بخشی از مقاله
شناسایی و ارزیابی خطرات موجود یا بالقوه درتمام مراحل عمر محصول یا
خدمت
در یک شرکت خدماتی، با استفاده از روش شناسایی خطر (HAZID )
چکیده
هر روز در محیطهاي کار حوادث زیادي رخ می دهند که منجر به مرگ و آسیب میشـوند. ایـن حـوادث اغلـب بـه علـت عـدم شناسایی خطرات در مراحل مختلف عمر محصول یا خدمات اتفاق میافتند. با شناسایی و ارزیابی خطرات محیط کار مـیتـوان از بسیاري از حوادث پیشگیري کرد. همچنین با شناسایی و ارزیابی این خطرات در مراحل اولیه شکلگیري محـصول یـا عقـد قرارداد و خرید آن میتوان از خسارات بالقوه بسیاري در آینده پیشگیري نمود.
با ارزیابی ریسک میتوان خطرات موجود در یک شغل را شناسایی، عدد ریسک آنها را محاسبه و کنترلهاي مورد نیـاز را ارائـه داد. HAZID روشی سیستماتیک جهت شناسایی خطرات و ارزیابی ریسکهاي آنها در مراحـل مختلـف بـویژه مراحـل اولیـه شکلگیري محصول و عقد قرارداد به منظور ارائه اقدامات کنترلی مناسب میباشد. چـون اسـتقرار سیـستم مـدیریت HSE از اصول اساسی شرکت دادههاي زمینی پارس میباشد و همچنین به منظور برآورد الزام یکپارچگی سـرمایه، تکنیـک HAZID
قبل از هرگونه طراحی، حین طراحی، توسعه، استفاده و دفع محصول مورد استفاده قرار میگیرد.
در این مقاله ضمن تشریح این تکنیک به مزایاي استفاده از این روش از جمله انتخاب گزینه هاي طراحی ایمـنتـر، مقـرون بـه صرفهتر نهایتاًو کاهش هزینههاي خسارات به صورت مستدل پرداخته میشود.
کلمات کلیدي: روش شناسایی خطرات، ارزیابی ریسک، سیستم مدیریت HSE، یکپارچگی سرمایه
مقدمه
هر روز در محیط کار حوادث زیادي خ می دهد که باعث مرگ و آسیب میشود. یکی از راههاي پیـشگیري از حـوادث محـیط کـار، شناسایی خطرات و ارزیابی آنهادر تمام مراحل عمر سیستم میباشد.
ارزیابی ریسک عبارتست از: شناسایی خطرات موجود در یک فرآیند، یک شغل یا یک خـدمت، محاسـبه عـدد ریـسک آنهـا و ارائـه بهترین اقدامات کنترلی جهت کنترل آنها.
در واقع ارزیابی ریسک یک فرآیند 3 مرحلهاي می باشد:
1. شناسایی کل خطرات
2. محاسبه ریسکها
3. ارائه اقدامات کنترلی
یکی از راهکارهایی که بوسیله آن میتوان در مراحل مختلف عمر سیستم ارزیابی ریسک را انجام داد تکنیک هـزید ( 3 ( HAZID
است.
هزید روشی است سیستماتیک جهت شناسایی خطرات و اررزیابی ریسک آنها در مراحل مختلف بـویژه مراحـل اولیـه شـکلگیـري محصول، خدمت و عقدقرارداد به منظور ارائه اقدامات کنترلی مناسب می باشد.
در این روش خطرات و تهدیدات موجود و بالقوه به دو روش کلی و جزئی مورد بررسی قرار می گیرد.
هدف اصلی از اجراي این تکنیک انتخاب گزینههاي طراحی ایمن، مقرون به صرفه نهایتـاًو کـاهش هزینـههـاي خـسارات ناشـی از حوادث احتمالی میباشد.
در واقع استفاده از هزید داراي مزایاي زیر است:
9 تشخیص اهمیت و پیوستگی تمامی جنبههاي بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی در ابتداي یک عملیات.
9 فرصتی براي در نظر گرفتن پیامدهاي HSE در طراحیهاي فرآیندي و توسعهاي.
