بخشی از مقاله
ورزش وتاثیر آن در بانوان باردار
کليات :
از آنجا که بر روي ورزشکاران زن پژوهشهاي دقيق و گسترده اي صورت نگرفته است يک اتفاق نظر و تفاهم کلي در مورد سطح عملکرد آنها وجود ندارد . وجود اختلافات فيزيولوژيک و نيز ساختاري بين جنس زن و مرد هم مزيد بر علت شده است . در اينجا به تعدادي از ويژگي هاي جنس مؤنث در ارتباط با ورزش و فعاليت بدني اشاره مي کنيم .
• اگر چه بر اساس نظرسنجي ها ، اکثر ورزشکاران زن معتقد به افت عملکرد بدني در دوران قاعدگي هستند . اما از لحاظ فيزيکي زناني بوده اند که در طي زمان قاعدگي قادر به شکستن رکوردهاي جهاني شده اند .
• فعاليت ورزشي شديد سبب کاستن سطح استروژن خون مي شود ، اما لزوماً بر سطح عملکرد بدني اثري ندارند .
• در تمرينات با شدت برابر ، اختلافي در ميزان بروز آسيبهاي ناشي از ورزش در زن و مرد ديده نمي شود .
• قرصهاي ضدبارداري هر چند ممکن است سبب تغييرات چشمگيرفيزيولوژيک در بدن زن شوند، اما تأثير عمده اي روي عملکرد فرد نخواهند گذاشت .
• حاملگي در ۲ تا ۳ ماه اول ، اثر منفي روي عملکرد نمي گذارد ، لابد مي دانيد در المپيک سال ۱۹۵۶ ملبورن ، ۳ تن از برندگان مدال طلا حامله بودند . حتي بعد از طي حاملگي اگر وضعيت جسمي و شکل پيش از حامگي زن بازگردد ، مشکلي در رقابتهاي ورزشي نخواهد داشت .
• ورزش سبب بهبود دانستيه ( تراکم ) استخوان زنان نمي شود بلکه فقط سبب حفظ آن مي گردد . در صورت مصرف مقادير کافي کلسيم ، ورزش احتمالاً در شکل گيري استخوانهاي قويتر کمک خواهد کرد .
• هيچ محدوديت سني براي شرکت در ورزشهاي استقامتي وجود ندارد . حتي زنان ۸۰ ساله هم توانايي شرکت منظم در دوهاي ماراتن را دارند ، اگر چه مدت زمان طي شده بيشتر خواهد بود .
• دقيقاً معلوم نيست که آيا زنان سريعتر مي دوند يا مردان ؟ فقط مي دانيم که در ازاي هر دهه عمر ، زنان توانايي سرعت بخشي در دويدن به ميزان ۱۴ متر در دقيقه دارند . در حاليکه اين رقم براي مردان ۷ متر در دقيقه است . البته با توجه به اختلالات فيزيکي به نظر نمي رسد که زنان توانايي غلبه بر مردان در مسافتهاي کوتاه را داشته باشند . اما ، عکس اين موضوع در دوهاي با مسافت طولاني صدق مي کند که به نظر مي رسد به علت چربي بالاتر موجود در بدن زنان است و به عنوان منبع انرژي عمل مي کند . به علاوه تعريق در دماهاي بالاتر بدن ، سبب حفظ و نگهداري بيشتر آب بدن خواهد شد .
تفاوت فيزيولوژيک بين زنان و مردان ورزشکار :
اين اختلافات در زمينه سيستم اسکلتي و عوامل بيومکانيکي نمود دارند ، ورزشکاران زن بطور معمول ( ولي نه هميشه ) کوچکتر و کوتاهتر بوده ، لگني پهن تر دارند ، زانوها به داخل متمايل شده و ساق پاها انحناي کمتري دارند . اين ويژگيها از جمله مواردي هستند که احتمال ايجاد برخي از آسيها مانند درهاي کشککي - راني را بالا مي برند .
