بخشی از مقاله
مدیریت ماشین های راهسازی
مقدمه
از زمان بشر اوليه تا كنون، انسان همواره سعي داشته تا با ابداع و به كار گرفتن آلات مكانيكي عوارض سطح زمين را به گونه‌اي تغيير دهد تا نيازهاي او را رفع نمايد.
وسايل ابتدايي كه توسط بشر اوليه در ساختن كلبه‌ها و سرپناه‌ها مورد استفاده قرار مي‌گرفت با گذشت زمان به ماشين‌آلات پيچيده و عظيمي تبديل شده است كه در ساختمان شاهراه‌ها و آسمان‌خراشها به كار مي‌رود. قسمت بزرگي از اين ماشين‌آلات در عمليات خاكي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. عمليات خاكي عبارت از تغيير شكل و تغيير مكان مواد سطح زمين مي‌باشد.
بدون ترديد ماشين‌آلاتي كه در آينده مورد استفاده قرار خواهند گرفت از حيث ظرفيت و قدرت كاربردي با ماشين‌آلات امروزي قابل مقايسه نخواهند بود و مهندسين راه و ساختمان در تكامل و حتي ابداع ماشين‌آلات مزبور نقش قابل توجهي به عهده خواهند داشت.
اميد است استفاده از روشهاي صحيح برنامه‌ريزي، برآورد و فنون اجرا باعث بالا رفتن استاندارد كاربردي براي يك مهندس راه و ساختمان كه مسئوليت اداره ماشين‌آلات را به عهده دارد بشود.
البته براي اداره كارگاه علاوه بر مطالب فوق مهندس بايد آشنا به فنون برنامه‌ريزي (CPM/PERT) و همچنين روشهاي كنترل هزينه و اصول كلي مديريت و غيره باشد تا بهترين نتيجه از عمليات عايد گردد. در اين تحقيق سعي شده است تا با معرفي ماشين‌آلات راه‌سازي و توضيح نحوه عملكرد آنها گامي نو در جهت شناخت ماشين‌آلات راه‌سازي و استفاد بهينه از آن برداشته شود.
جرثقيلها
مقدمه
جرثقيل تشكيل شده از يك اتاق فرمان و يك تير بلند مشبك (بوم Boom) و يك قلاب (شكل2-2). جرثقيلها معمولاً براي بلند كردن اجسام سنگين، حركت دادن آنها چه به وسيله تير مشبك فلزي و چه از طريق حركت جرثقيل و قرار دادن بار مربوطه در محل مربوطه به كار مي‌روند. علاوه بر قلاب مذكور دردستگاه فوق، تعداد دستگاه‌هاي مخصوص ديگر وجود دارند كه به منظورهاي مختلف به كار مي‌روند (شكل 3-2). اين دستگاه‌ها همه به انتهاي تير مشبك بلند جرثقيل وصل مي‌شوند.
اجزاء اصلي يك جرثقيل در شكل 4-2 مشاهده ميشود. گرچه تير مشبك صفحه گردان اتاقك كنترل و ارابه جرثقيل از نوع هيدروليكي موجود است ولي كابل متصل به قلاب كه براي بلند كردن اجسام به كار مي‌رود هيدروليكي نيست. يك جرثقيل كاميوني بزرگ (130 تني) در شكل 5-2 نشان داده شده است.
ظرفيت
ظرفيت صحيح جرثقيل در درجه اول از روي شعاع آن تعيين ميشود. شعاع عمل جرثقيل عبارت است از فاصله افقي بين مركز چرخش اتاق كنترل تا قلاب انتهاي تير مشبك. اين فاصله تابع طول تير مشبك و زاويه آن با سطح افق مي‌باشد. ساير عواملي كه خاصيت تعيين كننده در ظرفيت جرثقيل دارند، عبارتند از: نوع زمين محل كار، وزن وزنه تعادل، نوع و اندازه كابل فلزي متصل به قلاب، وضعيت تير مشبك نسبت به اتاق فرمان و وضعيت مكانيكي جرثقيل.
