بخشی از مقاله
مالیات بر ارزش افزوده
مقدمه
مالیات بر ارزش افزوده به عنوان مالیاتی غیرمستقیم که بر مصرف کالاها و خدمات وضع می گردد، هم اکنون در بیش از 140 کشور جهان به مورد اجرا گذاشته شده است. استقرار این نظام مالیاتی در جمهوری اسلامی ایران به عنوان مهمی از تحولات نظام مالیاتی کشور محسوب می گردد و لایحه مربوطه اولین بار در دهه 1360 به مجلس شورای اسلامی ارائه گردید، لیکن به دلیل شرایط خاص اقتصادی ناشی از جنگ تحمیلی، دولت لایحه را در اواسط بررسی از مجلس شورای اسلامی پس گرفت.
در اواخر دهه 1370 ، که اینجانب مسئولیت معاونت در درآمدهای مالیاتی وزارت امور اقتصادی و دارای را بر عهده داشتم، تدوین مجدد لایحه مالیات بر ارزش افزوده در دستور کار قرار گرفت و لایحه نهایتاً در سال 1380 به دولت ارائه شد. این لایحه در سال 1381 توسط دولت جمهوری اسلامی ایران تصویب و به مجلس شورای اسلامی تقدیم گردید. فرآیند بررسی و تصویب لایحه مذکور با دقت تمام و با حضور کارشناسان و صاحب نظران و همچنین نمایندگان متعددی از دولت و بخش
خصوصی، نهایتاً در چهارچوب اصل 85 قانون اساسی در مهرماه 1386 به پایان رسید و لایحه توسط مجلس شورای اسلامی به شورای نگهبان ارسال شد.
ایرادات شورای نگهبان در سه نوبت توسط کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی مرتفع گردید و نهایتاً در خرداد ماه 1387 قانون مالیات بر ارزش افزوده به تایید شورای نگهبان رسید و درتیر ماه 1387 توسط رئیس جمهور محترم برای اجرا به وزارت امور اقتصادی و دارایی ابلاغ شد.
کلیات و تعاریف
ماده 1 ) عرضه کالاها و ارائه خدمات در ایران و همچنین واردات و صادرات آنها مشمول مقررات این قانون می باشد.
ماده 2 ) منظور از مالیات در این قانون به استثنا موارد مندرج در فصول هشتم و نهم، مالیات بر ارزش افزوده می باشد.
ماده 3 ) ارزش افزوده در این قانون ، تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری تا تحصیل شده در یک دوره معین می باشد.
ماده 4 ) عرضه کالا در این قانون، انتقال کالا از طریق هرنوع معامله ای است .
تبصره ) کالاهای موضوع این قانون که توسط مودی خریداری ، تحصیل یا تولید میشود در صورتی که برای استفاده شغلی به عنوان دارای در دفاتر ثبت گردد یا برای مصارف شخصی برد
اشته شود، عرضه کالا به خود محسوب و مشمول مالیات خواهد شد.
ماده 5 ) ارائه خدمات در این قانون، به استثنای موارد مندرج در فصل نهم، انجام خدمات برای غیر در قبال ما به ازاء می باشد.
ماده 6 ) واردات در این قانون ورود کالا یا خدمت از خارج از کشور یا از مناطق آزاد تجاری صنعتی مناطق ویژه اقتصادی به قلمرو گمرکی کشور می باشد
ماده 7 ) صادرات در این قانون، صدور کالا یا خدمت به خارج از کشور یا مناطق آزاد تجاری صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی می باشد
ماده 8 ) اشخاصی که به عرضه کالا و ارائه خدمت و واردات و صادرات آنها مبادرت می نمایند، به عنوان مودی شناخته شده و مشمول مقررات این قانون خواهند شد.
ماده 9 ) معاوضه کالاها و خدمات در این قانون ، عرضه کالا یا خدمت از طرف هر یک از متعاملین تلقی و به طور جداگانه مشمول مالیات می باشد..
ماده 10 ) هر سال شمسی به 4 دوره مالیاتی 3 ماه، تقسیم می شود. در صورتی که شروع یا خاتمه فعالیت مودی در خلال یک دوره مالیاتی می باشد، زمان فعالیت مودی طی دوره مربوط یک دوره مالیاتی تلقی می شود.