ورزشکاران زن درصد بالاتري از چربي بدن داشته و حدود ۳۰٪ قدرت عضلاني کمتري نسبت به مردان دارند که بويژه مربوط به اندام فوقاني است . اما در هر صورت به رشته ورزشي خاصي بستگي دارد تا اينکه جنسي خاص عامل آن باشد .
سودمندي ورزش در بانوان :
تمرينات منظم ورزشي داراي فوايد مشابهي در زنان و مردان است . يعني کاهش فشار خون ، پائين آوردن تعداد ضربان قلب و افزايش ظرفيت هوازي همراه با کاهش درصد چربي بدن ، تمام موارد به پيشگيري از آترواسکلروز و بيماريهاي قلبي کمک مي کنند . به علاوه ورزشهاي توأم با اعمال وزن روي بدن ، سبب تقويت استخوانها و جلوگيري از پوکي استخوان مي شوند .
موارد منع ورزش در بانوان :
زماني تصور مي شد که ورزش شديد به سيستم توليد مثل زنان آسيب مي رساند . در ضمن عقيده داشتند که زنان بويژه در جريان عادت ماهيانه نبايد ورزش کنند . امروزه خلاف هر دوي اين موارد ثابت شده است .
اثرات ورزش روي قاعدگي :
• زنان ورزشکار مستعد اختلالات قاعدگي از جمله تأخير در شروع آن ، فقدان اوليه و ثانويه ، افزايش فاصله بين دوسيکل قاعدگي و فقدان تخمک گذاري مي باشند . به عنوان مثال ، فقدان قاعدگي در سه تا پنج درصد کل جمعيت رخ مي دهد اما در ۶۰-۱۵٪ زنان ورزشکار مشاهده مي شود . از جمله علل آن ، وزن پائين بدن ، از دست دادن سريع وزن ، شروع سريع ورزشهاي سنگين ، تغذيه ناکافي در مقايسه با احتياج به انرژي و وجود استرسهاي فيزيکي و رواني است.
• در صورت فقدان قاعدگي به مدت طولاني ، خطر کاهش دانستيه استخواني و ايجاد پوکي استخوان زودرس وجود دارد . به نظر مي رسد ساير اختلالات قاعدگي خانمها از هر ورزش هم در کاهش دانستيه استخوان در دراز مدت مؤثر باشند. فقدان هورمون استروژن ، لااقل به صورت تئوريک سبب بالا رفتن چربيهاي خون و ايجاد اترواسکلروز زودرس مي شود . پس درمان مناسب اختلالات قاعدگي اهميت به سزايي دارد .
بهترين راه جلوگيري از بارداري در يک زن ورزشکار در سنين باروري :
يکي از قابل پذيرش ترين اين روشها ، استفاده از قرصهاي ضدبارداري است که با توجه به نسل جديد آنها که تعادل مناسبي از هورمونهاي استروژن و پروژسترون است ، داراي عوارض کمتري مي باشند . از جمله فوايد ديگر آنان مي توان به رفع علائم دردناک پيش از قاعدگي ، کاهش آنمي فقر آهن ، ضايعات خوش خيم پستان ، بيماريهاي التهابي لگن ، کيستهاي تخمدان و روماتيسم مفصلي اشاره کرد . به هر حال در صورت نياز از طريق مشاوره با پزشک نوع و نحوه مصرف دارو معلوم خواهد شد .
فوايد فعاليت بدني و ورزش در يک زن باردار :
انجام تمرينات منظم بدني در طي بارداري :
سبب بهبود خواب ، بالا رفتن حس اعتمادبه نفس ، کاهش شدت و يا بروز دردکمر و وريد هاي واريسي ، جلوگيري از افزايش بيش از حد وزن و حفظ سطح آمادگي بدني مادر مي شود . اگر چه از لحاظ تئوريک ، ورزش شديد در جريان حاملگي مي تواند سبب ايجاد آسيبهايي به نوزاد و يا مادر شود . با توجه به اين پژوشها ، لزومي به کاهش شدت ورزش در زنان باردار حس نمي شود .