كارخانه‌هاي سازنده معمولاً جدول مخصوصي تهيه مي‌كنند كه ظرفيت جرثقيل در شرايط مختلف از روي آنها تعيين ميشود. شاخص‌هاي الكترونيكي بارسنجي وجود دارند كه در هر لحظه بار حقيقي تير جرثقيل را مشخص كرده و در صورتي كه اين بار به حد ظرفيت تير نزديك شود اخطار مي‌كنند. با اين‌همه لازم است طبقه‌بندي جرثقيلها از روي ظرفيت آنها و واژه بار واژگوني تشريح گردد.
در يگ روش اندازه‌گيري ظرفيت جرثقيل‌هال كه توسط تعداد زيادي از سازندگان جرثقيل استفاده ميشود، به هر نوع جرثقيل يك ظرفيت اسمي اطلاق ميشود، كه اين ظرفيت اسمي بر اساس ظرفيت مجاز بالا بردن در جهت مينيمم ثبات ماشين با شعاع عملي معين (معمولاً 12 برابر فوق برابر با 4 متر) و يك تير مخصوص معين ميشود.
يك شماره كلاسه (شامل دو عدد) پس از ظرفيت اسمي جرثقيل آورده ميشود. عدد اول شعاع را براي ظرفيت مجاز مزبور معين مي‌كند. عدد دوم ظرفيت جرثقيل را بر حسب 100 پوند براي شعاع عمل 40 فوت و تير مشبك 50 فوت مشخص مي‌نمايد. مثلاً يك جرثقيل كاميوني با ظرفيت اسمي 40 تن با شعاع عمل 12 فوت و تير استاندارد و ظرفيت 20000 پوند با يك تير 50 فوتي و شعاع عمل 40 فوت به صورت زير طبقه‌بندي ميشود.
جرثقيل كاميوني 40 تني (كلاس 200-12)
بار واژگوني باري است كه در آن بار و با يك شعاع عمل معين و زاويه تير معين واژگوني رخ مي‌دهد. واژگوني به طريق زير تعريف ميشود:
براي جرثقيل با چرخهاي زنجيردار زماني واژگوني رخ مي‌دهد كه اولين چرخ جرثقيل به اندازه 2 اينچ از زنجير چرخ كه هنوز بر روي سطح زمين قرار دارد دور شود. براي جرثقيل‌هاي چرخ‌دار و كاميوني، واژگوني وقتي رخ مي‌دهد، كه تمام لاستيك‌هاي يك يا بيش از يك چرخ جرثقيل از سطح اتكاء بلند شوند.
بايد توجه داشت كه واژگوني تعريف شده به مفهوم فيزيكي واژگون شدن ماشين نيست و براي تعريف به كار مي‌رود. قانون ايمني و سلامت محيط كار آمريكا U.S Government Occupational and Health Act (OSHA) بار ماكزيمم مجاز جرثقيل را به صورت درصدي از بار واژگوني جرثقيل تعيين مي‌كند.
نوع چرثقيل بار مجاز (درصدي از بار واژگوني)
جرثقيل زنجيردار بدون پايه‌هاي اتكاء
جرثقيل زنجيردار با پايه‌هاي اتكاء
جرثقيل با چرخ لاستيك‌دار 75%
85%
85%
انواع ديگر جرثقيل
بعضي جرثقيلها (شكل 6-2) به طرزي ساخته مي‌شوند كه فقط به عنوان جرثقيل قابل استفاده بوده و از الحاقات ديگر شبيه شكل 2-2 نمي‌توانند استفاده كنند. نوع ديگر جرثقيل‌هاي با كاربرد مخصوص، جرثقيل‌هاي بسيار بلند هستند كه در اروپا تكامل يافته و امروزه در سراسر نقاط جهان
بخصوص در ساختمان آسمان‌خراشها به كار مي‌روند. اين جرثقيل‌هاي بلند (tower crane) به دو دسته ثابت و متحرك تقسيم مي‌شوند. به خاطر شعاع عمل وسيع و ارتفاع بسيار زياد، اين نوع جرثقيلها علاوه بر ساختمان آسمان‌خراشها در كارخانجات قطعات ساختماني پيش‌ساخته هم مورد استفاده واقع مي‌شوند. يك جرثقيل برجي متحرك در شكل 7-2 ملاحظه ميشود.
