بخشی از مقاله
شناسایی و ارزیابی خطرات موجود یا بالقوه درتمام مراحل عمر محصول یا
خدمت
در یک شرکت خدماتی، با استفاده از روش شناسایی خطر (HAZID )
چکیده
هر روز در محیطهاي کار حوادث زیادي رخ می دهند که منجر به مرگ و آسیب میشـوند. ایـن حـوادث اغلـب بـه علـت عـدم شناسایی خطرات در مراحل مختلف عمر محصول یا خدمات اتفاق میافتند. با شناسایی و ارزیابی خطرات محیط کار مـیتـوان از بسیاري از حوادث پیشگیري کرد. همچنین با شناسایی و ارزیابی این خطرات در مراحل اولیه شکلگیري محـصول یـا عقـد قرارداد و خرید آن میتوان از خسارات بالقوه بسیاري در آینده پیشگیري نمود.
با ارزیابی ریسک میتوان خطرات موجود در یک شغل را شناسایی، عدد ریسک آنها را محاسبه و کنترلهاي مورد نیـاز را ارائـه داد. HAZID روشی سیستماتیک جهت شناسایی خطرات و ارزیابی ریسکهاي آنها در مراحـل مختلـف بـویژه مراحـل اولیـه شکلگیري محصول و عقد قرارداد به منظور ارائه اقدامات کنترلی مناسب میباشد. چـون اسـتقرار سیـستم مـدیریت HSE از اصول اساسی شرکت دادههاي زمینی پارس میباشد و همچنین به منظور برآورد الزام یکپارچگی سـرمایه، تکنیـک HAZID
قبل از هرگونه طراحی، حین طراحی، توسعه، استفاده و دفع محصول مورد استفاده قرار میگیرد.
در این مقاله ضمن تشریح این تکنیک به مزایاي استفاده از این روش از جمله انتخاب گزینه هاي طراحی ایمـنتـر، مقـرون بـه صرفهتر و نهایتاً کاهش هزینههاي خسارات به صورت مستدل پرداخته میشود.
کلمات کلیدي: روش شناسایی خطرات، ارزیابی ریسک، سیستم مدیریت HSE، یکپارچگی سرمایه
مقدمه
هر روز در محیط کار حوادث زیادي خ میدهد که باعث مرگ و آسیب میشود. یکی از راههاي پیـشگیري از حـوادث محـیط کـار، شناسایی خطرات و ارزیابی آنهادر تمام مراحل عمر سیستم میباشد.
ارزیابی ریسک عبارتست از: شناسایی خطرات موجود در یک فرآیند، یک شغل یا یک خـدمت، محاسـبه عـدد ریـسک آنهـا و ارائـه بهترین اقدامات کنترلی جهت کنترل آنها.
در واقع ارزیابی ریسک یک فرآیند 3 مرحلهاي میباشد:
1. شناسایی کل خطرات
2. محاسبه ریسکها
3. ارائه اقدامات کنترلی
یکی از راهکارهایی که بوسیله آن میتوان در مراحل مختلف عمر سیستم ارزیابی ریسک را انجام داد تکنیک هـزید ( 3 ( HAZID
است.
هزید روشی است سیستماتیک جهت شناسایی خطرات و اررزیابی ریسک آنها در مراحل مختلف بـویژه مراحـل اولیـه شـکلگیـري محصول، خدمت و عقدقرارداد به منظور ارائه اقدامات کنترلی مناسب میباشد.
در این روش خطرات و تهدیدات موجود و بالقوه به دو روش کلی و جزئی مورد بررسی قرار میگیرد.
هدف اصلی از اجراي این تکنیک انتخاب گزینههاي طراحی ایمن، مقرون به صرفه و نهایتـاً کـاهش هزینـههـاي خـسارات ناشـی از حوادث احتمالی میباشد.
در واقع استفاده از هزید داراي مزایاي زیر است:
9 تشخیص اهمیت و پیوستگی تمامی جنبههاي بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی در ابتداي یک عملیات.
9 فرصتی براي در نظر گرفتن پیĤمدهاي HSE در طراحیهاي فرآیندي و توسعهاي.