• در جريان حاملگي ، ورزشهايي با شدت کم تا متوسط انجام مي شود ، ورزش منظم ( حداقل ۳ بار در هفته ) به شکلهاي مقطع ترجيح داده مي شود .
• بعد از سه ماه اول حاملگي از ورزش در حالت خوابيده به پشت خودداري ورزند . چرا که اين حالت سبب کاهش برون ده قلبي در برخي زنان مي شود . در ضمن دوره هاي طولاني مدت ايستادن هم توصيه نمي شود .
• در صورت احساس خستگي بايد ورزش را قطع کنند . اصولاً فعاليت تا حدي توصيه مي شود که به خستگي نيانجامد . ورزشهاي بدون وزنه مثل دوچرخه سواري و شنا با حداقل خطر آسيب به مادر و جنين همراه بوده و مي توانند تا پايان دوره حاملگي ادامه يابند .
• انجام هر گونه ورزش که با خطر برخورد ضربه و آسيب به شکم همراه باشد ، ممنوع است . بويژه در سه ماهه آخر حاملگي ، با توجه به وزن رحم حامله و نيز اضافه وزن ، مادر بايد مراقب از دست دادن تعادل بدن ، ناشي از تغيير در محور ثقل باشد .
• بايد رژيم غذايي مناسب و ورزش در جريان حاملگي تأمين شود . به علاوه تأمين آب مورد نياز بدن داراي اهميت است .
• ورزشهاي دوران حاملگي وابسته به وضعيت هر فرد تفاوت خواهد کرد . نوع اين ورزشها بسته به سطح آمادگي قبلي خانم باردار ، وضعيت پزشکي وي ، در دسترس بودن وسايل تمريني و ترجيح خود وي است .
قطع ورزش در صورت وجود هر يک از علائم زير توصيه مي شود :
• تنگي نفس
• سردرد
• ضعف عضلاني
• تهوع
• خستگي
• درد قفسه سينه
• درد پشت
• درد لگن
• اشکال در راه رفتن
• کاهش فعاليت جنين
• انقباضات متوالي رحم
• خونريزي از واژن
• ترشح مايع آمنيوتيک
منع مطلق انجام ورزش در حين حاملگي :
• خونريزيهاي اخير رحمي
• ديسترس جنيني
• بيماريهاي قلبي
• سابقه سقط يا زايمان زودرس ( بيش از يکبار )
• فشارخون حاملگي
• ديابت و بيماريهاي کليوي کنترل نشده
• پارگي اخير پرده ها
* از شيرجه زدن در آب ، رفتن به مکانهاي با ارتفاع زياد و اکسيژن کم ، شنا در آب بسيار گرم يا بسيار سرد و اسکي روي آب نيز خودداري شود .
ورزشهاي مناسب در دوران حاملگي
ورزش در دوران حاملگی :
لحاظ کردن یک برنامه ورزشی برای عضلات شکم بسیار مهم است زیرا تقویت عضلات شکمی پشتوانه و ثبات بیشتری برای کمر ایجاد می کند . اجرای تمرینات شکمی روزانه را تشویق نما ئید تا فشار از روی کمر برداشته شود و درنتیجه دردهای کمری به حداقل برسد . عضلات ضعیف شکمی به طور شایع منجر به دردهای کمری شده که به صورت تیپیک درطول حاملگی در اثر افزایش میزان وزن درقسمت جلو و ضعف و کشیدگی عضلات پشتی دیده می شود.