جرثقيل‌هاي بالارونده جرثقيل‌هايي هستند كه بر روي بناهاي در حال ساختمان تكيه مي‌كنند و با پيشرفت ارتفاع ساختمان، بالا مي‌روند. از اين نوع جرثقيل در ساختمان آسمان‌خراشها، برجهاي پلها و برجهاي ارتباطات به كار مي‌روند.
بيل مكانيكي
بيل مكانيكي عبارت است از اتاقك گرداني كه سوار بر چرخها بوده و در انتهاي جلويي آن بيل متصل شده است. بيل انتهايي عبارت است از تير اصلي بيل، ميله جام، جام و كابلهاي فلزي مورد لزوم كه حركات بيل را تأمين مي‌كنند (شكل 9-2).
يك نمونه از بيل‌هاي هيدروليكي موجود در شكل 10-2 به نظر مي‌رسد. عمل حفاري به وسيله فشار بيل و سپس بالا بردن آن با مواد كنده شده انجام مي‌گيرد(شكل 11-2). ميله جام به كمك دستگاه كنترل ماشين جام را به داخل زمين فشار مي‌دهد يا آن را از منطقه حفاري بيرون مي‌كشد. پس از انجام حفاري و پر شدن جام، با استفاده از كابل بالا آورنده، جام بلند ميشود و سپس با حركت افقي تير اصلي جام به منطقه تخليه منتقل شده و بار با آزاد كردن چفت در جام تخليه ميشود. چون مي‌توان بيل مكانيكي رابا فشار در خاك فرو برد لذا سخت‌ترين نوع خاك و حتي سنگ نرم يا ترك‌خورده را مي‌توان با بيل مكانيكي حفاري نمود.
با آنكه بيل مكانيكي قادر است چه در زير سطح تراز ماشين و چه در بالاي آن كار كند، معذالك بهترين راندمان وقتي به دست مي‌آيد كه محل بالاي سطح زمين و تا زير لولاي دوران ميله جام (shipper shaft) باشد.
" عمل اپتيمم حفر " عبارت است از عمق عمودي يك جبهه حفاري كه به جام امكان مي‌دهد بدون اعمال فشار زياد با بالا بردن پر شود. ماكزيمم راندمان در عمق اپتيمم حفاري به دست مي‌آيد. ميزان عمق اپتيمم حفاري با نوع مواد حفاري شده تغيير مي‌كند و اندازه‌هاي تيپ مربوطه در قسمتهاي بعدي به نظر خواهد رسيد.
گرچه بيل مكانيكي قادر به حفاري در سطح پائين‌تر از سطح اتكاء ماشين مي‌باشد، ولي عمق عمليات نمي‌تواند از طول ميله جام تجاوز نمايد. انواع ديگر قسمتهاي الحاقي (جام معكوس يا دراگلاين) وجود دارند كه براي كار در سطحي پايين‌تر از سطح اتكاي ماشين مناسبتر مي‌باشند.
يكي از مزاياي بيل مكانيكي اين است كه اين ماشين در موقع حفاري در سطح زمين داراي راندمان بسيار بالاست بدين دليل كه مي‌توانند در حين حفاري راه پيشروي خود را باز كند.
بار مجاز در حين عمليات
تحت استاندارد SAE، بار مجاز لودر لاستيكي در حين عمليات نبايد هيچگاه از 50% بار استاتيك واژگوني در حالتي‌كه لودر در حال گردش كامل است تجاوز كند. اين مقدار براي لودر با چرخ زنجيري 35% بار استاتيك واژگوني مي‌باشد. البته بار واژگوني را مي‌توان با استفاده از سربار يا افزودن ملحقات به انتهاي ماشين بالا برد و لذا مشاهده ميشود كه وزن ماشين هم علاوه بر قدرت بالا بردن بار در تعيين حجم جام مؤثر است.
