوم) به تهويه موضعي توجه شود. شما بايد به كارگرانتان در مورد يافته هايتان توضيح دهيد.

ارزيابي ريسك بايد مناسب و كافي باشد. شما بايد قادر به نمايش موارد زير باشيد:
- كنترل مناسب انجام شده.
- افرادي كه ممكن است تحت تأثير خطرات قرار گرفته باشند را در نظر گرفته ايد.
- شما به خطرات مهم قابل مشاهده و تعداد افراديكه درگير اين خطرات هستند
توجه كرده ايد.
- اقدامات احتياطي بصورت مناسب انجام شده و ميزان ريسك در حد پاييني قرار
گرفته است.داده ايد سؤال كنند يا زمانيكه درگير يكسري مسئوليت هاي اداري گشته ايد، اين نوشته ها به شما كمك خواهد كرد. همچنين اين نوشته ها شما مراي ياري خواهد نمود تا همواره خطرات و اقدامات احتياطي لازم را به ياد داشته باشيد و به اين ترتيب شما قادر خواهيد بود نشان دهيد كه چه الزامات قانوني را انجام داده ايد. براي اينكه مسائل را

آسانتر كنيد مي توانيد به ساير اسناد و مدارك مراجعه نمائيد: نظير كتابهاي راهنما، گزارشات خ

ط مشي ايمني و بهداشت، مقررات گروهي، دستورالعمل هاي كارخانجات توليد كننده، روشهاي ايمني و بهداشت و انجام تمهيدات و اقدامات لازم در مورد ايمني حريق.
دير يا زود شما مجبور به استفاده از ماشين آلات، مواد يا روشهاي جديدي مي شويد كه مي توانند منجر به خطرات تازه اي شوند. هر تغيير مهمي كه رخ مي دهد شما بايد مجدداً عمل ارزيابي را بدليل ايجاد خطرات تازه انجام دهيد.

ارزيابي هاي خودتان را بدليل هر تغيير جزئي و بي اهميتي كه رخ مي دهد يا حتي براي هر شغل جديدي، مورد تجديد نظر قرار ندهيد.