کمردرد یکی از شایع ترین مشکلات در دوران بارداری است بیش از نیمی ازخانمهای باردار درطی یا بلافاصله بعد از حاملگی کمر درد را تجربه می کنند . همان طور که جنین در این دوران رشد می کند رحم نیز هزار بار اندازه اولیه اش می شود . این میزان رشد که در یک ناحبه متمرکز شده بر تعادل یدن خانم باردار تأثیر می گذارد و موجب مشکلاتی می شود.
توصیه های ورزشی برای خانم های باردار :
به آهستگی و با احتیاط کامل ورزش کنید . اگر در خارج از خانه ورزش می کنید نسبت به تغییرات وضعیت خود نسبت به زمین هوشیار باشید.
با امتحان وضعیت های مختلف در طول ورزش ثابت ترین وضعیت تعادلی خود را مشخص کنید.
مقادیر متنابهی مایعات قبل از دویدن بنوشید.
وسط روز درهوای گرم ورزش نکنید ولی صبح زود یا عصر دیروقت زمان مناسبی است . اگر ورزش در وسط روز ضروری است مسافت کوتاهتری بپیمائید یا شدت و زمان ورزش را کم کنید اگر سرگیجه یا حالت تهوع به شما دست داد ورزش را قطع کرده خود را سرد کنید و نوشیدنی سرد به مقدار زیاد بنوشید .
همیشه قبل ازورزش خود را گرم کرده حرکات کششی انجام دهید . کفش هایی با کفی مناسب و ضربه گیر و قالب مستقیم و راست و و درجه بالایی از استحکام درقسمت عقبی کفش بپوشید . اگر درد در نقطه بخصوصی رخ داد ورزش را متوقف کرده و مسافت کوتاهی را راه بروید.
با یک پزشک یا ماما درباره مشکلاتی که ممکن است پیش آید مشورت کنید . با زنان دیگری که قبلا" در دوران حاملگی خود دویده اند یا فعال و پرتحرک بوده اندمشورت کنید. در ورزش کردن در طول حاملگی باجرأت و جسور باشید اما آن را در یک حالت توأم بااحتیاط و خردمندانه انجام دهید درصورت امکان بادوستان بدویدو خلق وخویی مثبت برای خود ایجاد کنید.
موارد منع ورزش به هنگام بارداری
افزایش فشارخون
پارگی زودرس غشاهای حاملگی
زایمان پیش از موعد درحاملگی قبلی
دهانه نارسای رحم
خونریزی مداوم در دوران بارداری
جفت سرراهی
تأخیر دررشد داخلی رحم
توصیه می شود!
پیاده روی – دوچرخه ثابت – ورزشهای آئروبیک باشدت کم – شنا
توصیه نمی شود !
ورزشهای شدید ازجمله هاکی – اسکیت – سوارکاری – اسکی و ژیمناستیک
ورزشهای مناسب برای کمردرد حاملگی
• لغزاندن لگن موجب تقویت کمر می شود . ابتدا روی پشت بخوابید بازانوهای خوابیده و کف پا روی زمین عضلات شکم و باسن راسفت کنید سپس کمر را به زمین بفشارید.
این وضعیت را برای 2 ثانیه حفظ کنید . در ابتدا 10 بار تکرار کنید شروع کنید و بتدریج تا30 بار این تمرین را افزایش دهید بعد از ماه سوم حاملگی انجام این ورزش یا سایر ورزش یا سایر ورزش های خوابیده به پشت ایمن نیست .
از سه ماهگی به بعد این تمرین را به حالت خوابیده به پهلویا درحالی که به طور ایستاده به دیوار تکیه داده اید انجام دهید.
2- بلند کردن ساق سبب قوی تر شدن عضلات لگن می شود . روی یک پهلو بخوابید و عضلات ران و باسن را سفت کنید ساق را 20 تا30 سانتی متر بلند کنید . زانو را صاف نگه دارید . سپس این ورزش را روی طرف مخالف انجام دهید به تدریج تعداد راتا10 بار درهر طرف افزایش دهید.