موارد استعمال لودر
لودر موارد استعمال بسيار دارد. اين ماشين احتياجي به ماشين ديگري جهت عمليات تكميلي و پشتيباني نظير طراز كردن سطح كار، صاف كردن يا تميز كردن محل كار ماشين ندارد چون خود اين عمل را انجام مي‌دهد. قدرت تحرك فروان داشته و معمولاً از يك كارگاه ساختماني به كارگاه ديگر خودش حركت مي‌كند.(البته نوع لاستيك‌دار آن). بعضي از موارد استفاده لودر عبارتند از ايجاد خاكريزها، حفاري زيرزمين بناها، پر كردن خندقها و خاكريزي اطراف لوله‌هاي كار گذاشته شده در كانالها، بار كردن كاميونها، حمل بتن به محل قالبها و بلند كردن و حمل مصالح ساختماني. اگر از لودر براي حفاري زيرزمين استفاده شود اول بايد سطح شيبداري به محل حفاري ايجاد كند و سپس حفاري را به انجام برساند (شبيه بيل مكانيكي). انواع خاك از خاك نرم گرفته تا خاك متوسط سخت توسط لودر قابل حفاري مي‌باشد.
انتخاب لودر
براي انتخاب لودر جهت يك كار بخصوص بايد عوامل مختلفي را در نظر داشت. بعضي از اين عوامل عبارتند از ميزان متوسط و ماكزيمنم مقدار مواد حفاري با بارگيري مورد نظر، نوع مواد بارگيري، وسعت ميدان مورد لزوم جهت بار كردن يا باراندازي، ظرفيت و ارتفاع باربند كاميون و غيره.
لودر با چرخ لاستيكي
چرخهاي بزرگ لاستيكي به اين نوع لودر قدرت تحرك فراوان مي‌دهد. سرعت اين لودرها در شاهراه به 25 مايل در ساعت(40 كيلومتر در ساعت) مي‌رسد. فشار وارده بر زمين كم بوده و مي‌توان اين فشار را با تغيير اندازه و باد لاستيك تغيير داد. با اين همه آسيب‌پذيري اين لاستيكها در موقع كار در زمينهاي داراي سنگ‌هاي تيز (با محل‌هايي كه در اثر انفجار سنگها به صورت تيز و دندانه‌دار درآمده‌اند) كه باعث بريده شدن لاستيك ميشود استفاده از آن را در اين زمينها محدود مي‌كند.
در زمينهاي مرطوب (خيس) نيز كار كردن با آن نسبتاً مشكل است. البته زنجيرهاي سيمي مخصوص جهت حفاظت لاستيكها وجود دارد كه مي‌توان براي ازدياد اصطكاك لاستيكها با سطح زمين آنها را به كار برد. لودر مفصلي ariticulated داراي نوعي شاسي بين محور چرخهاي عقب و جلو مفصل شده است. اين حالت مفصلي قدرت مانور و شعاع گردش ماشين را نسبت به شاسي‌هاي ثابت (غيرمفصلي) زياد مي‌كند. فرمان و كنترل هيدروليك براي لودرها موجود مي‌باشد.
كاميون و تريلر
معمولي‌ترين روش حمل و تخليه مواد خاكي استفاده از كاميون مي‌باشد. كاميونهاي كمپرسي بيش از ساير انواع به كار برده مي‌شوند. كاميونهاي كمپرسي در مورد حمل مواد داراي انعطاف‌پذيري زياد بوده و مخصوص انواع جاده‌رو (highway model) آن با سهولت بسيار بين پروژه‌هاي مختلف قادر به تحرك مي‌باشد.
انواع مختلف كاميونهاي كمپرسي موجود مي‌باشد. مثلاً، اين كاميونها در انواع ديزلي يا بنزيني، يك يا دو ديفرانسيلي و دو يا سه محوري به بازار عرضه مي‌گردند و در ضمن در دو نوع مشخص مخصوص حركت در جاده‌ها و خارج از محدوده جاده ساخته مي‌شوند. (highway or off_highway) كاميونهاي مخصوص جاده‌ها، معمولاً از نظر عرض به 8 فوت (حدود 40/2 متر) محدود مي‌شوند و محدوديت‌هايي نيز از نظر ماكزيمم وزن و بار محوري در مورد آنها وجود دارد.