معافیتها
ماده 12 ) عرضه کالاها و ارائه خدمات زیر و همچنین واردات آنها حبس مورد از پرداخت مالیات معاف می باشد:
1 ) محصولات کشاورزی فرآوری نشده؛
2 ) دام و طیور زنده، آبزیان، زنبور عسل و نوغان؛
3 ) انواع پودر، سم، بذر و نهال؛
4 ) آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نیاتی و شیر خشک مخصوص تغذیه کودکان؛
5 ) کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ ، تحریر و مطبوعات؛
6 ) کالاهای اهدائی به صورت بلاعوض به وزارت خانه ها، موسسات دولیت و نهادهای عمومی غیردولتی با تایید هیئت وزیران و حوزه های علمیه با تایید حوزه گیرنده هدایا؛
7 ) کالاهای که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات، وارد کشور می شود. مازاد بر آن طبق مقررات این قانون مشمول مالیات خواهد بود؛
8 ) اموال غیر منقول؛
9 ) انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی (انسانی، حیوانی و گیاهی) و خدمات توانبخش و حمایتی؛
10 ) خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیاتهای مستقیم؛
11 ) خدمات بانکی و اعتباری بانکها، موسسات و تعاونی های اعتباری و صندوق های قرض الحسنه مجاز و صندوق تعاون؛
12 ) خدمات حمل و نقل عمومی و مسافری درون و برون شهری جاده ای، ریلی، هوای ودریایی؛
13 ) فرش دستباف ؛
14 ) انواع خدمات پژوهشی و آمزشی که طبق آئین نامه ای که با پیشنهاد مشترک وزارتخانه های علوم تحقیقات و فناوری، امور اقتصادی و دارایی ، بهداشت، خدمات و آموزش پزشکی، آموزش و پژوهش و کار و امور اجتماعی ظرف مدت 6 ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب هیئت وزیران میرسد؛
15 ) خوراک دام و طیور؛
16 ) رادار و تجهیزات کمک ناوبری و هوانوردی ویژه فرودگاهها بر اساس فهرستی که به پیشنهاد مشترک وزارت راه وترابری و وزارت امور اقتصادی و دارای تهیه و ظرف مدت 6 ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب هیئت وزیران می رسد؛
17 ) اقلام با مصارف صرفاً دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی بر اساس فهرستی که به پیشنهاد مشترک وزرات دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت امور اقتصادی و دارای تهیه و به تصویب هیئت وزیران می رسد. فهرست مذکور از اولین دوره مالیاتی پس از تصویب هیئت وزیران قابل اجرا خواهد بود.
ماده 13 ) صادرات کالاها و خدمت خارج از کشور از طریق مبادی خروجی رسمی ، مشمول مالیات موضوع این قانون نمی باشد و مالیاتهای پرداخت شده بابت آنها با ارائه برگه خروجی صادره توسط گمرک (در مورد کالا) و اسناد و مدارک مثبته مسترد می گردد.
تبصره ) مالیاتهای پرداختی بابت کالاهای همراه مسافران تعبه کشورهای خارجی که از تاریخ خرید آنها تا تاریخ خروج از کشور بیش از دو ماه نگذشته باشد، از محل وصولی های جاری درآمد مربوط هنگام خروج از کشور در مقابل ارائه اسناد و مدارک مثبته مشمول استرداد خواهد بود.
ضوابط اجرای این ماده توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه و به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارای می رسد.
ماخذ، نرخ و نحوه محاسبه مالیات
ماده 14 ) ماخذ محاسبه مالیات ، بهای کالا یا خدمت مندرج در صورت حساب خواهد بود. در مواردی مه صورت حساب موجود نباشد و یا از ارائه آن خودداری شود و یا به موجب اسناد و مدارک مثبته احراز شود که ارزش مندرج در آنها واقعی نیست، ماخذ محاسبه مالیات بهای روز کالا یا خدمت به تاریخ روز تعلق مالیات میباشد.
تبصره ) موارد زیر جزء ماخذ محاسبه مالیات نمی باشد :
الف ) تخفیفات اعطائی؛
ب ) مالیات موضوع این قانون که قبلاً توسط عرضه کننده کالا یا خدمت پرداخته شده است؛
ج ) سایر مالیاتهای غیرمستقیم و عوارضی که هنگام عرضه کالا یا خدمت به آن تعلق گرفته است.
ماده 15 ) ماخذ محاسبه مالیات واردات کالا ، عبارت است از : ارزش گمرکی کالا (هزینه خرید، هزینه حمل و نقل و حق بیمه ) به علاوه حقوق ورودی (حقوق گمرکی و سود بازرگانی) مندرج در اوراق گمرکی .
تبصره ) ماخذ محاسبه مالیات واردات خدمت ، عبارت است از : معادل ارزش ریالی م
ربوطه به ما به ازاء واردات خدمت مزبور .