• ورزش صاف کردن ساق و بازو سبب قوی ترشدن و ثبات کمر می شود . پشتتان را صاف کنید یک بازو و ساق پای طرف مقابل را بالا ببرید و تا5 بشمارید. سپس خود را شل کنید بازو و ساق طرف مقابل را بالا ببرید و دوباره خود راشل کنید. برای جلوگیری از حرکت تنه عضلات آن را سفت کنید . درهرطرف 5 بار این کار راتکرار کنید و به تدریج تا10 بار افزایش دهید ( از سه ماهگی به بعد این تمرین را انجام ندهید )
• این ورزش تقویت کننده عضلات کمر ، ران ها و شکم است . اگر تاکنون به طور منظم ورزش نکرده اید این نرمش را انجام ندهید روی زمین بنشینید زانوها راخم کنید کف پاها راروی زمین بگذارید . دستها را درجلو بگیرید . قسمت فوقانی تنه را بطرف چپ بچرخانید این حرکت را بطرف راست نیز ا نجام دهید . این تمرین را 5 بار درهر طرف تکرار کنید.
• این نرمش تقویت کننده عضلات کمر و تنه است راست بایستید . پاها را مختصری از هم باز کنید زانوها را اندکی خم کنید . دستها را روی کشاله ران ها بگذارید و کمی به جلو خم شوید . قسمت فوقانی کمر را صاف نگه دارید . باید کشش مختصری در قسمت بالایی ران ها احساس کنید این حرکت را 10 بار تکرار کنید.
• این ورزش تقویت کننده عضلات کمر است . روی یک صندلی در وضعیت راحت بنشینید بازوها را کنار تنه بگذارید و در حالی که آنها را بطرف جلو می آورید به آرامی خم شوید.اگر هرگونه فشار یا ناراحتی روی شکم احساس کردید بیشتر فشار نیاورید تا 5 بشمارید سپس بدون خم کردن بلند شوید . این حرکت را5 بارتکرارکنید.
• این ورزش کشش دهنده و تقویت کننده عضلات کمر ، لگن و ران هاست . زانو بزنید بطوریکه کف دستها و زانوها روی زمین قرار گیرد و زانوها حدود 20 تا25 سانتیمتر ازیکدیگر فاصله داشته باشند بازوها راصاف قرار دهید به ارامی به پشتتان انحنادهید ، سرتان را به طرف زانوها ببرید و بازوها راصاف کنید این حالت را برای 5 شماره حفظ کنید سپس پشت را به آرامی بالا ببرید این حرکت رانیز 5 بار تکرار کنید.
• این ورزش عضلات کمر و تنه را تقویت می کند . وضعیت بدنی خوبی ایجاد می کند . بایستید به طوریکه پاهایتان 25 تا 30 سانتی متر از دیوار فاصله داشته باشد و پشتتان به دیوار تکیه کند . بخش پائین کمر را روی دیوار بفشارید . این وضعیت را تا5 شماره حفظ کنید . سپس خود را شل کنید . این حرکت را 10 بار تکرار کنید.
• این ورزش تقویت کننده عضلات کمر و شکم است . زانو بزنید و کف دست ها را روی زمین بگذارید بازوها راصاف کنید . زانوی چپ را به طرف آرنج بالا ببرید ساق پا را صاف کنید و به طرف پشت ببرید این ورزش را تا5 شماره انجام دهید . به آرامی حرکت کنید . این حرکت را درهر طرف 5 تا10 بار تکرار کنید.