كاميونهاي مخصوص عمليات در خارج از جاده‌ها مي‌توانند در ابعاد بزرگتري ساخته شده و داراي ظرفيت‌‌هاي چندصد تن باشند. استفاده از اين نوع كاميونها در پروژه‌هاي بزرگ هر روزه بيشتر ميشود. يك كاميون مخصوص كار در خارج از جاده به ظرفيت 85 تن و با ظرفيت كود شده 67 يارد مكعب در شكل 1-4 ديده ميشود.
واگنها در حقيقت تريلرهاي مخصوص حمل مواد خاكي هستند كه به وسيله تراكتور يا كاميون تراكتور كشيده مي‌شوند. اين واحدها فقط براي حمل مواد خاكي طرح شده‌اند و مواد حمل شده را يا از عقب و يا از كف واگن و يا از پهلوها تخليه مي‌نمايند. گرچه واگنها به صورت واحدهاي مستقلي طرح شده‌اند ولي بعضي از انواع آنها را طوري ساخته‌اند كه فقط با يك نوع مخصوص تراكتور (منظور از تراكتور اتاق راننده و موتور كششي و ملحقات آن است) تطبيق مي‌كنند.
يك واگن 70 تني كه از كف تخليه ميشود و مجهز به دو مجراي تخليه طولي است در شكل 2-4 به نظر مي‌رسد. تخليه طولي بيشتر در مورد ايجاد خاكريزها مورد استفاده دارد. تخليه عرضي از كف واگن بيشتر به كار پهن كردن مواد تخليه شده در محل تخليه مي‌آيد (مثلاً در مورد شن‌ريزي راه). يك واگن كه قادر به تخليه طولي و هم عرضي است در شكل 3-4 نشان داده شده است. يك واگن كمرشكن 22 تني مخصوص حمل سنگ كه از عقب تخليه ميشود در شكل 4-4 به نظر مي‌رسد.
تراكتور و بولدوزر
مقدمه
تراكتورها
تراكتور با چرخهاي زنجيري از اولين ماشين‌آلات موتورداري است كه در عمليات خاكي به كار گرفته شده است. امروزه با به كار گرفتن چرخ لاستيكي، هنوز هم اين وسيله به طور وسيعي در كارهاي ساختماني مورد استفاده قرار مي‌گيرد. تراكتوري كه مجهز به يك تيغه در قسمت جلويي باشد به بولدوزر موسوم است. انواع مختلفي از تيغه‌ها قابل استفاده با تراكتور هستند.
از تراكتورها علاوه بر استفاده مثل بولدوزر استفاده‌هاي ديگري هم مي‌كنند نظير كشيدن اسكريپر، واگن و ماشين‌آلات تراكم خاك و غيره. تراكتورها از موتورهاي ديزل كه معمولاً توربوشارژ هستند نيرو مي‌گيرند، در انواع استاندارد و دنده اتوماتيك موجودند. همچنين كنترل آنها به صورت مكانيكي، يا هيدروليكي مي‌باشد. روند جديد استعمال مبني بر استفاده از كنترل هيدروليك و دنده اتوماتيك مي‌باشد (بيشتر درآمريكا).
تراكتور چرخ زنجيري
اين نوع تراكتورها در انواع مختلف زمينها به خاطر فشار كم وارد بر زمين (حدود 6 تا 9 پاوند بر اينچ مربع، معادل 45/0 تا 65/0 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع) و قدرت كشش مناسب قادر به فعاليت هستند. مدلهاي مخصوصي موجودند كه داراي فشار وارد بر زمين حدود 3 تا 4 پاوند بر اينچ مربع (معادل 22/0 تا 30/0 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع بوده و در زمينهاي سست بسيار مؤثرند. اين ماشين‌آلات در شيبهاي تا 100% (45 درجه) نيز قادر به كار هستند.