ماده 16 ) نرخ مالیات بر ارزش افزوده ، یک و نیم درصد (5/1 %) می باشد.
تبصره ) نرخ مالیات بر ارزش افزوده کالاهای خاص به شرح زیر تعیین می گردد:
1 ) انواع سیگار و محصولات دخانی،دوازده درصد (12%)
2 ) انواع بنزین و سوخت هواپیما، بیست درصد (20%)
ماده 17 ) مالیاتهای که مودیان در موقع خرید کالا یا خدمت برای فعالیتهای اقتصادی خود به استناد صورت حسابهای صادره موضوع این قانون پرداخت نموده اند، حبس مورد از مالیاتهای وصول شده توسط آنها کسر و یا به آنها مسترد می گردد. ماشین الات و تجهیزات خطوط تولید نیز از جمله کالای مورد استفاده برای فعالیتهای اقتصادی مودی محسوب می گردد.
تبصره 1 ) در صورتی که مودیان مشمول حکم این ماده در هر دوره مالیاتی اضافه پرداختی داشته باشند، مالیات اضافه پرداخت شده به حساب مالیات دوره های بعد مودیان منظور خواهد شد و در صورت تقاضای مودیان، اضافه مالیات پرداخت شده از محل وصولی های جاری درآمد مربوط، مسترد خواهد شد.
تبصره 2 ) در صورتی که مودیان به عرضه کالا یا خدمت معاف از مالیات موضوع این قانون اشتغال داشته باشد و یا طبق مقررات این قانون مشمول مالیات نباشند، مالیاتهای پرداخت شده بابت خرید کالا یا خدمت تا این مرحله قابل استرداد نمی باشد.
تبصره 3 ) در صورتی که مودیان به عرضه توام کالاها یا خدمات مشمول مالیات و معاف از مالیات اشتغال داشته باشد، صرفاً مالیاتهای پرداخت شده مربوط به کالاها یا خدمات مشمول مالیات در حساب مالیاتی مودی منظور خواهد شد.
تبصره 4 ) مالیات بر ارزش افزوده و عوارض پرداختی مادیان بابت کالاهای خاص موضوع تبصره
ماده 16 و بندهای ب ، ج ، و د ماده 38 این قانون، صرفاً در مراحل واردات، تولید و توزیع مجدد آن کالاها توسط واردکنندگان، تولیدکنندگان و توزیع کنندگان آن، قابل کسر از مالیاتهای وصول شده یا قابل استرداد به آنها خواهد بود.
تبصره 5 ) آن قسمت از مالیاتهای ارزش افزوده پرداختی مودیان که طبق مقررات این قانون قابل کسر از مالیاتهای وصول شده یا قابل استرداد نیست، جز هزینه های قابل قبول موضوع قانون مالیاتهای مستقیم محسوب می شود.
تبصره 6 ) مبالغ اضافه دریافتی از مودیان بابت مالیات موضوع این قانون، در صورتی که ظرف سه ماه از تاریخ درخواست مودی مسترد نشود، مشمول خسارتی به میزان دو درصد (2%) در ماه
نسبت به مبلغ مورد استرداد و مدت تاخیر خواهد بود.
تبصره 7 ) مالیاتهای که در موقع خرید کالاها و خدمات توسط شهرداری ها و دهیاری ها برای انجام وظایف و خدمات قانونی پرداخت می گردد، طبق مقررات این قانون قابل تهاتر و یا استرداد خواهد بود.
وظایف و تکالیف مودیان
ماده 18 ) مودیان مکلفند به ترتیبی که سازمان امور مالیاتی کشور و تعیین و اعلام می نماید نسبت به ارائه اطلاعات درخواستی سازمان مذکور و تکمیل فرمهای مربوطه اقدام و ثبت نام نمایند.
ماده 19 ) مودیان مکلفند در قبال عرضه کالا یا خدمات موضوع این قانون، صورت حسابی با رعایت
نظام صنفی و حاوی مشخصات متعاملین و مورد معامله به ترتیبی که سازمان امور مالیاتی کشور تعیین و اعلام می شود، صادر و مالیات متعلق را در ستون مخصوص درج و وصول نمایند. در مواردی که از ماشینهای فروش استفاده می شود، نوار ماشین جایگزین صورت حساب خواهد شد.
تبصره ) کالاهای مشمول مالیات که بدون رعایت مقررات و ضوابط این قانون عرضه گردد، علاوه بر جرایم متعلق و سایر مقررات مربوط موضوع این قانون، کالای قاچاق محسوب و مشمول قوانین و مقررات مربوط می شود.
ماده 20 ) مودیان مکلفند مالیات موضوع این قانون را در تاریخ تعلق مالیات محاسبه و از طرف دیگر وصول نمایند .