9 بررسی تأثیر بالقوه تغییرات عمده در طرحها در مراحل اولیه شکلگیري تعهدات مالی مهم.
9 شناسایی تهدیدها و مخاطرات درون هر مرحله از چرخه عمر یک پروژه یا فرآیند.
9 تسهیل فرآیند تهیه فهرست مخاطرات و تهدیدات .HSE
9 شناسایی کلیه آلایندههاي احتمالی ناشی از تأسیسات و فرآیندها.
9 استفاده بهینه از زمان و منابع
روش کار:
مکان مورد بررسی:
شرکت دادههاي زمینی پارس ( پارس ژئو دیتا ) به منظور انتقال تکنولوژي روز جهانی خدمات نمودارگیري از گـل حفـاري Mud Logging Services و بومی نمودن آن در کشور در سال 1383 تأسیس گردید.
این شرکت در حال حاضر با در اختیار گذاشتن 17 دستگاه یونیت جوابگوي نیازمندیهاي شرکت ملی حفاري و صنعت نفت ایران در راستاي خدمات نمودارگیري از گل حفاري، سرویس و نگهداري، تعمیرات و همچنین آموزش پرسنل شـاغل در ایـن زمینـه بـوده و معتقد می دفتر ستادي شرکت دادههاي زمینی پارس در تهران و واحد عملیات شرکت مذکور در اهواز مشتقر میباشد. ایـن مطالعـه در دفتـر
اهواز در زمستان 1386 انجام شده است.
روش اجراي هزید :( HAZID)
1. تشکیل تیم هزید :(HAZID)
تیم تکنیک شناسایی خطر میبایستنسبتاً کوچک و در عین متشکل از افراد متخـصص و مجـرب باشـدو بـه نحویکـه از دانش کافی براي تشکیل و شناسایی کلیـه موضـوعات HSE برخـوردار باشـند. بطـور معمـول تـیم داراي 4 – 6 عـضور
میباشد. در این مطالعه اعضاي تیم عبارت بودند از:
9 سرپرست دفتر اهواز
9 مهندس پروژه
9 مسئولین واحدها ( واحد تهویه / واحد آموزش و انفورماتیک / واحد فنی )
9 افسر HSE
2. تهیه روش اجرایی شناسایی خطر:
تیم فوق جهت شناسایی و ارزیابی خطرات در تمام مراحل قبل از طراحی، نصب، بهرهبرداري، توسعه و از رده خارج کردن تأسیسات روش اجرایی جهت شناسایی خطرات تدوین نمود.
.3 تهیه چک لیست:
تیم شناسایی خطرات جهت شناسایی و ارزیابی ریسکها، چک لیستهایی را در زمینههاي زیر تهیه نمود:
9 خطرات زیست محیطی و خارج از محوطه
9 خطرات بهداشتی
9 خطرات تأسیسات
9 خطرات مربوط به اجراي پروژهها
4. شناسایی خطرات:
در این مرحله خطرات موجود یا بالقوة مرتبط با محصولات / خدمات، شناسایی و تعیین شدهاند. ( جدول شمارة ( 1
.5 ارزیابی ریسک:
بمنظور اولویتبندي ریسکها و اقدامات کنترلی در این مرحله خطرات شناسایی و طبقهبندي شدهانـد. بـراي انجـام ایـن مرحله، 3 پارامتر مشخص گردیدند:
احتمال وقوع حادثه، شدت پیامد و میزان تماس ( جدول شمارة .( 2
در پایان با توجه به معیار ریسک، تصمیمگیري شد ( جدول شمارة .( 3
جهت تعیین احتمال وقوع حادثه، شدت پیامد و میزان تماس از مشاهده ، مـصاحبه، بررسـی مـستندات و تکمیـل چـک لیستها استفاده شد. عدد ریسک با استفاده از فرمول زیر محاسبه گردید:
میزان تماس × شدت پیامد × احتمال وقوع = ریسک
.6 اقدامات کنترلی:
بر اساس ارزیابی ریسکها و اولویتبندي آنها، اقدامات کنترلی ارائه و با توجه به طبقهبندي ریسکها میتوان مطمئن شد که، اقدامات کنترلی بطور مؤثر اعمال میشود.