9 بررسی تأثیر بالقوه تغییرات عمده در طرحها در مراحل اولیه شکل گیري تعهدات مالی مهم.
9 شناسایی تهدیدها و مخاطرات درون هر مرحله از چرخه عمر یک پروژه یا فرآیند.
9 تسهیل فرآیند تهیه فهرست مخاطرات و تهدیدات .HSE
9 شناسایی کلیه آلایندههاي احتمالی ناشی از تأسیسات و فرآیندها.
9 استفاده بهینه از زمان و منابع
روش کار:
مکان مورد بررسی:
شرکت دادههاي زمینی پارس ( پارس ژئو دیتا ) به منظور انتقال تکنولوژي روز جهانی خدمات نمودارگیري از گـل حفـاري Mud Logging Services و بومی نمودن آن در کشور در سال 1383 تأسیس گردید.
این شرکت در حال حاضر با در اختیار گذاشتن 17 دستگاه یونیت جوابگوي نیازمندیهاي شرکت ملی حفاري و صنعت نفت ایران در راستاي خدمات نمودارگیري از گل حفاري، سرویس و نگهداري، تعمیرات و همچنین آموزش پرسنل شـاغل در ایـن زمینـه بـوده و معتقد می دفتر ستادي شرکت دادههاي زمینی پارس در تهران و واحد عملیات شرکت مذکور در اهواز مشتقر میباشد. ایـن مطالعـه در دفتـر
اهواز در زمستان 1386 انجام شده است.
روش اجراي هزید :( HAZID)
Hazard Identification٣.
1. تشکیل تیم هزید :(HAZID)
تیم تکنیک شناسایی خطر میبایست نسبتاً کوچک و در عین متشکل از افراد متخـصص و مجـرب باشـدو بـه نحویکـه از دانش کافی براي تشکیل و شناسایی کلیـه موضـوعات HSE برخـوردار باشـند. بطـور معمـول تـیم داراي 4 – 6 عـضور
میباشد. در این مطالعه اعضاي تیم عبارت بودند از:
9 سرپرست دفتر اهواز
9 مهندس پروژه
9 مسئولین واحدها ( واحد تهویه / واحد آموزش و انفورماتیک / واحد فنی )
9 افسر HSE
2. تهیه روش اجرایی شناسایی خطر:
تیم فوق جهت شناسایی و ارزیابی خطرات در تمام مراحل قبل از طراحی، نصب، بهرهبرداري، توسعه و از رده خارج کردن تأسیسات روش اجرایی جهت شناسایی خطرات تدوین نمود.
.3 تهیه چک لیست:
تیم شناسایی خطرات جهت شناسایی و ارزیابی ریسکها، چک لیست هایی را در زمینههاي زیر تهیه نمود:
9 خطرات زیست محیطی و خارج از محوطه
9 خطرات بهداشتی
9 خطرات تأسیسات
9 خطرات مربوط به اجراي پروژهها
4. شناسایی خطرات:
در این مرحله خطرات موجود یا بالقوة مرتبط با محصولات / خدمات، شناسایی و تعیین شدهاند. ( جدول شمارة ( 1
.5 ارزیابی ریسک:
بمنظور اولویتبندي ریسکها و اقدامات کنترلی در این مرحله خطرات شناسایی و طبقهبندي شدهانـد. بـراي انجـام ایـن مرحله، 3 پارامتر مشخص گردیدند:
احتمال وقوع حادثه، شدت پیامد و میزان تماس ( جدول شمارة .( 2
در پایان با توجه به معیار ریسک، تصمیمگیري شد ( جدول شمارة .( 3
جهت تعیین احتمال وقوع حادثه، شدت پیامد و میزان تماس از مشاهده ، مـصاحبه، بررسـی مـستندات و تکمیـل چـک لیستها استفاده شد. عدد ریسک با استفاده از فرمول زیر محاسبه گردید:
میزان تماس × شدت پیامد × احتمال وقوع = ریسک
.6 اقدامات کنترلی:
بر اساس ارزیابی ریسکها و اولویتبندي آنها، اقدامات کنترلی ارائه و با توجه به طبقهبندي ریسکها میتوان مطمئن شد که، اقدامات کنترلی بطور مؤثر اعمال میشود.