تبصره 1 ) گمرک جمهوری الامی ایران مکلف است مالیات موضوع این قانون را قبل از ترخیص از وارد کنندگان کالا وصول و در پروانه های گمرکی ویا فرمهای مربوط حبس مورد درج نماید و اطلاعات مربوط به اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مقززات این قانون را حداکثر به صورت ماهانه به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه نموده و امکان دسترسی همزمان سازمان امور مالیاتی کشور به پایگاه های ارتباطی ذی ربط را فراهم آورد.
گمرک جمهوری اسلامی ایران مکلف است مالیات وصولی هر ماه را تا پانزدهم ماه بعد به حساب مخصوصی نزد خزانه داری کل کشور که به این منظور توسط سازمان امور مالیاتی کشور اعلام میگردد، واریزنماید.
تبصره 2 ) وارد کنندگان خدمات مکلفند مالیات متعلق به خدمات خریداری شده از خارج از کشور را محاسبه و پرداخت نمایند.
ماده 21 ) مودیان مالیاتی مکلفند، اظهار نامه هر دوره مالیاتی را طبق نمونه و دستور عملی که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تعیین اعلام می شود ، حداکثر صرف 15 روز از تاریخ انقضاء هر دورهف به ترتیب مقرر تسلیم و مالیات متعلق را به دوره را پس از کسر مالیاتهای که طبق مقررات این قانون پرداخت کرده اند بر قانون کسر می باشد، در مهلت مقرر مذکور به حسابی که توسط وزارت امور اقتصادی و دارای (خزانه داری کل کشور) تعیین و توسط سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می گردد، واریز نمایند.
تبصره 1 ) چنانچه مدت فعالیت شغلی مودی کمتر از مدت یک دوره مالیاتی باشد، تکلیف مقرر در این ماده نسبت به مدت یاد شده نیز جاری می باشد.
تبصره 2 ) اشخاص حقیقی و حقوقی که بیش از یک محل شغل و فعالیت دارند تسلیم اظهارنامه و پرداخت مالیات برای هر محل شغل یا فعالیت به طور جداگانه الزامی است.
تبصره 3 ) در مورد کارگاها و واحدهای تولیدی، خدماتی و بازرگانی که نوع فعالیت آنها ایجاد دفتر، فروشگاه یا شعبه در یک یا چند محل دیگر را اقتضاء نماید، تسلیم اظهارنامه واحد مطابق دستورالعملی است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می گردد.
تبصره 4 ) مودیانی که محل ثابت برای شغل خود ندارند، محل سکونت آنها از لحاظ تسلیم اظهارنامه و سایر امور مالیاتی مناط اعتبار خواهد بود.
ماده 22 ) مودیان مالیاتی در صورت انجام ندادن تکالیف مقرر در این قانون و یا در صورت تخلف از مقررات این قانون، علاوه بر پرداخت مالیات متعلق و جریمه تاخیر، مشمول جریمه ای به شرح زیر خواهند بود:
1 ) عدم ثبت نام مودیان در مهلت مقرر معادل 75% مالیات متعلق تا تاریخ ثبت نام یا شناسایی حبس مورد؛
2 ) عدم صدور صورت حساب معادل یک برابر مالیات متعلق ؛
3 ) عدم درج صحیح قیمت در صورت حساب معادل یک برابر مابه التفاوت مالیات متعلق ؛
4 ) عدم درج و تکمیل اطلاعات صورت حساب طبق نمونه اعلام شده معادل 25% مالیات متعلق؛
5 ) عدم تسلیم اظهارنامه از تاریخ ثبت نام یا شناسایی به بعد حبس مورد، معادل 50% مالیات متعلق؛
6 ) عدم ارائه دفاتر اسناد و مدارک حبس مورد معادل 25% مالیات متلق؛
ماده 23 ) تاخیر در پرداخت مالیاتهای موضوع این در مواعد مقرر ، موجب تعلق جریمه ای به میزان 2 درصد در ماه نسبت به مالیات پرداخت نشده در مورد تاخیر خواهد بود.
عوارض کالاها و خدمات
ماده 38 ) نرخ عوارض شهرداریها و دهیاریها در رابطه با کالا و خدمات مشمول این قانون علاوه بر نرخ مالیات موضوع ماده 16 این قانون به شرح زیر تعیین می گردد:
الف ) کلیه کالاها و خدمات مشمول نرخ ماده 16 این قانون، 5/1%
ب ) انواع سیگارو محصولات دخانی، 3%
ج ) انواع بنزین و سوخت هواپیما ، 10%