به علت سرعت نسبتاً كم بايد براي حمل آنها به محل كارگاه از تريلر استفاده نمود. زنجير اين تراكتور از كفشهاي فولادي كه در مقابل فرسايش بسيار مقاوم هستند تشكيل شده است. اين زنجيرها بر روي قرقره‌هايي كه بر روي بدنه سيستم چرخها سوار شده‌اند.، قرار مي‌گيرند. محور عقب مربوطه به ديفرانسيل بوده و محور جلويي به تبعيت از آن مي‌گردد. چرخ جلوئي مجهز به يك سيستم ضربه‌گير با كشش قابل تنظيم است كه به منظور جذب ضربه‌هاي سنگين و توليد نيروي غلطشي (traction) مناسب تعبيه شده است.
چون غلطكهاي زنجيرها روغن‌كاري شده و در مقابل نفوذ آب و مواد زنگ‌آور محفوظ هستند، تراكتور قادر است در آب به ارتفاع زنجيرهاي فوقاني چرخها عمل نمايد. در صورتي كه پيش‌بيني لازم براي ضد آب بودن ماشين صورت گرفته باشد، تراكتور قادر خواهد بود به مدت كم در آبهاي عميق‌تر هم فعاليت كند. تراكتورهاي دوتايي كه يكي پشت ديگري بسته شده و توسط يك راننده هدايت مي‌شوند، در مواقعي كه احتياج به قدرت خيلي زياد باشد به كار برده مي‌شوند (نظير هل دادن اسكريپر يا خراشاندن و دريدن مناطق سنگي). همچنين تراكتورهايي كه دو به دو پهلوي هم قرار گرفته و يك تيغه واحد گاهي به طول تا 24 فوق (8 متر ) دارند، طرح شده و به كار گرفته شده‌اند. شكل 1-5 يك بولدوزر با چرخهاي زنجيري را نشان مي‌دهد.
تراكتور با چرخهاي لاستيكي
تراكتور با چرخ لاستيكي از اين جهت ساخته شده كه سرعت بيشتري در كشيدن اسكريپرها و واگنها و كارهاي نظير آن داشته باشد. اين نوع ماشينها در انواع 2 چرخ و 4 چرخ موجودند. نوع 2 چرخ آن بايد حتماً همراه با يك ماشين ديگر نظير اسكريپر كار كند تا بتواند تعادل خود را حفظ كند. نوع چهار چرخ آن در دو نوع يك ديفرانسيل و دو ديفرانسيل موجود است.
معمولاً در اين نوع ماشينها از جعبه دنده اتوماتيك و كنترل هيدروليك استفاده ميشود. اين نوع ماشينها داراي فشار بر سطح زمين به مقدار 25 تا 35 پاوند ايجاد مي‌كنند به اندازه تراكتورهاي زنجيردار نيست و بنابراين استفاده از آنها به صورت بولدوزر توسط عوامل ياد شده محدود مي‌گردد. علاوه بر داشتن سرعت سير نسبتاً زياد اين نوع زمين، مي‌توان از آن در عمل تراكم سطح زمين يا جاده استفاده نمود. يك نوع بولدوزر چرخ لاستيكي مفصل‌دار (كمرشكن) در شكل 2-5 مشاهده ميشود.
اسكريپر
مقدمه
مشخصات
اسكريپر براي بارگيري، حمل و تخليه مواد خاكي در مسافتهاي متوسط و زياد طرح‌ريزي شده است.
گرچه اسكريپر واحدي در نظر گرفته ميشود كه خود قادر به بارگيري مي‌باشد ولي در بسياري از موارد براي بارگيري احتياج به بك ماشين كمكي جهت هل دادن اسكريپر مي باشد.
در اسكريپر سه قسمت اساسي تشخيص داده ميشود: قسمت بارگير(جام)، ديوار جلويي قسمت بارگير و ديواره عقب جام يا ديواره تخليه. قسمت جام در اسكريپرهاي متداول سرباز است و قسمت جلو و پايين آن مجهز به يك تيغه برنده قابل تعويض مي‌باشد كه در حين بارگيري به داخل زمين نفوذ مي‌كند. جام را مي‌توان پايين آورد تا زاويه مناسب جهت كندن زمين فراهم آيد. ديواره جلويي جام را مي‌توان بالا و پايين برد. در اسكريپرهاي داراي بالابر، قسمت بالابر جانشين ديواره جلويي جام ميشود. ديواره عقبي جام يا ديواره تخليه قابل حركت به جلو و عقب بوده و در تخليه مواد بارگيري شده كمك مي‌كند. با اين همه در بعضي انواع اسكريپر، ديواره تخليه شامل ديواره عقب و كف جام بوده و در هنگام تخليه هم به جلو مي‌آيد و هم كف جام بالا مي‌رود تا عمل تخليه آسانتر گردد.