باید توجه داشته باشید که اگر به رغم انجام دادن ورزشهای فوق دردکمر ادامه یافت ، ممکن است پزشکتان به شما کمربند مادری یا بریس ( brace ) کمر را پیشنهاد کند. این وسایل به حفظ وزن شکم کمک می کند و کشش روی کمر را کاهش می دهند در موارد نادر ، داروهای ضددردضعیف ، استراخت دربستر یا فیزیوتراپی توصیه می شود. درد یکی از نشانه های اصلی زایمان پیش از موعد است . اگر ادامه یابد یا بدتر شود باید به پزشک مراجعه کنید .همچنین در مواردی که دچار تب ، سوزش ادرار یا خونریزی از واژن هستید باید به پزشکتان اطلاع دهید
زنان و فعالیت بدنی
فعالیت بدنی منظم و عادات غذایی خوب می تواند سلامت زنان را ارتقاء داده و از بسیاری بیماریها و حالاتی که علت عمده مرگ و میر و ناتوانی زنان جهان است پیشگیری کند.
فعالیت بدنی منظم به پیشگیری از بیماریهای قلبی عروقی کمک میکند.این بیماریها که شامل بیماری قلبی،فشار خون بالا و سکته های مغزی می باشد.باعث یک سوم مرگ و میر زنان در سراسر جهان هستند.بیماریهای قلبی عروقی باعث نیمی از مرگ های زنان بالای 50 سال در کشورهای در حال توسعه هستند.توام بودن فعالیت بدنی منظم و تغذیه کافی اصلی ترین و اثرگذارترین راه تنظیم چاقی خفیف تا متوسط و حفظ وزن ایده آل در زنان است.
دیابت 70 میلیون زن را در سراسر جهان مبتلا کرده است.این میزان در سال 2025 به 2 برابر افزایش می یابد.دیابت علاوه بر بیماریهای قلبی عروقی میتواند به کوری،آسیب عصبی،نارسایی کلیه،زخم پای دیابتی و قطع پا منجر شود.تحقیق جدیدی نشان داده است حتی فعالیت بدنی منظم و اندک وتغییر رژیم غذایی میتواند از نیمی از موارد دیابت غیر وابسته به انسولین جلوگیری کند.
فعالیت بدنی میتواند تا حد زیادی به پیشگیری و درمان استئوپروز کمک کند.استئوپروز بیماری خاصی است که در آن استخوان ها شکننده شده و در مقابل شکستن،مقاومت ضعیفی از خود نشان میدهند.زنان مخصوصاً در دوران یائسگی در معرض خطر ابتلای بالاتری نسبت به این بیماری هستند.
فعالیتهایی که در آن وزن بدن را تحمل می کنیم مثل پیتده روی،آهسته دویدن برای بلوغ طبیعی استخوان بندی در دوران کودکی و نوجوانی لازم هستند و باعث کاهش از دست رفتن استخوان می شوند.همچنین قدرت عضلانی و تعادل را بهبود می بخشند و خطر افتادن را کاهش داده و به همین خاطر از خطر شکستگی می کاهند.
فعالیت بدنی منظم کمک میکند تا استرس،اضطراب و افسردگی و تنهایی کاهش یابد.این مخصوصاً در زنان مهم است چون میزان افسردگی زنان نسبت به مردان چه در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه دوبرابر است. فعالیت بدنی به عزت نفس،اعتماد و اطمینان و بهبود مناسبات اجتماعی و وضعیت روانی کمک میکند.
اگر چه فواید بهداشتی و اجتماعی فعالیت های بدنی باید زنان را در مشارکت اینگونه فعالیتها تشویق کند،اما نباید از این حقیقت که در مناطق بومی و روستایی و حاشیه شهر که درآمد اندکی دارند زنان ممکن است نیاز به تعادل بهتری از اعمال حمایتی مثل تغذیه کافی،ابتکار برای درآمدزایی،توصیه هایی متناسب با وضعیت فرهنگی خاص خودشان داشته باشند.
آرتریت(التهاب مفاصل) علت مهمی برای محدودیت فعالیت در افراد بالغ و مسن است.فعالیت بدنی راهی عمده برای تنظیم و کنترل تورم و درد مفاصل در آرتریت است و بنابراین نتیجه آن در بهبود فعالیت روزانه خوب است.