انواع اسكريپر
اسكريپرها به دو دسته موتوردار و بدون موتور تقسيم مي‌شوند. اغلب اسكريپرها فقط داراي يك محور بوده و قسمت ديگر اسكريپر و وزن بار توسط تراكتور حمل ميشود. بعضي اسكريپرها توسط تراكتورهاي چرخ لاستيكي يا چرخ زنجيري كشيده مي شوند و بعضي ديگر قسمتي از يك تراكتور _
اسكريپر را تشكيل مي‌دهند. اسكريپرهايي كه دو محور دارند به وسيله تراكتورهاي زنجيردار كشيده مي‌شوند زيرا اينگونه تراكتورها نمي‌توانند بار قائم را تحمل كنند و بنابراين نمي‌توانند اسكريپر يك محوري را بكشند. اسكريپرهايي كه توسط تراكتورهاي چرخ لاستيكي كشيده مي‌شوند به انواع زير تقسيم مي‌شوند:
1) تك موتور دو محوري
2) سه محوري
3) دو ديفرانسيل (تمام چرخها گردان)
4) اسكريپرهاي دو موتوره
5) اسكريپرهاي داراي بالابر
6) فشاري _ كششي
7) چند جامي، چند موتوري
يك اسكريپر چهار چرخ گردان موتوري در شكل 1-6 مشاهده ميشود. يك اسكريپر دو موتوري داراي بالابر در شكل 2-6 ديده ميشود. اسكريپرهاي تك موتوري دو محوري از يك تراكتور تك‌محوري استفاده مي‌كنند. اين تراكتور كه محاسن آن خواهد آمد داراي اين عيب است كه بدون اسكريپر مربوطه قادر به هيچ كاري نيست. اسكريپر _ تراكتورهاي سه محوري توسط يك تراكتور كشيده
مي‌شوند. ماشينهاي چند ديفرانسيلي، داراي چرخهاي گردنده در اسكريپر و در تراكتور مي‌باشند. اسكريپرهاي دو موتوره داراي موتورهاي مجزا براي حركت اسكريپر بوده و چرخهاي گردان مي‌باشند.
اسكريپرهاي داراي بالابر داراي يك بالابر نردباني در جلوي جام بوده و در عمل كندن و انتقال مواد كنده شده به داخل جام تسهيل ايجاد مي‌نمايند. اينگونه اسكريپرها معمولاً احتياج به تراكتورهاي كمكي در عمل بارگيري ندارند. اسكريپرهاي فشاري _ كششي داراي قلابي در عقب و زائده‌اي در
جلوي ماشين هستند كه آنها را قادر مي‌سازد با يك اسكريپر ديگر در بارگيري همكاري كنند.
اسكريپرهاي چندجامي چند موتوري چنانكه از نامشان بر مي‌آيد تعدادي اسكريپر موتوردار متصل به هم هستند كه نوعي قطار اسكريپر ايجاد مي‌نمايند. اين ماشينها قادرند مقدار زيادي مواد خاكي را تحت شرايط مناسب جابجا نمايند.
ماشين‌آلات تراكم
انواع ماشينهاي تراكم
ماشين‌آلات زير انواع اصلي ماشينهايي هستند كه جهت تراكم در عمليات ساختماني به كار مي‌روند. اين ماشينها در شكل 2-7 نشان داده شده‌اند. بعضي متراكم‌كننده‌ها تركيبي از ماشين‌آلات زير مي‌باشند:
1) غلطكهاي پاچه بزي
2) غلطكهاي شبكه‌اي
3) متراكم‌كننده‌هاي ارتعاشي (لرزنده)
4) غلطكهاي فولادي صاف
59 غلطكهاي پنوماتيك
6) غلطكهاي كفشك‌دار
غلطك پاچه‌بزي
غلطك پاچه‌بزي داراي استوانه‌اي مجهز به تعدادي پايه‌هاي بيرون آمده است و اين پايه‌ها كه به پاچه‌بزي موسومند به عمل تراكم كمك مي‌كنند. وجه تسميه پاچه‌بزي اين است كه عمل كوباندن اين غلطك شبيه اثري است كه يك گله گوسفند يا بز روي زمين بر جاي مي‌گذارند. انواع پاچه در اندازه‌ها و اشكال مختلف موجود هستند. اين غلطك عمل تراكم را با استفاده از فشار استاتيك و همچنين كنترل انجام مي دهد. اي
ن غلطك در ضمن تقريباً عمل ضربه‌اي هم انجام مي‌دهد، اما در هنگام وارد شدن به زمين و خارج شدن از آن، دانه‌هاي خاك را تغيير مكان داده سطح زمين را مي‌درد. اين غلطك‌ها معمولاً داراي چندين استوانه بوده و به صورت جفتي هم به كار مي‌روند. مقدار فشار تماس با مساحت سطح پايه‌ها و وزن غلطك تغيير مي‌كند. بعضي از انواع غلطكهاي پاچه‌بزي به صورت ضربه‌اي هم كار كرده و تواتر ضربه‌ها تقريباً به حد غلطكهاي لرزنده مي‌رسد. اين نوع غلطك‌ها با سرعت بيش از 15 كيلومتر در ساعت مي‌توانند فعاليت نمايند.
غلطك هاي شبكه‌اي
اين نوع غلطك‌ها با سرعت نسبتاً زياد قادر به كار بوده و در حين عمل خاك را پراكنده نمي‌كنند. اين غلطك‌ها براي خرد كردن قطعات كلوخه خاكهاي چسبنده مناسب مي‌باشند.
همچنين از اين نوع غلطك مي‌توان براي خرد كردن و متراكم نمودن سنگ‌هاي نرم (كه داراي افت 20% يا بيشتر در آزمايش فرسايش لس‌آنجلس مي‌باشد) استفاده كرد. قسمت اعظم نيروي متراكم كننده اين نوع غلطك از نوع وزن استاتيك و ايجاد ضربه مي‌باشد.
غلطكهاي لرزنده
غلطكهاي لرزنده در اندازه‌هاي مختلف از غلطك كوچك دستي با صفحه فلزي لرزان (شكل 3-7) گرفته تا غلطكهاي بزرگ خودرو كه داراي استوانه‌هاي صاف (شكل 4-7) يا پاچه‌بزي (شكل 5-7) و يا Segmented pad مي‌باشند، موجود مي‌باشند. بسياري از انواع اين نوع غلطك‌ها داراري تواتر و دهانه‌نوسان قابل تنظيم مي‌باشند تا عمل تراكم به دلخواه انجام پذيرد. اين نوع غلطك‌ها در حين كوبيدن خاك مقداري از رطوبت خاك را نيز كم مي‌كنند كه اين عمل در مورد تراكم خاكهاي مرطوب مزيتي محسوب ميشود. نيروي متراكم كننده غلطكهاي لرزنده اساساً در نتيجه ارتعاش و وزن استاتيكي غلطك مي‌باشد.
غلطكهاي با چرخ فولادي صاف
اين نوع غلطك‌ها هنوز هم به طور وسيع در عمليات ساختماني به كار مي‌روند. كاربرد اين نوع غلطك‌ها در عمل تراكم اساس و سطح آسفالت راه‌ها مي‌باشد. غلطكهاي چرخ فولادي داراي انواع متفاوتي هستند كه متداول‌ترين آنها عبارتند از غلطك سه چرخ (دو محوري)، غلطك دو محوري تاندم، و غلطك سه محوري تاندم. وزن استاتيك مهم‌ترين نيروي متراكم كننده را تشكيل مي‌دهد.
